Amazonka liliogłowa - lubiana przez czarny rynek zwierząt

inne nazwy: amazonka liliowogłowa*

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ptaki
• Rząd: Papugowe
• Rodzina: Papugowate
• Gatunek: Amazonka liliogłowa(Amazona finschi)

Występowanie

Amazonka liliogłowa zamieszkuje endemicznie zachodnie wybrzeże Meksyku. Pierwotnie papuga zamieszkiwała tereny od południowego stanu Sonora i południowo-zachodniego stanu Chihuahua, aż po stan Oaxaca. Obecnie na terytorium stanów Nayarit, Jalisco, Colima, Durango, Michoacán i Oaxaca populacja amazonki liliogłowej została niemal całkowicie wytępiona, pomniejszając swój historyczny zasięg o ok. 37%. Obecnie najliczniej występuje na terenie stanów Jalisco, Michoacán(mimo iż odnotowano tam największy spadek) i Sinaloa. Zdziczałe populacje papugi odnotowano na terenie Gór San Gabriel(USA) i południowej Kalifornii(USA). Amazonka liliogłowa preferuje sezonowe lasy liściaste i mieszane na terenach przybrzeżnych, a także lasy sosnowo-dębowe do 2000 m n.p.m. Unika terenów zurbanizowanych i zdegradowanych, choć zdziczałe populację na terenie USA wolą tereny miejskie i podmiejskie.

Ogólny opis

Amazonka liliogłowa jest średniej wielkości papugą, osiągającą  31-34 cm długości i wagę ok. 280-310 gram. Większość ciała amazonki pokryte jest soczyście zielonym upierzeniem z falistym wzorem na części brzusznej. Czoło papugi jest wysokie, koloru bordowo-czerwonego, a pod nim znajduje się masywny dziób o barwie kości słoniowej. Wierzchnia część głowy i kark koloru fioletowoniebieskiego(liliowego), skąd ptak zawdzięcza swoją nazwę. Rozłożyste skrzydła amazonki liliogłowej posiadają czarne, czerwone i granatowe długie lotki. Oczy żółto-czerwone, otoczone bladym pierścieniem. Nogi szare. U osobników młodych upierzenie jest ciemniejsze, tęczówka oka ciemnobrązowa, a pierścień otaczający oko biały.

Dymorfizm płciowy

Brak.

Populacja i zagrożenia

Amazonka liliogłowa jest gatunkiem poważnie zagrożonym. Jej pierwotny zakres znacznie zmniejszył się na skutek działalności człowieka. Głównym zagrożeniem dla amazonki liliogłowej jest nielegalny handel zwierzętami. Papuga jest wysoko ceniona w handlu, dlatego między innymi na początku 1980 roku była najchętniej wyłapywaną amazonką. Obecnie amazonka liliogłowa jest najczęściej skonfiskowaną papugą meksykańską. Rocznie wyłapywanych jest ok. 5 400 osobników amazonki liliogłowej w celach handlowych, co daje jej miano jednej z pięciu najbardziej przechwytywanych papug meksykańskich. Kłusownicy najczęściej kradną pisklęta z gniazd. Gatunek cierpi także z powodu utraty siedlisk, gdyż gniazduje jedynie w dziuplach starych i wysokich drzew, których zwykle brakuje na terenach zmodyfikowanych przez człowieka. Lasy przybrzeżne meksyku posiadają największy współczynnik wylesienia, a zmniejszona ilość opadów za sprawą globalnego ocieplania także nie sprzyja rozwojowi lasów. Populację amazonki liliogłowej szacuje się na 7-10 tysięcy osobników, choć ze względu na dużą liczbę papug wyłapywanych na handel(ok. 5 400 osobników), wartość ta może być nieco zaniżona. Amazonka liliogłowa polega prawnej ochronie na mocy Konwencji CITES. Gatunek notowany jest w Załączniku I. Na przełomie 1995 -2003 przechwycono przez inspekcję na terenie Meksyku 266 żywych osobników amazonki liliogłowej. Powstały także rezerwaty mające na celu ochronę tych papug przed wyginięciem min. Sierra de Alamos-Arroyo Cuchujaqui, Chamela-Cuixmala, Sierra de Manantlan, jednak niektóre z nich nie są objęte oficjalnym programem ochrony owego gatunku.

Pożywienie

Amazonka liliogłowa żywi się głównie nasionami drzew i traw, które stanowią ok. 70-80% ich diety. Żywią się także owocami, liśćmi i ziołami.

Zachowanie

Amazonka liliogłowa jest ptakiem społecznym o dziennym trybie życia. Papuga spotykana jest zwykle parami, lub stadami, liczącymi nawet 1000 osobników w porze suchej. Aktywna jest głównie w godzinach porannych i popołudniowych, unikając najcieplejszych okresów dnia. Często odbywa mniejsze wędrówki stadne z miejsc do nocowania do terenów, gdzie posilają się. O obecności stada amazonek świadczy głównie hałas, gdyż owa papuga obdarzona jest donośnym i skrzeczącym głosem. Amazonka liliogłowa jest papugą bardzo energiczną i inteligentną, wiecznie czymś zajętą. Bardzo dobrze naśladują różne dźwięki. Pożywienia szuka na drzewach i ziemi.

Rozród 

Okres godowy u amazonki liliogłowej przypada zwykle od lutego do maja, podczas pory suchej. Papuga tworzy monogamiczne pary, nieraz na całe swoje życie. Amazonki zwykle migrują w poszukiwaniu miejsc lęgowych. Optymalnym środowiskiem są wilgotne lasy liściaste między 600, a 1000 m n.p.m. Na terenie stanu Michoacan papugi jako miejsca lęgowe wybierają lasy tropikalne na terenach górzystych. Gniazda zakładają na stosunkowo niedostępnych stokach o średnim nachyleniu wynoszącym 22°. Amazonki wyszukują odpowiednich zagłębień(dziupli) w dużych i wiekowych drzewach, które wybierają na gniazda. Samica składa od 2 do 3 jaj, które wysiaduje przez 26-28 dni. W tym czasie samiec dokarmia swoją partnerkę. Pisklętami opiekują się oboje rodziców, a po 54-60 dniach młode zwykle opuszczają gniazdo i uczą się latać. Zostają jednak pod opieką rodziców jeszcze przez parę tygodni. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2-5 lat. Amazonka liliogłowa rozmnaża się raz do roku, choć jeżeli jajka zostaną stracone, papuga może znieść jeszcze jedną partię tego samego roku.

Naturalni wrogowie

Osobniki dorosłe mają niewielu wrogów, głównie kotowate i większe ptaki drapieżne. Natomiast pisklęta i jaja często padają ofiarą szczurów, węży, dydelfa wirginijskiego i ostronosa białonosego.

Długość życia 

40-60 lat.

Znaczenie dla człowieka

Obiekt handlu krajowego i międzynarodowego, jako zwierzę towarzyszące. Papuga lubiana ze względu na swoją niespożytą energię i inteligencję, lecz ze względu na to jest częstym obiektem polowań przez kłusowników, dlatego gatunek ten najczęściej występuje w sprzedaży na czarnym rynku. Poza tym bywa szkodnikiem upraw, uszkadzając owoce na plantacjach(np. bananów) i wyjadając nasiona zbóż.

Ciekawostki

• Amazonka liliogłowa wymaga przestronnej woliery z dużą ilością zabawek, min. sznurów i huśtawek, oraz dobrze zbilansowanej diety, przeciwdziałającej otyłości(na którą owa papuga ma predyspozycję). Szybko uczy się mówić i są bardzo inteligentne. Nie poleca się ich łączyć z innymi gatunkami ptaków. Amazonki liliogłowe urodzone w niewoli są łatwe w hodowli i oswajaniu, jednak ptaki pochodzące z odłowu są bardzo wymagające i oporne. Rozmnaża się w niewoli.
• Wyróżnia się dwa podgatunki amazonki liliogłowej: Amazona finschi finschi i Amazona finschi woodi.
• Papuga została opisana przez angielskiego zoologa Philip'a Lutley'a Sclater'a w 1864 roku.
• Amazonka liliogłowa jest bardzo podobna do spokrewnionego gatunku amazonki krasnogłowej (Amazona viridigenalis). Oba gatunki posiadają podobne upierzenie, jednak u amazonki kasnogłowej kolor fioletowoniebieski na wierzchniej części głowy nie sięga karku, w przeciwieństwie do amazonki liliogłowej, która posiada charakterystyczny "kołnierzyk". Obie amazonki zostały wprowadzone na tereny Kalifornii, co może przysparzać problemy identyfikacyjne.

• Rodzaj Amazona liczy 32 gatunki amazonek min. amazonkę jamajską(Amazona collaria), amazonkę zmienną(Amazona autumnalis) i amazonkę królewską(Amazona guildingii). Do owego rodzaju zalicza się także dwa hipotetycznie wymarłe gatunki Amazona martinica zamieszkujący Martynikę i Amazona violacea z terenów Gwadelupy. Ze względu iż nie zachowały się po nich żadne pozostałości, nie wiadomo czy należały do osobnych gatunków, podgatunków, czy były może jedynie wprowadzonymi przez ludzi papugami.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Lilac-crowned_amazon

-http://www.arkive.org/lilac-crowned-amazon/amazona-finschi/

-https://www.beautyofbirds.com/lilaccrownedamazon.html

-http://animal-world.com/encyclo/birds/amazons/lilaccrownedamazon.php

-http://neotropical.birds.cornell.edu/portal/species/overview?p_p_spp=23510

-http://www.hbw.com/species/lilac-crowned-amazon-amazona-finschi   

Wilk indyjski - gatunek z podgatunku. Wilczy ludożerca.

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Drapieżne
• Rodzina: Psowate
• Gatunek: Wilk indyjski(Canis indica)*

Występowanie

Wilk indyjski występuje w kilku rozdrobnionych populacjach na terenie Indii min. zamieszkuje stany Gujarat, Radżastan, Hariana, Uttar Pradesh, Madhya Pradesh, Maharasztra, Karnataka, Orisa, Tamilnadu, Bengal Zachodni, Jharkhand i Andhra Pradesh. Zamieszkuje jedynie suche tereny pustynne i półpustynne.

Ogólny opis

Morfologicznie wilk indyjski nie różni się od podgatunku wilka Canis lupus pallipes(wilk perski) z którego został wyodrębniony jako osobny gatunek(nie został uznany oficjalnie). Wilk indyjski przypomina budową popularniejszego wilka europejskiego, lecz jest od niego szczuplejszy i nieco mniejszy. Osiąga 60-95 cm wysokości, ok. 100 cm długości ciała i 18-25 kg wagi. Włosy krótkie i cienkie, dłuższe jedynie w tylnych okolicach ciała. Wilk indyjski nie posiada podszerstka. Futro koloru od szaro-rudego po czerwono-siwe. Włosy na grzbiecie i w tylnych okolicach ciała zwykle szpakowate, czasami z ciemnymi łatami. Spód ciała, okolice pyska i kończyny wilka jasne, czasami niemal całkowicie białe. Spotykane są także osobniki czarne(bardzo rzadko). Oczy koloru jasnobrązowego. Szczenięta posiadają rdzawobrązowe futro z biała łatą w okolicach klatki piersiowej, która zanika wraz z wiekiem.

Dymorfizm płciowy

Słabo zaznaczony. Samce są większe i cięższe niż samice.

Populacja i zagrożenia

Wilk indyjski przez wieki był uważany przez Hindusów jako zwierzę święte. Wierzono iż polowanie na te zwierzęta prowadziło do nieszczęść. Jednie Santalowie okazyjnie polowali na wilka. Jednak w okresie Indii Brytyjskich wilk indyjski był masowo tępiony z uwagi na jego ataki na zwierzęta gospodarskie i ludzi. W 1876 roku na terenie Biharu i Chajber Pasztunchwa(w tamtym okresie NWFP) ludzie zabili ponad 2800 wilków w odpowiedzi na ataki wilków na ludzi w których zginęło 721 osób. W 1878 roku w wyniku ataków zwierząt zginęło 624 osoby, przez co zabito ok. 2600 wilków. Sumując między rokiem 1871-1916 na terenie Indii Brytyjskich zabito ponad 100 000 wilków. Dziś wilk indyjski występuje tylko w niektórych stanach Indii, a populację na rok 2004 oszacowano na 2-3 tysiące osobników. Mimo iż wilk indyjski występuje na terenie kilku parków narodowych(min. Blackbuck National Park i Panna National Park), to większość populacji występuje poza obszarami chronionymi, często mieszkając blisko człowieka i polując na zwierzęta gospodarskie(głównie kozy i owce). Mimo iż wilk indyjski został objęty ochroną w 1972 roku(na mocy ustawy Indian Wildlife Act) to nadal jest zabijany i podtruwany z uwagi na polowanie na zwierzęta hodowlane. Populacja wilka cierpi także z powodu utraty siedliska. Wilk indyjski z uwagi na to iż nie zyskał jeszcze statusu gatunku nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia IUCN, lecz uważany jest za gatunek poważnie zagrożony. The Jai Samand Sanctuary(Radżastan) jest uważane za jedyne miejsce gdzie wilk indyjski jest rozmnażany w niewoli.

Pożywienie

Głównie nieduże zwierzęta jak zające, gryzonie, króliki i mniejsze kopytne(np. młode antylopy i jelenie), lecz obecnie w wyniku wkraczania człowieka na wiele terytoriów zamieszkałych przez wilki, polują one także na zwierzęta gospodarskie, jak owce, czy kozy. Wilk nie zawaha się zapolować także na człowieka, zwłaszcza dzieci, pozostawione bez opieki. Dietę uzupełnia w owoce i materie roślinną.

Zachowanie 

Zwyczaje wilka indyjskiego są podobne do spokrewnionego wilk szarego, choć zwykle żyje on w mniejszych watahach, rzadko przekraczających 6-8 członków. Wilk indyjski aktywny jest głównie po zmierzchu, polując pojedynczo na mniejsze zwierzęta i stadnie na większe. Stadem wilków rządzi para alfa, która ma pierwszeństwo do jedzenia i rozmnażania. Terytorium o wielkości ok. 100-150 mil kwadratowych, oznaczają głównie za pomocą kału i moczu(zwłaszcza samiec). Teren danej watahy wilków jest zwykle patrolowany przez wilka tropiciela, który informuje całe stado o ewentualnej zdobyczy, czy zagrożeniu. Podczas polowania pojedynczy wilk zagania ofiarę w kierunku reszty stada, które dobija zmęczoną gonitwą zwierzynę. Resztki jedzenia wilki ukrywają. W przeciwieństwie do europejskiego kuzyna, bardzo rzadko wyję.

Rozród

Okres rozrodczy u wilka indyjskiego przypada zwykle w okolicach października, kiedy kończy się pora deszczowa. Podobnie jak u innych wilków, rozmnaża się jedynie para alfa. Ciąża trwa ok. 60 dni, po czym samica w podziemnej norze rodzi od 3 do 5 szczeniąt. Przez pierwsze dni samica nie opuszcza nory i młodych, a pożywienie dostarcza jej samiec. Po ok. 12 dniach szczenięta otwierają oczy. Po ok. 40 dniach są odstawiane od piersi i przechodzą na pokarm stały, przynoszony przez wszystkich członków stada. W wieku ok. 8 tygodni młode mogą już opuszczać norę. Pozostają pod opieką rodziców zwykle aż do 6 miesiąca życia. Wilki indyjskie usamodzielniają się w wieku ok. 1 roku, wtedy też mogą zostać wypędzone ze stada, jeżeli para alfa poczuje iż mogą przejąć dominację, w przeciwnym razie stają się członkami watahy. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2-3 lat.

Naturalni wrogowie

Dorosłe wilki indyjskie bardzo rzadko padają ofiarą innych drapieżników. Jedynym zagrożeniem są dla nich tygrysy, lamparty i niedźwiedzie. Natomiast szczenięta pozostawione bez opieki są w poważnym niebezpieczeństwie. Może rywalizować o pożywienie z cyjonem, choć najnowsze badania sugerują iż ich rywalizacja jest raczej znikoma. Wilk indyjski woli polować na otwartych przestrzeniach, głównie na małe zwierzęta, natomiast leśny cyjon za ofiary wybiera sobie głównie średniej wielkości ssaki kopytne.

Długość życia

ok. 10-15 lat na wolności.

Znaczenie dla człowieka

Przez hindusów wilk indyjski jest uważany za jedne z ostatnich ogniw reinkarnacji, dlatego jest przez nich szanowany. Wilk jest także wspominany w hinduskiej mitologi min. Kryszna tworzy setki wilków, aby poprzez strach przekonać ludzi do migracji w kierunku miejscowości Wryndawana. Jedynie Santalowie niegdyś polowali na wilka indyjskiego dla sportu. Później jednak za czasów Indii Brytyjskich wilk był masowo tępiony ze względu na ataki na ludzi i zwierzęta gospodarskie. Wilk indyjski jest jednym z najbardziej niebezpiecznych zwierząt dla człowieka żyjących na terenie Indii. Wilk rozmyślnie poluje na ludzi dla pożywienia, zwłaszcza dzieci pozostawione bez opieki. W 1878 roku wilki zabiły na terenie Uttar Pradesh 624 osoby, w 1900 roku śmierć poniosło 285 osób na terenie Central Provinces and Berar(Indie Brytyjskie), natomiast w latach 1910-15 na terenie miasta Hazaribag(Jharkhand) wilki zabiły 115 dzieci i w latach 1980-86 na tym samym obszarze zabiły 122 osoby. W 1996 roku na terenie Uttar Pradesh wilki zabiły 21 dzieci, a 16 poważnie zraniło. W okresie od 1993 do 1995 roku pięć watah wilków zaatakowało 80 dzieci na terenie miast Hazaribagh, Koderma i Latehar, lecz tylko 20 z nich zostało uratowanych. Dzieci były atakowane przez wilki zwykle w okresie letnim, pod wieczór, na obrzeżach osad ludzkich. Wilki indyjskie ochroniły i wychowały Mowgli, dzikie dziecko, głównego bohatera powieści Rudyarda Kiplinga pt. Księga dżungli.

Ciekawostki

• Wilk indyjski nie jest uznawany oficjalnie za gatunek i obecnie wlicza się go do podgatunku Canis lupus pallipes. Najnowsze badania sugerują iż wilk indyjski oddzielił się od wilka szarego(Canis lupus), lub himalajskiego(Canis himalayensis) ok. 400 tysięcy lat temu i nie krzyżował się z nim, przez co mógł powstać nowy gatunek Canis indica. Badania mtDNA wilka indyjskiego także potwierdziły odrębność gatunku, wcześniej znanego jako podgatunek Canis lupus pallipes(potwierdziły także odrębność gatunkową wilka himalajskiego(Canis himalayensis)). Jednak wilki zamieszkujące rejony poza Indiami, które występują od Izraela, po Pakistan nadal uznawane są za podgatunek wilka szarego Canis lupus pallipes.
• Wilk indyjski może być przodkiem psa domowego(Canis lupus familiaris), który został udomowiony ok. 17-12 tysięcy lat temu.
• Jest bardzo podobny do wilka perskiego(Canis lupus pallipes). Poza genetycznymi różnicami, wilk indyjski osiąga jedynie nieco mniejsze rozmiary.
• Istnieje jeden potwierdzony przypadek współpracy stada złożonego z cyjonów i jednego wilka indyjskiego.
• Wilk indyjskie jest najbliżej spokrewniony z wilkiem himalajskim(Canis himalayensis) i wilkiem szarym(Canis lupus). Sam rodzaj Canis liczy obecnie 8-11 współcześnie żyjących gatunków psowatych min. wilka szarego(Canis lupus), wilka rudego(Canis rufus), kojota(Canis latrans), azjatyckiego szakala złocistego(Canis aureus), afrykańskiego szakala złocistego(Canis anthus), wilka etiopskiego(Canis simensis), szakala czaprakowego(Canis mesomelas), szakala pręgowanego(Canis adustus), oraz niepewnych w klasyfikacji wilka indyjskiego(Canis indica), wilka himalajskiego(Canis himalayensis), oraz wilka algonkińskiego(Canis lycaon).      

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_wolf

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilk_indyjski

-http://www.cosmosmith.com/indian_wolves.asp

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilk

Mag - parający się magią

Pierwsze podania

Już od zarania dziejów, pierwotne ludy wierzyły w nadprzyrodzone moce rządzące prawami natury, zwane magią. Wierzono także iż istnieją ludzie(lub inne istoty) mogące się ową magią posługiwać. Byli oni zwykle darzeni wielkim szacunkiem i zaufaniem. Słowo 'mag' pochodzi z języka staroperskiego("maguš"), jako określenie kapłanów i astrologów z ludu Medów. Magom, kapłanom zoroastryzmu, przypisywano moce wróżbiarstwa i leczenia. Wraz z postępem cywilizacji i rozszerzaniem się religii chrześcijańskiej, magia stała się przedmiotem pogardy, a ludzi, których oskarżano o paranie się nią karano. Dziś magia w starciu z naukom jest uważana za pojęcie fantastyczne, lecz wielce popularne ze względu na popularne filmy i książki ukazujące nadnaturalne moce.

Magia i religia 

Religia, jak i magia przyjmują podobną wiarę w istnienie świata nadprzyrodzonego, pozazmysłowego, lecz większość religioznawców rozróżnia znacząco obie aktywności. Jak tłumaczą, osoba posługująca się magią(mag, szaman itp.) dzięki swoim umiejętnością potrafi wpływać(wymuszać) na bieg wydarzeń, a jedyną trudnością w magicznych praktykach jest spotkanie silniejszej magicznej mocy, natomiast kapłan, posługujący się wiarą, poprzez modlitwę nie wypływa bezpośrednio na otaczający go świat, a jedynie może przebłagać istoty duchowe(np. Boga). Jednak magia i religia nie zawsze się wykluczają. U rdzennych mieszkańców Afryki, Ameryk, Oceanii i pierwotnych plamień Euroazjatyckich magia i wierzenia religijne były ściśle ze sobą powiązane. Poprzez magiczne rytuały leczono chorych, przyzywano deszcz, odpędzano złe duchy, czy kontaktowano się z bogami. W niektórych wyznaniach, jak chrześcijaństwo, islam, czy judaizm stosowanie magii jest zakazane.  W średniowiecznej Europie za uprawianie magii groziło spalenie na stosie. Według Ewangelii Mateusza Trzej Królowie, którzy złożyli pokłon i dary narodzonemu Jezusowi Chrystusowi byli magami perskimi.

Najbardziej znani magowie i czarodzieje 

• Merlin -  bohater legend arturiańskich. Jeden z najbardziej znanych czarodziejów. Doradca i bliski przyjaciel króla Artura. Postać Merlina pojawia się w wielu brytyjskich legendach. Ogłosił Artura królem po wyciągnięciu przez niego miecza ze skały, polecił wzniesienie Camelotu, wzniósł Stonehenge i był jednym z Rycerzy Okrągłego Stołu.
• Gandalf - bohater powieści John Ronald Reuel Tolkien Hobbit, czyli tam i z powrotem i Władca Pierścieni. Jeden z boskich istot Majarów. Zwany był Szarym Gandalfem. Przewodził wyprawie wraz z Thorinem Dębową Tarczom, Bilbem Bagginsem i dwunastoma krasnoludami w celu odzyskania Samotnej Góry, oraz Drużynie Pierścienia. 
• Albus Percival Wulfric Brian Dumbledore - czarodziej i bohater powieści Joanne Kathleen Rowling Harry Potter. Jeden z najsłynniejszych czarodziei w świecie Harrego Pottera. Dyrektor Szkoły Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie, oraz przyjaciel głównego bohatera. Zginą w 6 odsłonie powieści Harry Potter i Książę Półkrwi.

Inne magiczne profesje

• Czarodziej - osoba posługująca się białą magią, często kojarzona z dobrem. Najsławniejszymi czarodziejami są np. Merlin i Gandalf.    
• Czarnoksiężnik, czarownica - postać mogąca opanować sztukę czarnoksięstwa, czyli tzw. czarnej magii. Zwykle kojarzony z siłami zła i ciemności. Najbardziej znani czarnoksiężnicy to Czarnoksiężnik z Krainy Oz, Morgana Le Fay i Lord Voldemort.
• Wiedźma - w słowiańskich wierzeniach nazywano tak kobiety posiadające wiedzę na temat znachorstwa, zielarstwa, medycyny, czy przyrody. Pierwotnie osoba szanowana w społeczeństwie, później wraz z rozwojem chrześcijaństwa wiedźmiństwo było uznawane za zbrodnie i karane. Obecnie słowo 'wiedźma' często kojarzone jest z siłami zła. 
• Druid -  kapłan celtycki, przewodzący uroczystością religijnym, a także wróżbita, przepowiadający przyszłość. Często kojarzony z siłami natury.
• Szaman -  osoba pełniąca funkcję religijne, posiadająca moce magiczne i mogąca porozumiewać się z duchami i demonami. Szamanizm jest obecnie nadal praktykowany przez tubylcze plemiona na wszystkich kontynentach.
• Wróżbita - postać posługująca się wróżbiarstwem, czyli odczytywaniem przyszłości. W obecnych czasach najpowszechniejsza magiczna profesja.
• Nekromanta - osoba posługująca się sztuką nekromancji, czyli magią ściśle związaną z siłami śmierci. Nekromanta mógł wskrzeszać umarłych i odczytywać przyszłość ze zwłok. Najsłynniejszym nekromantą był Doktor Johann Faust bohater dramatu Johanna Wolfganga von Goethego Faust. 
• Licz, lisz - postać najczęściej występująca w grach i literaturze fantasy. Nieumarły mag, posługujący się magią śmierci i nekromancją. W niektórych wersjach formą przejściową licza jest nekromanta.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Mag_(kap%C5%82an_perski)

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Magia

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Czarodziej

-https://en.wikipedia.org/wiki/Magician_(fantasy)

Araukaria chilijska - małpie puzzle drzewo

inne nazwy: igława chilijska

• Królestwo: Rośliny 
• Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
• Klasa: Nagonasienne
• Rząd: Araukariowce
• Rodzina: Araukariowate
• Gatunek: Araukaria chilijska(Araucaria araucana)

Występowanie

Araukaria chilijska występuje naturalnie na dość ograniczonym terenie w południowo-środkowym Chile i południowo-zachodniej Argentynie. Stanowiska tych drzew można spotkać min. w rejonie Biobío(Chile), rejonie Araukanii(Chile), rejonie Los Ríos(Chile) i prowincji Neuquén(Argentyna). Przypuszczalnie występuje także wyspowo na terenie Patagonii.  Drzewo w naturalnym siedlisku rośnie na wulkanicznych i dobrze zdrenowanych glebach z dużą zawartością skał metamorficznych i osadowych(np. bazaltów) na wysokościach od 600 do 1800 m n.p.m.

Ogólny opis

Araukaria chilijska jest dużym drzewem osiągającym nawet 50 metrów wysokości i 2 metry średnicy pnia. Początkowo korona drzewa stożkowata, lecz z wiekiem staje się szersza i bardziej płaska. Drzewa rosnące samotnie zwykle mają rozłożyste i gęste korony, lecz rosnące w skupisku często tracą z wiekiem dolne gałęzie, wykształcając prosty pień i wysoką koronę. Liście młode zielone, igiełkowate i ułożone skrętolegle na pędzie, natomiast starsze łuskowate, kłujące i sztywne, dorastające do 4 cm długości. Liście araukarii mogą utrzymywać się na drzewie nawet 10-15 lat. Araukaria posiada głęboki, lecz słabo rozwinięty system korzeniowy.

Rozmnażanie 

Araukaria chilijska jest gatunkiem dwupiennym, wydającym kwiatostany w wieku 30-40 lat. Męski kwiatostan wyrasta na szczytach pędów i składa się ze spiralnie ułożonych łusek z pylnikami o długości 8-12 cm. Kwiatostan żeński jest większy i kulisty osiągający 15-20 cm średnicy. Łuski w szyszkach są spłaszczone i odłamują się po dojrzeniu(ok. 18 miesięcy), uwalniając 120-200 nasion(z pojedynczej szyszki) o długości 4-5 cm. Nasiona opadają na ziemie, a następnie są roznoszone po okolicy przez ptaki. Kluczowym gatunkiem przyczyniającym się do największej ilości rozniesionych nasion jest papuga krasnogonka długodzioba(Enicognathus leptorhynchus). Kiełkowanie nasion następuje po 1-4 miesiącach.

Zagrożenia 

Populacja araukarii chilijskiej jest ograniczona głównie do zachodnich stoków Andów na terenie Chile, gdzie występuje w kilku niedużych stanowiskach. Lasy araukariowe w wyniku działalności człowieka w dużej mierze zmniejszyły swój zasięg. Na terenie Argentyny pozostało jedynie 60% dawnych lasów, głównie ze względu na wycinkę, pożary i nadmierny wypas bydła. Dodatkowo częstotliwość pożarów wzrosła w XX wieku, pustosząc duże połacie lasów i rozdrabniając lasy araukariowe. Dziś najpoważniejszym objawem degradacji lasów araukariowych jest bardzo powolna regeneracja zniszczonych terenów. Dodatkowo ludzie zbierając nasiona, sadzonki i wypasając zwierzęta spowalniają proces rekultywacji. Poważnym zagrożeniem są również pożary, które na terenie chilijskich parków narodowych zniszczyły duże terytoria leśne w przeciągu 25 lat. Na terenie Argentyny obecnie poważnym kłopotem są także poszerzające się plantacje drzew egzotycznych. Araukaria chilijska jest notowana w Konwencji CITES w Załączniku I, który ściśle reguluje handel drewnem i nasionami gatunku. Na terenie Chile drzewa araukarii chilijskiej są traktowane jako pomniki przyrody i prawnie chronione. Mimo to duże połacie lasów araukariowych pozostaje bez ochrony prawnej, w tym tereny Villas Las Araucarias na których rosną araukarie chilijskie o unikalnych cechach genetycznych. Kilka prywatnych organizacji podjęło się ochrony tych terenów. Obecnie planuje się zrekultywować niektóre zniszczone tereny, gdzie niegdyś rósł las araukariowy. Araukaria chilijska jest klasyfikowana przez IUCN jako poważnie zagrożona wyginięciem.

Długość życia 

Drzewo długowieczne. Może żyć nawet 1000 lat.

Znaczenie dla człowieka 

Araukaria chilijska jest popularnym drzewem ogrodowym, lubianym ze względu na swój symetryczny kształt, choć nie należy do roślin łatwych w uprawie. Nasiona araukarii są jadalne i wykorzystywane w przemyśle spożywczym, głównie pod ogólną nazwą orzeszki piniowe. Pojedyncze drzewo może wydać kilka tysięcy nasion rocznie przez całą swoją żywotność(ok. 1000 lat), lecz ze względu na późny wiek wydawania plonów(ok. 30-40 lat), nie inwestuję się w owe drzewa. Z nasion tworzy się także olejki. Niegdyś wykorzystywano także trwałe drewno z araukarii, na przykład do produkcji okrętów, lecz obecnie ze względu na prawną ochronę gatunku, surowiec ten jest rzadko spotykany. Araukaria chilijska jest także uważana za drzewo święte przez indiańskie plemię Mapuche.

Warunki uprawy 

Araukaria chilijska wymaga gleby wilgotnej i dobrze zdrenowanej, na stanowisku słonecznym i osłoniętym. Wymaga regularnego podlewania w okresie wegetacyjnym. W klimacie umiarkowanym uprawiana zwykle jako roślina doniczkowa, gdyż cechuje się niską odpornością na zimno(zwykle przemarza w temperaturze niższej niż -20°C). Mimo to w Polsce znanych jest kilka osobników rosnących w gruncie.

Ciekawostki 

• Rośliny z rodzaju Araucaria występują obecnie na terenie Ameryki Południowej, Australii i wysp półkuli południowej, lecz niegdyś drzewa te porastały licznie terytorium obecnej Antarktydy, tworząc rozległe lasy.
• Araukaria chilijska została odkryta i opisana w 1780 roku przez chilijskiego naturalistę Juan'a Ignacio Molina. Oficjalnie nazwana została Pinus araucana w 1782 roku. W 1789 roku francuski botanik Antoine Laurent de Jussieu, który sformułował podstawowy układ systematyczny roślin, stworzył rodzaj Araukaria do którego w 1797 roku hiszpański botanik José Antonio Pavón Jiménez zakwalifikował araukarię chilijską pod nazwą Araucaria imbricata. W 1873 roku niemiecki botanik Karl Koch zmienił nazwę gatunku na Araukaria araucana.
• W języku angielskim drzewo nazywane jest "monkey puzzle tree", czyli małpie puzzle drzewo.
• Istnieje wiele teorii na temat mrozoodporności tego gatunku. Jedna mówi iż drzewo wytrzymuje temperatury do -10°C, inna że do -20°C. Wiadomo jednak że mrozoodporność jest w dużej mierze zależna od danego osobnika. Niektóre araukarię przetrzymywały mrozy do -26°C(okryte włókniną oczywiście). Mrozoodporność osobników żeńskich(rosnących szybciej) i męskich może być także różna.
• Najbliższym krewnym araukarii chilijskiej jest bardzo do niej podobna araukaria brazylijska(Araucaria angustifolia).
• Rodzaj Araucaria liczy 19 współcześnie żyjących gatunków drzew min. Araucaria biramulata, Araucaria laubenfelsii i Araucaria subulata.

Bibliografia:

-http://www.iucnredlist.org/details/31355/0

-http://tropicjungle.blox.pl/2009/06/Araucaria-araucana-uprawa-hodowla.html

-http://www.swiatkwiatow.pl/araukaria-chilijska--araucaria-araucana-id342.html

-http://www.interestingplants.republika.pl/page210466399647595015c0e79.html

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Araukaria_chilijska

-https://en.wikipedia.org/wiki/Araucaria_araucana

Taudactylus diurnus - czyżby ofiara chwastów

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy bezogonowe
• Rodzina: Żółwinkowate
• Gatunek: Taudactylus diurnus

Występowanie

Występowanie Taudactylus diurnus zostało ograniczone do trzech przybrzeżnych pasm górskich Blackall, Conondale i D'Aguilar Ranges w południowo-wschodnim stanie Queensland(Australia) między Coonoon Gibber Creek na północy po Mount Gloriou na południu. Płaz zamieszkiwał górskie lasy tropikalne, wiecznie zielone lasy paprociowe i wilgotne lasy otwarte w pobliżu stałych, lub okresowych cieków wodnych. Gatunek występował między 350-800 m n.p.m.

Ogólny opis

Taudactylus diurnus był płazem osiągającym 22-30 cm długości ciała(dość szeroki rozstaw wielkościowy). Skóra żaby na części grzbietowej była koloru od szarego po brązowy, pokryta ciemnymi plamami i smugami. Ciemny, niewyraźny pas biegł od oka po ramię żaby, natomiast na plecach płaza znajdował się ciemny znak w kształcie litery H. Kończyny pokryte ciemnymi plamami. Skóra na grzbiecie mogła być gładka, chropowata, lub pokryta kilkoma niewielkimi brodawkami. Skóra na brzuchu gładka, koloru od kremowego po szaroniebieski, czasami z kilkoma szarawymi plamkami.

Dymorfizm płciowy

Wielkościowy. Samice osiągały większe rozmiary. Samica; 23-30 cm, Samiec; 22-27 cm długości ciała.

Pożywienie

Bezkręgowce min. małe owady, pająki i skorupiaki.

Zachowanie

Taudactylus diurnus był płazem wodno-lądowym, prowadzącym dzienny tryb życia. Szczyt aktywności przypadał zwykle w godzinach południowych o największym nasileniu światła, a spadał w godzinach wieczornych. Choć obserwowano osobniki aktywne późnym wieczorem. Dzień żaba spędzała zanurzona w wodzie, wygrzewając się na skałach, lub żerując, zwykle pod niską roślinnością, lub opadłymi liśćmi, nie oddalając się od źródła wody na więcej niż 10 metrów. Jedynie podczas deszczów obserwowano żółwinkę w odległości 22 metrów od źródła wody. Skóra płaza jest wrażliwa na wysuszenie, dlatego płaz pozostaje blisko wody, często do niej wchodząc. Noc płaz spędzał w szczelinach skalnych, norkach, pod opadłymi liśćmi, wśród roślinności, lub pod kamieniami, zawsze blisko brzegu. Taudactylus diurnus był sprawnym pływakiem i wspinaczem, mogącym przylgnąć do spodniej części skał. Podczas niekorzystnych warunków płaz mógł hibernować(głównie w miesiącach zimowych). 

Rozród

Zachowania rozrodcze u tego gatunku obserwowano w trakcie ciepłych dni, lub intensywnych opadów w okresie od końca października do maja(szczyt okresu godowego od stycznia do marca). Mimo braku worków wokalnych, żaba wydobywała z siebie lekko chichoczące dźwięki. Podczas ampleksusu pachwinowego, samica składała ok. 20-40 jaj(o średnicy ok. 2,2 mm) pod skałami, lub korzeniami w wodzie. Kijanki prowadziły przydenny tryb życia, pobierając pokarm z dna. Czas pełnej metamorfozy Taudactylus diurnus nie jest znany, lecz kijanki tego gatunku obserwowano przez cały rok.

Naturalni wrogowie

Większe ryby, węże, duże płazy, ssaki i ptaki drapieżne.

Długość życia

Brak danych.

Przyczyny wymarcia

Niepoznane. Taudactylus diurnus został opisany w 1966 roku i uznany w 1970 roku jako gatunek dość powszechny, mimo występowania na ograniczonym terenie. Wkrótce jednak w 1975 roku populacja płaza z D'Aguilar Ranges znikła, a następnie w 1978 roku żaba wymarła z terenów Blackall. Ostatecznie wymarła także z rejonu Conondale w 1979 roku, co wiązało się z całkowitym wymarciem gatunku. Mimo wielu badań terenowych i wysiłków badaczy, nie odkryto ponownie ani jednego osobnika tego gatunku. Przyczyny wymarcia nie są do końca poznane, lecz wymarcie Taudactylus diurnus zbiegło się także ze zniknięciem dwóch innych gatunków z rodziny żółwinkowatych żołądkoroda południowoqueenslandzkiego(Rheobatrachus silus) i żołądkoroda Rheobatrachus vitellinus. Przypuszczalną przyczyną zniknięcia tych gatunków(jak i zdziesiątkowania populacji innych gatunków płazów Australii) jest epidemia chytridiomikozy(spowodowana pasożytnictwem grzyba Batrachochytrium dendrobatidis). Badacze sądzą iż na gatunek w znacznym stopniu oddziaływały także gatunki inwazyjne, gdyż płaz nie występował na terenach, gdzie brzeg strumieni był silnie porośnięty lantaną pospolitą(Lantana camara), Ageratina riparia i Baccharis halimifolia. Zmętnienie wody, przez działalność dzików(Sus scrofa), także powodowała wymarcie żaby z niektórych rejonów. Muł pokrywał jaja żab, a także utrudniał znajdowanie pożywienia przez kijanki. Dziki także spulchniały ziemię blisko brzegów, co ułatwiało ekspansję obcym gatunkom roślin. Możliwe iż zanieczyszczanie wody poprzez płukanie złota, oraz przedłużenie się okresu suszy(poprzez zmiany klimatyczne), miały także znaczący wpływ na populację tego gatunku.

Ciekawostki

• Rodzina żółwinkowatych(Myobatrachidae) powstała w okresie kredowym ok. 100 mln lat temu, kiedy na Ziemi dominowały dinozaury. Obecnie rodzina występuje jedynie na terenie Australii i Nowej Gwinei.
• Z pośród 6 przedstawicieli rodzaju Taudactylus 1 gatunek jest wymarły, natomiast 4 gatunki są krytycznie zagrożone, w tym Taudactylus acutirostris uznawany jest za przypuszczanie wymarłego.
• Do rodziny żółwinkowatych(Myobatrachidae) zaliczany jest także wymarły rodzaj Rheobatrachus do którego klasyfikowano 2 gatunki żołądkoroda południowoqueenslandzkiego(Rheobatrachus silus) i Rheobatrachus vitellinus. Żaby te charakteryzowały się specyficzną opieką rodzicielską. Samica połykała skrzek, a rozwój młodych osobników przeprowadzany był w żołądku. Po ostatecznym przeobrażeniu młode opuszczały ciało matki przez otwór gębowy. Dzięki zachowanemu materiałowi genetycznemu naukowcy są zdolni sklonować żaby gęborodne.
• Rodzaj Taudactylus liczy 6 gatunków płazów min. wymarłego Taudactylus diurnus, przypuszczalnie wymarłego Taudactylus acutirostris, Taudactylus rheophilus, Taudactylus pleione, Taudactylus liemi i Taudactylus eungellensis.

Bibliografia:

-http://www.iucnredlist.org/details/21530/0

-https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Glorious_day_frog

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Taudactylus

-http://amphibiaweb.org/species/3597