czwartek, 19 kwietnia 2018

Dzięcioł cesarski - utracony wielkolud

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Ptaki
  • Rząd: Dzięciołowe
  • Rodzina: Dzięciołowate
  • Gatunek: Dzięcioł cesarski(Campephilus imperialis)

Występowanie

Zamieszkiwał tereny łańcuchu górskiego Sierra Madre Zachodnia na terenie Meksyku(stany Sonora, Chihuahua, Durango, Nayarit, Zacatecas i północny Jalisco oraz północny Michoacán).

Siedlisko 

Zamieszkiwał otwarte dębowo-sosnowe lasy górskie, które bogate były w duże ilości starych i martwych drzew. Odnajdywany na wysokościach od 1670 do 3050 m n.p.m., jednak preferował wysokości powyżej 1900 m n.p.m.

Ogólny opis  

Dzięcioł to ptaki o długich i silnych dziobach, nogach z dwoma palcami skierowanymi do przodu i dwoma do tyłu(z długimi pazurami) oraz długich sterówkach, umożliwiających opieranie się o drzewo. Najbardziej charakterystyczne u dzięciołowatych jest ich postawa podczas przesiadywania na drzewach, gdyż zwykle siedzą na pionowych konarach i pniach równolegle ciałem do nich.

Dzięcioł cesarski był największym gatunkiem dzięciołowatego, osiągającym 56-60 cm długości ciała. Ciało smukłe z długą szyją i dużą głową. Niemal całe ciało czarne z niebieskawym połyskiem, zwłaszcza w okolicach głowy, szyi i górnych części ciała. Białe upierzenie występowało w postaci wąskiej linii nad skrzydłami(łopatka) oraz wewnętrznej strony lotek pierwszorzędowych(posiadające białe końcówki) oraz lotek drugorzędowych. Dziób był długi i dość masywny, koloru kości słoniowej. Głowa z dużym grzebieniem koloru czerwonego u samca oraz koloru czarnego u samicy, który u niej wygina się bardziej w górę. Oczy żółte u dorosłych osobników. Nogi szare. Osobniki młodociane posiadały szare oczy, bardziej brązowawe upierzenie oraz u obu płci grzebień był czarny.

Dymorfizm płciowy

Dobrze zaznaczony. U dorosłych osobników grzebień u samca był koloru czerwonego, natomiast u samicy czarny oraz wyginał się ku górze.

Pożywienie 

Przypuszczalnie głównie duże larwy chrząszczy z rodziny kózkowatych.

Zachowanie

Dzięcioł cesarski był ptakiem o dziennej aktywności, żyjącym w parach lub grupkach rodzinnych 3-4 ptaki, choć obserwowano go także w większych grupach. Główną techniką żerowania było przysiadywanie na martwym odcinku drzewa, odrywanie kory i penetracja w zbutwiałym drewnie w poszukiwaniu larw chrząszczy. Często przesiadywały dłuższy czas na jednym drzewie, nieraz także poszukiwały owadów w spodnich częściach konarów(siedząc na nich do góry nogami). Nie był ptakiem wędrownym, choć mógł koczować w poszukiwaniu pokarmu.

Rozród  

Słabo poznany. Okres rozrodczy przypadał od lutego do czerwca. Para wydrążała zwykle samodzielnie dziuple na wysokim pniu martwego drzewa. Samica znosiła zwykle dwa 2 jaja(1-4).

Długość życia

Brak danych.

Naturalni wrogowie

Raczej nie bywał celem drapieżników. Potencjalnie zagrożeniem dla niego były szopy, węże, sowy, szponiaste i krukowate. O dziuple często konkurował z dużymi papugami.

Przyczyny wymarcia

Dzięcioł cesarski był ograniczony swoim występowaniem do starych lasów pierwotnych na terenie łańcucha górskiego Sierra Madre Zachodnia. Przypuszcza się że nie był nigdy gatunkiem zbyt częstym, a jego populacja nie liczyła więcej niż 8 tysięcy osobników.

Główną przyczyną zniknięcia gatunku były wzajemne oddziaływanie polowań i utraty środowiska życia. Na dzięcioły polowano z uwagi na ich wygląd(w celu pozyskania wypchanych eksponatów), a także dla samych piór, mięsa, sportu, czy części ciała uważanych za magiczne lekarstwo. Bywał też postrzegany jako szkodnik i tępiony. Głównie ludność indiańska często korzystała z piór i dziobów dzięcioła w odprawianiu swoich rytuałów, a ich pisklęta były uważane za przysmak. Jednak to utrata środowiska była najprawdopodobniej największym ciosem dla populacji gatunku, kiedy to we wczesnych latach 50 XX wieku masowo wycinano starodrzewia w celu pozyskania drewna. Dorosła para dzięciołów przypuszcza się że potrzebowała ok. 25 km² starego lasu aby koegzystować, a z racji iż często łączyły się w grupki to ten wymóg rósł do ok. 100 km² starego lasu, niestety obecnie tak rozległe pierwotne lasy na tych terenach nie istnieją.

Ostatniego dzięcioła cesarskiego o potwierdzonej obserwacji zarejestrowano w 1956 roku na terenie stanu Durango. Z tego roku pochodzi także jedyny film przestawiający ptaka(żerowanie samicy). Później odnotowano także kilka niepotwierdzonych obserwacji w latach 1965-2005. Przypuszcza się iż dzięcioł najprawdopodobniej przetrwał do lat 90 w centralnej części swojego zasięgu i może występować tam aż do dziś, choć jego populacja jest na tyle mała iż gatunek czeka zagłada. Od lat 60 przeprowadzono kilka badań mających na celu znalezienie osobników gatunku, w tym niemal całoroczne przeszukiwanie terenów w 1994-95, nie znaleziono jednak ani jednego osobnika, ani także odpowiedniego siedliska. W 2013 roku podczas wywiadów ze starszymi mieszkańcami na terenie Sierra Madre Zachodnie dowiedziano się że w latach 50 leśnicy współpracujący z firmami pozyskującymi drewno zachęcali ludność do tępienia dzięciołów, przez smarowanie drzew na których żerują ptaki trutką. Motyw tępienia nie jest znany, gdyż dzięcioły żerowały głównie na martwych drzewach, nie będące zainteresowaniem firm, lecz ta kampania mogła drastycznie odcisnąć się na populacji ów ptaka.

Jest jeszcze szansa iż dzięcioł cesarski przetrwał w kilku niedostępnych obszarach Sierra Madre Zachodnie, gdzie powstały ukryte plantację maku i marihuany, a gdzie dostęp z uwagi na obecność uzbrojonych strażników jest niemal zamknięty(bardzo niebezpieczny rejon).

Systematyka, ewolucja i pokrewieństwo

Do rodzaju Campephilus zalicza się 12-14 gatunków dzięciołów, w tym 4 gatunki są uznane za wymarłe(dzięcioł wielkodzioby, dzięcioł cesarski, dzięcioł reliktowy-uznawany czasem za podgatunek oraz Campephilus dalquesti wymarły w plejstocenie). Ich najbliższymi krewnymi są sułtany z rodzaju Chrysocolaptes, choć wcześniej sądzono iż bliżej im do morfologicznie podobnych dzięciołów z rodzaju Dryocopus.

Przypuszcza się że dzięciołowate wyewoluowały ok. 50 mln lat temu we wczesnym eocenie, choć najwcześniejsze szczątki datuje się na 25 mln lat(Palaeopicus)-oligocen(Francja), choć zakłada się że w tym okresie dzięciołowate były już dobrze reprezentowane.        


Bibliografia:
-https://www.hbw.com/species/imperial-woodpecker-campephilus-imperialis
-http://www.iucnredlist.org/details/22681417/0
-https://en.wikipedia.org/wiki/Imperial_woodpecker
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Dzi%C4%99cio%C5%82_cesarski 
-https://en.wikipedia.org/wiki/Woodpecker
-http://fossilworks.org/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=39438
-https://en.wikipedia.org/wiki/Campephilus