Sasebi przylądkowy - przykład znaczenia parków narodowych.

inne nazwy: sasebi przylądkowy. bontebok

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Krętorogie
• Gatunek: Sasebi przylądkowy(Damaliscus pygargus)

Występowanie

Bontebok zasiedla południową Afrykę. Niegdyś zamieszkiwał obszar od prowincji KwaZulu-Natal(RPA) i Karru(RPA), aż po Prowincję Przylądkową Północną. Obecnie dzikie populację zasiedlają tereny chronione w środkowej i wschodniej Republice Południowej Afryki min. tereny Wysokiego Wedlu, a także południowe tereny przybrzeżne Prowincji Przylądkowej Zachodniej(RPA). Bontebok został wprowadzony także na prywatne tereny leżące na terytorium państwa Botswana, Zimbabwe i Namibii. Został ponownie wprowadzony na tereny Suazi(choć niepewne jest ich pochodzenie). Nadal uznawany jako wymarły na terenach państwa Lesoto. Preferuje otwarte tereny trawiaste w pobliżu wody min. sawanny i formację roślinne fynbos.

Ogólny opis

Sasebi przylądkowy jest antylopą o zwartej budowie ciała, krótkiej szyi oraz długiej i wąskiej głowie. Zwierzę osiąga 140-160 cm długości ciała przy masie 55-80 kg. Sierść bontebok koloru ciemnobrązowego do czerwonobrązowego. Cześć brzuszna i pośladki koloru białego. Na kończynach występują białe pończochy. Na głowie występują także dwie białe plamy, czasami połączone ze sobą. Pierwsza w przestrzeni między rogami na czole, natomiast druga duża i wydłużona ciągnąca się od przestrzeni miedzy oczami po nos. Rogi występujące u obu płci są silnie prążkowane, kształtem przypominając lirę i osiągając 35-50 cm długości. Ogon antylopy mierzy 30-45 cm. Osobniki młode posiadają o wiele jaśniejsze ubarwienie ciała.

Dymorfizm płciowy

Słabo zaznaczony. Samce zwykle bardziej masywniejsze od samic(samiec-65-80 kg, samica-55-70 kg).

Populacja i zagrożenia

Bontebok niegdyś zamieszkiwał niemal całą Afrykę Południową, lecz w wyniku polowań i degradacji środowiska naturalnego pod koniec XIX wieku antylopa niemal wymarła. W 1930 roku populacja bonteboka liczyła jedynie 17 osobników występujących na terenie. W 1931 roku 17 antylop(z 20 żyjących na wolności) zostało umieszczonych w Bontebok National Park, który został założony w celu ratowania tego gatunku. W 1960 roku kiedy populacja antylopy liczyła już 84 osobników, park został przeniesiony w bardziej odpowiednie miejsce na teren dystryktu Swellendam. W 1981 roku populacja bonteboka w Bontebok National Park liczyła 320 osobników. Zaczęto wywozić i osiedlać zwierzęta na innych terenach, gdzie niegdyś występował min. na tereny indywidualnych gospodarstw prowincji Wolne Państwo i Prowincji Przylądkowej Wschodniej. Obecnie populacja bonteboka liczy ok. 240 tysięcy osobników i uznawana jest za stabilną. Jednak 97% populacji żyję na ziemiach prywatnych, 3% na obszarach chronionych. Obecnie prowadzi się także ich hodowle w niewoli. W wyniku reintrodukcji bontebok zasiedlił obszary które niegdyś zamieszkiwał np. Suazi, a także został wprowadzony jako gatunek obcy na tereny Botswany, Zimbabwe i Namibii. Dwa podgatunki bonteboka(bontebok właściwy i blesbok) w wyniku introdukcji pojawiły się na tych samych obszarach, co przyniosło jedno z obecnych zagrożeń hybrydyzację i zanik czystej krwi podgatunków. Obecnie bonteboka klasyfikuje się jako gatunek najmniejszego ryzyka na wyginięcie, a jedynie bontebok właściwy posiada rangę podwyższonego ryzyka. Mimo to bonteboka uważa się za jedną z najrzadszych antylop Afryki. Obecnie poza hybrydyzacją nie ma poważnych zagrożeń dla populacji tej antylopy. Nawet nieco nadmierne wywozy zwierząt z ich terenów występowania nie wypływają zanadto na ogólną populację gatunku.

Pożywienie

Roślinożerna. Żywi się głównie trawami i ziołami. Odnotowane pewne predyspozycję podgatunkowe co to rodzaju pożywienia. Bontebok właściwy woli zjadać trawy z rodzaju Bromus i Danthonia, natomiast blesbok z rodzaju Eragrostis i Chloromelas.

Zachowanie

Bontebok jest gatunkiem stadnym, tworzącym małe stada ok. 10 osobników, choć w przypadku blesboka często tworzone są stada do 25 osobników. Stado bonteboków jest luźno zorganizowane, a na jego czele stoi dominujący samiec. Dawniej w czasie długich wędrówek w porze suchej bonteboki tworzyły duże stada liczące ponad 600 osobników, lecz obecnie ze względu na fragmentację populacji i utratę dostępnych siedlisk wędrówki tych antylop są ograniczone. Obecnie jedynie niektóre stada na odpowiednim dużym terenie wiodą koczowniczy tryb życia. Bontebok żeruje podczas dnia, a jego największa aktywność przypada rano i po południu. Samce wskazują zachowania terytorialne względem innych samców. W przypadku bonteboka właściwego samiec broni swojego stada przed intruzami przez cały rok, natomiast blesbok jedynie w okresie jesiennym i letnim. W przypadku bonteboka terytorium samca wynosi od 10 do 40 ha, natomiast blesboka ok. 2-6 ha. Antylopa zaznacza terytorium rozrzucając kał i pozostawiając zapach wydzielany przez gruczoły przedoczodołowe(np. na źdźbłach trawy). W razie spotkania dwóch nieustępliwych samców, często dochodzi do walki. Samce próbują nabić swojego przeciwnika na rogi, co często kończy się niemiłymi konsekwencjami. Bontebok jako jedna z niewielu antylop nie jest dobrym skoczkiem, lecz nadrabia to sprawnym czołganiem się(dlatego w jego przypadku ogrodzenie nie musi być wysokie). Antylopa biegnąc może osiągać szybkość 70 km/h. Bontebok pije codziennie jeżeli woda jest dostępna, lecz potrafi przetrwać kilka dni bez dostępu do niej. W razie zagrożenia zwierzę chrząka i praska, aby zaalarmować resztę stada.

Rozród

Okres rozrodczy bonteboka właściwego przypada od stycznia do marca, natomiast u blesboka od marca do maja. Po 8 miesięcznej ciąży samica rodzi 1 młode. Bonteboki nie opuszczają stada podczas porodu. Samica rodzi zwykle w wysokiej trawie, a młode zazwyczaj już po 2h może samodzielnie chodzić. Cielaki w 4 miesiącu życia uzyskują samodzielność. Samice pozostają z matką, aż ta nie urodzi po raz kolejny, natomiast samce odchodzą nieco wcześniej. Samice uzyskują dojrzałość płciową w wieku 2,5 roku. Wiek dojrzałości płciowej samców nie jest do końca poznany.

Naturalni wrogowie

Lwy, lamparty, gepardy, hieny i likaony. Dla młodych osobników dodatkowo szakale, pytony i orły.

Długość życia

ok. 17 lat. W niewoli najstarsza samica żyła 23 lata.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś obiekt polowań dla mięsa i skóry. Dziś ze względu na powiększenie populacji bonteboka prowadzi się kontrolowany odstrzał zwierząt dla mięsa. Obecnie bontebok jest ważnym elementem ekoturystyki RPA. Hodowany w ogrodach zoologicznych.

Ciekawostki

• Wyróżnia się dwa podgatunki bonteboka. Bontebok właściwy(Damaliscus pygargus pygargus) i blesbok(Damaliscus pygargus phillipsi). Oba podgatunki różnią się wyglądem i zachowaniem. Bontebok osiąga nieco mniejsze rozmiary od blesboka(średnio jest o ok. 8 kg lżejszy) u którego białe plamy na głowie są zwykle oddzielone, a umaszczenie bardziej jasne. Podgatunki odróżniają także predyspozycję pokarmowe, okres rozrodczy i zachowania społeczne. Mimo to oba podgatunki mogą się krzyżować.        
• Obecnie Bontebok National Park utrzymuje populację bonteboka na poziomie 250 osobników. Nadmiar zwierząt jest wywożony do innych parków narodowych, rezerwatów i prywatnych hodowli.
• Nazwa "bontebok" pochodzi od słów z języka afrykanerskiego, "bont", czyli jasny kolor(odnoszący się do białych oznaczeń na ciele zwierzęcia) i "bok", czyli antylopa. Natomiast "blesbok" pochodzi od słowa "bles", oznaczające białe oznaczenie na twarzy.
• Obecnie wyróżnia się 4 gatunki rodzaju Damaliscus. Bonteboka, topi(Damaliscus lunatus), oraz niedawno wyodrębnione Damaliscus superstes i Damaliscus korrigum. Niegdyś do tego rodzaju klasyfikowano także antylopę Huntera(Beatragus hunteri), jedną z najbardziej zagrożonych zwierząt świata.

Bibliografia

-http://www.arkive.org/bontebok/damaliscus-pygargus/

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Sasebi_przyl%C4%85dkowy

-https://en.wikipedia.org/wiki/Bontebok

-https://en.wikipedia.org/wiki/Blesbok

-http://www.iucnredlist.org/details/30208/0

-http://animaldiversity.org/accounts/Damaliscus_pygargus/