Zębiełek białawy - ryjówka tworząca karawanę

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Owadożerne
• Rodzina: Ryjówkowate
• Gatunek: Zębiełek białawy(Crocidura leucodon)

Występowanie

Zamieszkuje Europę i Azję Zachodnią, głównie w rejonie Morza Śródziemnego. Zębiełka białawego można spotkać od północnego Izraela, Libanu i wschodnich obszarów przybrzeżnych Syrii przez północny Iran, Turcję, Gruzję, Rosję po południowy obszar Obwodu wołgogradzkiego, Ukrainę(poza północnymi i północno-wschodnimi obszarami), południowo-zachodnią Białoruś, południowo-wschodnią i wschodnią Polskę, Słowację, zachodnie i południowe Czechy, Niemcy(poza północnymi i zachodnimi rejonami), Belgię, południową Holandię po północną Francję, Szwajcarię, Włochy i Bałkany. Zamieszkuje także liczne wyspy Morza Śródziemnego(poza wyspą Lesbos). Odizolowana populacja występuję na południowym terenie Obwodu samarskiego(Rosja). Zasiedla zwykle suche siedliska górskie min. łąki, tereny leśne(głównie obrzeża), pola uprawne, tereny zakrzewione, półpustynie, stepy, a także brzegi rzek, obszary kamieniste, ogrody, tereny podmiejskie i miejskie. Zębiełka białawego spotyka się do ok. 2500 m n.p.m..

Ogólny opis

Zębiełek białawy osiąga 6-9 cm długości ciała, a jego ogon mierzy 3-4,5 cm długości. Masa ciała waha się między 6-17 gramami. Charakterystyczna dla ryjówek wydłużona czaszka i brak łuków jarzmowych. Grzbiet i boki ciała koloru brązowego, ciemnobrązowego, lub rdzawo-kasztanowego, natomiast spód ciała biały, lub szarawy. Ubarwienie grzbietu i spodu ciała mocno kontrastujące i odgraniczone. Pysk różowy, natomiast zęby białe. Uszy dobrze wykształcone, widoczne spod sierści. Długi ogon pokryty dodatkowo długimi włosami. Zwierzęta młode pokryte jaśniejszymi włosami.

Dymorfizm płciowy

brak.

Populacja i zagrożenia

Zębiełek białawy jest gatunkiem klasyfikowanym przez IUCN jako najmniejszego ryzyka na wyginięcie. Mimo to jego populacja na północnych i zachodnich granicach zasięgu wydaje się maleć. W Europie Wschodniej(np. na Ukrainie) populacja zębiełka białawego zmniejszyła się drastycznie w przeciągu 50 lat. W rejonie Morza Śródziemnego populacja zębiełka wydaje utrzymywać się na stabilnym poziomie, natomiast trendy populacji gatunku na terenie Azji nie są znane. Poważnym zagrożeniem dla zębiełka białawego jest intensyfikacja rolnictwa, a przed wszystkim stosowanie pestycydów, które prowadzą do przypadkowych podtruć i zmniejszenia liczebności ofiar ryjówki. Gatunek objęty ochroną gatunkową na mocy Konwencji Berneńskiej w Załączniku III na części swojego zasięgu. W Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą.

Pożywienie 

Poluje na bezkręgowce i małe kręgowce(jaszczurki, żaby i małe ssaki). 

Zachowanie

Zębiełek białawy jest gatunkiem o głównie nocnym trybie życia. Dzień spędza w ukryciu, a kiedy zapadnie zmierzch wyrusza na łowy. Jako schronienia używa opuszczonych nor kretów, nornic i innych gryzoni, a także buduje własne gniazda(kuliste zamknięte) splecione z trawy zwykle pod korzeniami drzew i zwałami gałęzi. Wiedzie zwykle samotniczy tryb życia o silnym terytorializmie, choć sądzi się iż może okresowo łączyć się w niewielkie grupki, zwłaszcza w okresie jesiennym i zimowym, aby zmniejszyć straty ciepła podczas odpoczynku w gnieździe. Jak większość ryjówek jest bardzo żarłoczna, a w przeciągu jednej nocy może zjeść pokarm o łącznej masie dorównującej jej własnej. W razie zagrożenia ucieka, a jeśli jest to niemożliwe przykuca, unosi głowę ukazując zęby oraz głośno piszczy. W obronie terytorium jest bardzo agresywna piszcząc i rzucając się na napastnika. Kiedy ilość ofiar zębiełka maleje np. w okresie zimowym hibernuję. Ekologia gatunku dość słabo poznana.

Rozród

Okres rozrodczy zębiełka białawego przypada od kwietnia do września, podczas którego samica może wydać na świat 2-4 mioty. Okres ciąży trwa 28-31 dni. Samica w gnieździe wysłanym suchą trawą rodzi od 3 do 10 młodych ważących zaledwie 0,8-0,9 grama. Samce przypuszczalnie nie uczestniczą w odchowie młodych. Młode ryjówki otwierają oczy po 13 dniach, a już w 16 dniu są pokryte włosami. W wieku 18-22 dni są odstawiane od piersi, a dojrzałość płciową osiągają w wieku 8-10 miesięcy. Ryjówki z rodzaju Crocidura wykształciły dosyć ciekawą strategie matczynej opieki podczas opuszczania gniazda. W razie zagrożenia, lub kiedy młode nie są jeszcze w pełni samodzielne chwytają się mocno nasady ogona pobliskiego osobnika, tworząc rząd zwany karawaną. Na czele karawany znajduje się zawsze matka. 

Naturalni wrogowie

Większe zwierzęta mięsożerne np. koty, węże, a zwłaszcza sowy.

Długość życia

W stanie dzikim do 3 lat. W niewoli do 4 lat.

Znaczenie dla człowieka

Nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Czasami trzymany w niewoli, głównie w celach badawczych. Często zasiedla ludzkie osiedla. 

Ciekawostki

• Monitoring populacja zębiełka białawego(jak i większości innych ryjówek) polega na badaniu sowich wypluwek i wyszukiwaniu szczątków owego gatunku.
• Przyśpieszone procesy metaboliczne za sprawą dużej powierzchni ciała w stosunku do wagi wymaga spożycia pokarmu dorównującej masie ciała w przeciągu 1 doby. Ryjówka ginie w przeciągu 5-10 h jeżeli podczas żerowania nie znajdzie pożywienia.
• Nazwa "zębiełek" odnosi się do zębów, które posiadają białą koronę.
• Gatunek został opisany w 1780 roku przez francuskiego przyrodnika Johann'a Hermann'a.
• Rodzaj Crocidura liczy obecnie 182 gatunków ryjówek(jeden z rodzajów o największej liczbie przedstawicieli wśród ssaków) min. zębiełka myszatego(Crocidura russula), Crocidura palawanensis i Crocidura niobe.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%99bie%C5%82ek_bia%C5%82awy

-https://en.wikipedia.org/wiki/Bicolored_shrew

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%99bie%C5%82ek

-http://www.iucnredlist.org/details/29651/0

-http://animaldiversity.org/accounts/Crocidura_leucodon/