Straszak kapsztadzki - gekonia żabka

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy bezogonowe
• Rodzina: Straszakowate
• Gatunek: Straszak kapsztadzki(Heleophryne rosei)

Występowanie

Zakres występowania straszaka kapsztadzkiego jest ograniczony do wschodnich i południowych zbocz Góry Stołowej w Prowincji Przylądkowej Zachodniej(RPA) na obszarze ok. 9 km*2. Osobniki dorosłe preferują wilgotne obszary leśne, wrzosowiska, wąwozy, doliny, oraz formację roślinne typu fynbos, czasem daleko od źródła wody, zwykle między 240, a 1060 m n.p.m.. Czasami spotykane także w jaskiniach.

Ogólny opis

Straszak kapsztadzki jest średniej wielkości płazem, dorastającym do 6 cm długości ciała. Jego ciało jest spłaszczone grzbietobrzusznie i krępe, natomiast kończyny wyposażone w wydłużone, łyżeczkowate palce, posiadające blaszki przylgowe(ułatwiające wspinaczkę po pionowych powierzchniach). Straszak posiada także powiększony guzek śródręcza, przypominający szczątkowy kciuk(przystosowanie do wspinaczki). Palce połączone są błoną pławną. Skóra straszaka kapsztadzkiego zwykle koloru jasnozielonego z ciemnofioletowymi, lub brązowymi gęsto rozmieszczonymi plamami. Oczy duże, wyłupiaste z pionową, czarną źrenicą. Kijanki posiadają jasną skórę z gęsto rozmieszonymi, ciemnobrązowymi plamkami i charakterystyczną, duża blaszkę przylgową(ssawkę) na aparacie gębowym(podobną do ssawki występującej u kijanek żab z rodzaju Ascaphus).

Dymorfizm płciowy

Samce mniejsze od samic(samce osiągają ok. 5 cm długości ciała, samice ok. 6 cm). W okresie godowym samce wytwarzają modzele godowe i podłużne fałdy skórne wzdłuż grzbietu. U samców pojawiają się także czarne wyrostki na zewnętrznej części przedramienia, oraz górnej i tylnej części kończyn miedniczych.

Populacja i zagrożenia

Straszak kapsztadzki jest notowany jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem, głównie z powodu ograniczonego zakresu występowania, rozpowszechnianiu się obcych gatunków roślin, zagrożenia pożarowego, zwiększenia turystyki i erozji gleby. Na terenie wąwozu Skeleton Gorge odnotowano 50% spadek liczby kijanek płaza w latach 1980-2000, lecz współczesny monitoring kijanek dowodzi iż populacja utrzymuje się jak na razie na stabilnym poziomie. Poważnym zagrożeniem są jednak obce gatunki roślin, jak sosny, topole i eukaliptusy, które mogą powodować wysychanie niektórych górskich strumieni, podobnie jak zła gospodarka leśna. Wyższe temperatury, a także opadłe, łatwopalne listowie niektórych obcych gatunków drzew(np. sosen), może powodować lokalne pożary. Intensyfikacja turystyki często powoduje także nasilenie erozji gleby wokół strumieni. W niektórych rejonach Gór Stołowych straszak kapsztadzki jest uważany za gatunek znikły. U niektórych populacja odnotowano także chorobę grzybiczą chytridiomikoze. Cały obszar zasięgu straszaka kapsztadzkiego obejmuję Park Narodowy Góry Stołowej, który wchodzi w skład zespołu obszarów ochrony przyrody Cape Floral wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Planuje prowadzić się stały monitoring liczebności kijanek na całym zakresie występowania tego gatunku, oraz hodowle w niewoli.

Pożywienie

Drobne stawonogi. Kijanki glony.

Zachowanie

Ze względu na swoją rzadkość, stosunkowo niewiele wiadomo na temat straszaka kapsztadzkiego. Osobniki dorosłe prowadzą nocny tryb życia. Dzień spędzają zwykle w szczelinach skalnych. Dzięki spłaszczonemu i w miarę elastycznemu ciału, mogą wcisnąć się nawet w niewielkie otwory. Nocą żaby wychodzą na żer. Dzięki palcom wyposażonym w przylgi, potrafią wspinać się po skałach i roślinach. Osobniki dorosłe, poza okresem godowym, nie wchodzą do wody. Czasem spotykane w jaskiniach, jako troglokseny, czyli orgiazmy żyjące jedynie przejściowo w jaskini, lub przy jej wyjściu(w przeciwieństwie do troglobiontów, które spędzają całe życie w jaskiniach).

Rozród

Słabo poznany. Okres godowy przypada w miesiącach od listopada do lutego, kiedy temperatury są wyższe, a poziom wody w strumieniach najniższy. W ten sposób żaby zabezpieczają swoje jaja przed wyschnięciem z powodu cofającej się wody pod koniec miesięcy ulewnych. Podczas okresu godowego u obu płci rozwija się charakterystyczna chropowatość skóry, która zapewnia lepszy ampleksus. Rechotanie samców zostało zarejestrowane w miesiącach godowych tych płazów(poza grudniem). Nigdy nie widziano jaj tych płazów. Kijanki z charakterystyczną ssawką zostały znalezione w szybko płynących i zimnych strumieniach. Kijanka rozwija się przez ok. 12 miesięcy po czym przechodzi metamorfozę w osobnika dorosłego, zwykle przed nadejściem zimowych deszczy.

Naturalni wrogowie

brak danych. Przypuszczalnie niektóre ptaki i węże. Dla kijanek większe ryby.

Długość życia 

brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Gatunek nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka.

Ciekawostki  

• Gatunek został opisany w 1925 roku przez południowoafrykańskiego zoologa John'a Hewitt'a.
• Rodzina straszakowatych(Heleophrynidae) jest rodziną monotypową z pojedynczym rodzajem Heleophryne. Wcześniej straszakowate zaliczane był do rodzin ropuchowatych, świstkowatych i żab właściwych, lecz po dokładniejszych badaniach naukowcy zasugerowali iż rodzina straszakowatych oddzieliła się ok. 100 milionów lat temu, a jej najbliższych krewnych można szukać wśród rodziny świstkowatych i żółwinkowatych.
• Nazwa rodziny tych płazów pochodzi od angielskiej nazwy "Ghost frogs", czyli "żaby duchy".
• 21 stycznia 2008 Evolutionarily Distinct and Globally Endangered (EDGE) ogłosiło spis najbardziej dziwacznych, a zarazem poważnie zagrożonych gatunków płazów. Rodzina straszakowatych znalazła się w pierwszej dziesiątce tej listy.
• Rodzaj Heleophryne liczy 6-7 gatunków płazów, min. straszaka kapsztadzkiego, straszaka natalskiego(Heleophryne natalensis), Heleophryne hewitti, Heleophryne orientalis, Heleophryne regis, Heleophryne purcelli, oraz Heleophryne depressa o niepewnej taksonomii. Niektórzy badacze sugerują wyodrębnienie kolejnego monotypowego rodzaju Hadromophryne do którego zaliczany byłby straszak natalski(Hadromophryne natalensis). 

Bibliografia:

-http://www.iucnredlist.org/details/9773/0

-http://amphibiaweb.org/species/2056

-http://www.edgeofexistence.org/amphibians/species_info.php?id=561

-https://en.wikipedia.org/wiki/Rose%27s_ghost_frog

-http://www.arkive.org/table-mountain-ghost-frog/heleophryne-rosei/

-http://eol.org/pages/1025472/details

-http://www.sanbi.org/creature/table-mountain-ghost-frog