Anogramma ascensionis - mała paproć z Green Mountain

• Królestwo: Rośliny 
• Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
• Klasa: Paprocie
• Rząd: Paprotkowce
• Rodzina: Pteridaceae
• Gatunek: Anogramma ascensionis

Występowanie

Anogramma ascensionis jest endemitem Wyspy Wniebowstąpienia. Paproć występuje na stromych zboczach góry Green Mountain 600-750 m n.p.m, gdzie panuje umiarkowany wilgotny klimat. Siedliska gatunku są bardzo rozproszone min. kilka stanowisk występuje na południowych stokach Summerhouse Ridge, Breakneck Valley i w pobliżu tunelu Elliot's Path.

Ogólny opis

Anogramma ascensionis jest niewielkim gatunkiem paproci, osiągającym przeciętnie 3-6 cm wysokości. Liście pierzaste, zielone z długą łodygą, przypominające liście pietruszki zwyczajnej. Pojedynczy osobnik wytwarza zwykle od 5 do 10 liści wyrastających z pędu. System korzeniowy słabo rozwinięty.

Rozmnażanie

Dojrzała i dobrze odżywiona roślina wytwarza zarodniki, które po dotarciu na odpowiedni teren(szczeliny skalne) zmieniają się w jednopienne przedrośle(gametofit). Przypuszczalnie podobnie jak u innych przedstawicieli Anogramma gametofit może przejść w stan uśpienia(do 2 lat) i przeczekać niekorzystne warunki. Do zapłonienia(połączenia komórek rozrodczych gametofitu) dochodzi przy udziale wody i tylko przy odpowiedniej wilgotności, krytycznym czynnikiem ograniczającym przeżycie jest wysuszenie delikatnego ciała przedrośla. Sporofit(samodzielna roślina) jest krótkotrwały i wyrasta jedynie przy odpowiednich warunkach(wtedy przedrośle zamiera).

Zagrożenia

Anogramma ascensionis jest gatunkiem skrajnie endemicznym, ograniczonym jedynie do góry Green Mountain na terenie Wyspy Wniebowstąpienia. Gatunek został odkryty w 1842 roku i przypuszczalnie populacja rośliny w owym czasie była w zdrowym stanie. W roku 1958 podczas brytyjskiej ekspedycji, odnaleziono jedynie jedną roślinę, natomiast poszukiwania paproci w roku 1976, 1986 i 1995 nie przyniosły skutku, przez co w 2003 roku gatunek został uznany za wymarły. Cztery okazy zostały odnalezione podczas rutynowego przeglądu roślin na wyspie prowadzonego przez Ascension Island Government's Conservation Department. Badacze zaopiekowali się ocalałymi roślinami, usuwając z ich pobliża chwasty i regularnie podlewając paprocie. Z uwagi iż ocalałe paprocie wyrosły na suchej i bardzo stromej skale, mimo wysiłków badaczy w ich utrzymanie, jedynie dwa osobniki wytworzyły zarodniki przed śmiercią. Zarodniki szybko zostały przetransportowane do jednostki prowadzącej ochronę ex-situ Kew's Conservation Biotechnology Unit. Roślina została objęta sterylną hodowlą, aż do wytworzenia sporofitu. 90% wyhodowanych roślin przetrwało, aż do wytworzenia własnych zarodników. W późniejszym czasie odkryto także kilka innych dzikich roślin Anogramma ascensionis, a obecnie największa odkryta subpopulacja gatunku liczy 25 roślin(szacowana populacja liczy ok. 40 dojrzałych roślin). Większość badaczy sądzi jednak iż szacowano populacja dzikich osobników jest znacząco zaniżana, gdyż widoczny sporofit paproci jest dość mały, krótkotrwały i występuje na dość niedostępnych terenach, natomiast przedrośla wyrastają w szczelinach skalnych, przez co są niewidoczne dla ludzkich oczu. Największym zagrożeniem, oraz powodem spadku populacja jest inwazja obcych gatunków roślin min. traw  Sporobolus africanus i Paspalum scrobiculatum, krzewu Clidemia hirta i begonii Begonia hirtella, choć za największe zagrożenie uznaje się paprocie niekropienia właściwego(Adiantum capillus-veneris) i niekropienia klinowatego(Adiantum raddianum). Paprocie te podobnie jak Anogramma ascensionis, rosną często na wilgotnych, skalnych stokach, konkurując o siedlisko z o wiele mniejszym krewniakiem. W mniejszym stopniu gatunkowi zagraża wypas owiec i królików, gdyż roślina rośnie zwykle na terenach dla nich niedostępnych. W dłuższej perspektywie, globalne ocieplenie i wysuszanie się obszarów Green Mountain może mieć także fatalne skutki dla populacji gatunku. Jednak od 1996 roku Green Mountain został uznany za park narodowy, Departament Ochrony wyspy reguluję populację gatunków obcych, natomiast Kew's Conservation Biotechnology Unit prowadzi uprawę ex-situ z planowanym programem wprowadzania roślin do natury. Gatunek klasyfikowany jest jako krytycznie zagrożony wyginięciem.

Długość życia

Sporofit krótkowieczny. Żyję przypuszczalnie mniej niż 1 rok.

Znaczenie dla człowieka

Gatunek nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Uprawiany ex-situ.

Ciekawostki

• Anogramma ascensionis po raz pierwszy został odnotowany w 1842 roku przez botanika amatora niejakiego Dr AB Curror'a. Oficjalnie gatunek został nazwany i opisany w 1843 roku przez angielskiego botanika Joseph'a Dalton'a Hooker'a.

• Na Wyspy Wniebowstąpienia występowało 10 endemicznych gatunków roślin z czego 3 gatunki uznawane są za wymarłe(Oldenlandia adscensionis, Sporobolus durus i Dryopteris ascensionis). Sytuacja paproci Xiphopteris ascensionense i Asplenium ascensionis nie jest najgorsza(klasyfikowane jako bliskie zagrożenia), lecz pozostałe gatunki są silnie zagrożone wyginięciem(Anogramma ascensionis, Euphorbia origanoides, Pteris adscensionis(zdjęcie po prawej), Ptisana purpurascens i Sporobolus caespitosus).

• Na wyspie występują także kilka endemicznych gatunków zwierząt min. bezskrzydłe psotniki Troglotroctes ashmolearum, krab Johngarthia lagostoma, krewetka Procaris ascensionis. Na wyspie występował także gatunek chruściela, zwany chruścielakiem atlantyckim(Mundia elpenor).

Bibliografia:

-http://www.iucnredlist.org/details/43919/0

-https://en.wikipedia.org/wiki/Anogramma_ascensionis

-http://www.kew.org/science-conservation/plants-fungi/anogramma-ascensionis-ascension-island-parsley-fern

-http://www.kew.org/about/press-media/press-releases/ascension-island%E2%80%99s-%E2%80%98extinct%E2%80%99-parsley-fern-makes-dramatic

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Chru%C5%9Bcielak_atlantycki