sobota, 30 marca 2013

Melisa lekarska-miodowa roślina

inne nazwy: cytrynowe ziele, rojownik, pszczelnik, starzyszek, matecznik 

  • Królestwo: Rośliny 
  • Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
  • Klasa: Okrytonasienne 
  • Rząd: Jasnotowce 
  • Rodzaj: Jasnotowate
  • Gatunek: Melisa lekarska(Melissa officinalis)

Występowanie

Melisa pierwotnie rosła w Europie Południowej, Azji i Ameryce Północnej, obecnie rozpowszechniona na całym świecie. Lubi rosnąć na terenach wilgotnych i dobrze spulchnionych.

Opis gatunku

Melisa lekarska rośnie na wysokość ok. 60 cm. Ziele te często tworzy kępy. Liście są okrągławosercowate, karbowane na brzegach, koloru ciemno zielonego lub żółtozielonego, posiadają intensywny zapach przypominający cytrynę.

Rozmnażanie

Kwitnie zazwyczaj na wiosnę wytwarzając na miejscu połączenia liścia z łodygą, małe jasnożółte lub białe kwiaty. Kwiaty są zapylane zazwyczaj przez pszczoły i inne owady, a po przekwitnięciu tworzą nasiona. Rozmnaża się także przez podział.

Zagrożenia

Roślina pospolita i rozpowszechniona na terenie swojego występowania.

Długość życia

Bylina. Rośnie przez kilka lat.

Znaczenie dla człowieka

Bardzo popularna roślina lecznicza, działa na wiele dolegliwości, głównie związanych z układem nerwowym. Stosowana także w przemyśle kosmetycznym, kulinarnym, a także jako roślina ozdobna i miododajna.

Warunki uprawy

Melisa lubi rosnąć w glebie przepuszczalnej, wilgotnej o kwaśnym odczynie, lecz toleruje także inne odczyny. Często hodowana także w doniczkach jako domowe ziele.


Ciekawostki:

  • Melisa w języku greckim oznacza pszczołę.
  • Melisa była jedną z nimf opiekującą się małym Zeusem, parała taką miłością do Zeusa że nie dawała mu spokoju, ten z niecierpliwienia przemienił ją w pszczołę. Kiedy zmarła z jej ciała urosła roślina, która przyciągała wszelkie owady. Melisa była także prekursorką pszczelarstwa.
  • Była używana jako ziele lekarskie już około 2 tysięcy lat temu.
  • Wódka zwana "karmelitańską duszą" wytwarzana z melisy, była używana w XVII wieku jako lek uniwersalny.
  • Melisie często przypisywano właściwości magiczne i używana była jako składnik magicznych eliksirów.
  • Do rodzaju melis zalicza się 3-4 gatunki roślin(Melissa axillaris, Melissa flava, Melisa lekarska[Melissa officinalis] i Melissa yunnanensis).

Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Melisa_lekarska
-https://en.wikipedia.org/wiki/Melissa_officinalis
-https://en.wikipedia.org/wiki/Melissa_(plant)
-http://www.herbwisdom.com/herb-lemon-balm.html

niedziela, 24 marca 2013

Drzewiak dwupręgi-kangur drzewny

inne nazwy: drzewiak Goodfellowa
  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Ssaki
  • Rząd: Dwuprzodozębowce
  • Rodzina: Kangurowate
  • Gatunek: Drzewiak dwupręgi(Dendrolagus goodfellowi)

Występowanie

Drzewiak Goodfellowa występuje w górskich lasach tropikalnych(od 3000 m n.p.m) na terenach Papui Nowej Gwinei.

Ogólny opis

Drzewiaki swym wyglądem odróżniają się od swych naziemnych kuzynów. Drzewiak Goodfellowa posiada silne, mocne kończyny, zakończone długimi pazurami. Korpus kangura jest smukły, a ogon długi. Sierść jest krótka i wełnista, koloru kasztanowego lub czerwono-brunatnego. Na grzbiecie kangura znajdują się dwie podłużne pręgi , a spodnia cześć ciała jest kremowa lub bladożółta. Długość ciała dorosłego kangura wynosi ok. 70 cm i 7 kg wagi.

Dymorfizm płciowy

Brak.

Populacja i zagrożenia

Drzewiak Goodfellowa jest poważnie zagrożonym gatunkiem, głównie ze względu na kłusownictwo i niszczenie lasów tropikalnych.

Pożywienie

Drzewiak Goodfellowa żywi się przede wszystkim liśćmi i gałęziami drzew, owocami, trawą i kwiatami.

Zachowanie

Drzewiak Goodfellowa jest powolny i niezdarny na ziemi, lecz szybki i zwinny w koronach drzew. Porusza się między konarami przy pomocy dalekich skoków, może skakać z drzew na ziemie z dużych wysokości (nawet 30 metrów) nie robiąc sobie przy tym żadnej krzywdy. Choć zanotowano kilka zachowań społecznych u tych drzewiaków, to na ogół są samotnikami. Samce posiadają dość duże terytoria, zachodzące na małe terytoria samic.

Rozród

Okres rozmnażania u drzewiaków Goodfellowa jest różny i zależy od panujących warunków atmosferycznych. Zazwyczaj po ciąży trwającej 20-35 dni, samica rodzi jedno młode, które zaraz po urodzeniu wspina się do wyczyszczonej wcześniej przez matkę torby. Młode rozwija się w torbie przez około 9-12 miesięcy. Po opuszczeniu torby często zostaje jeszcze z matką przez kilka miesięcy, odżywiając się jej mlekiem.

Naturalni wrogowie

Harpia papuaska(Harpyopsis novaeguineae), która atakuje zwykle młode osobniki oraz śpiewający pies z Nowej Gwinei(Canis lupus hallstromi), który jest zdziczałą rasom psa, blisko spokrewnionym z dingo. Atakuje kangury, które zeskoczyły z drzew na ziemie.

Długość życia

około 10 lat.

Znaczenie dla człowieka

Drzewiak niegdyś był celem polowań ze względu na jego smaczne mięsko lecz obecnie jest objęty całkowitą ochroną, choć pada ofiarą kłusowników. Z powodzeniem hoduje się go w ogrodach zoologicznych.

Ciekawostki

  • Przodkiem drzewiaków jest torbacz podobny do pademelona(Thylogale thetis), który pod koniec eocenu przekształcił się z kangura skalnego na kangura drzewnego w zmieniającym się środowisku.
  • Do rodzaju drzewiaków(Dendrolagus) zalicza się obecnie 12 kangurów drzewnych min. drzewiaka Bennetta, drzewiaka rudego, drzewiaka szarego, drzewiaka złotogrzbietego, drzewiaka jednobarwnego, drzewiaka ciemnego, naszego drzewiaka Goodfellowa i 5 innych drzewiaków.
  • Drzewiak Goodfellowa został nazwany na cześć brytyjskiego kolekcjonera zwierząt, zoologa i ornitologa Waltera Goodfellowa.
Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Drzewiak_dwupr%C4%99gi
-https://en.wikipedia.org/wiki/Goodfellow%27s_tree-kangaroo
-http://www.arkive.org/goodfellows-tree-kangaroo/dendrolagus-goodfellowi/
-http://animaldiversity.org/accounts/Dendrolagus_goodfellowi/
-http://eol.org/pages/325813/details

poniedziałek, 11 marca 2013

Dront dodo-najsławniejszy wymarlak

inne nazwy: dodo

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Ptaki
  • Rząd: Gołębiowe
  • Rodzina: Dronty
  • Gatunek: Dront dodo(Raphus cucullatus)

Występowanie

Dront dodo zamieszkiwał lasy porastające wyspę Mauritius.

Ogólny opis

Nie ma jednoznacznych określeń jak wyglądał dodo, gdyż nie istnieje kompletny okaz tego ptaka, lecz jest wielce prawdopodobne że ptak ten posiadał szarawe lub jasnobrązowe upierzenie. Ciało było masywne, skrzydła krótkie i uwstecznione(był niezdolny do lotu), z tyłu ciała posiadał pęk kędzierzawych piór, nogi były żółte, a dziób był masywny, ciemny z hakowatym zakończeniem. Wysokość oraz waga ptaka też jest kwestią sporną, lecz prawdopodobnie wysokość nie przekraczała ok. 75 cm, a waga ok. 13-21 kg.

Dymorfizm płciowy

Prawdopodobnie samce były większe oraz posiadały większy dziób od samic.

Pożywienie

Pożywienie drontów dodo jest kwestią sporną. Według holenderskich dokumentów, dodo żywił się owocami, lecz prawdopodobnie zjadał również orzechy, nasiona i korzenie roślin. Istnieją zapiski także o tym iż dodo zjadał mięczaki i skorupiaki, wyrzucane na brzeg wyspy. Holenderscy żeglarza mówili o tym iż dront dodo zjadał również kamienie, prawdopodobnie służył im jako gastrolit.

Zachowanie

Niewiele wiadomo o zachowaniu dodo. Badania wskazują że mógł bardzo szybko biegać. Prowadził naziemny tryb życia, większość czasu spędzając na poszukiwaniu pożywienia. Prawdopodobnie jego wzmożona aktywność przypadała na porę deszczową, kiedy to pożywienia było pod dostatkiem.

Rozród

Nie wiadomo nic o zachowaniach rozrodczych drontów dodo. Prawdopodobnie dodo zakładały gniazda na ziemi, w głębi lasu. Jest wielce prawdopodobne że znosiły tylko 1 jajo, którym opiekowali się oboje rodziców.

Naturalni wrogowie

Przed przybyciem holenderskich żeglarzy, na Mauritiusie dodo nie miał żadnych naturalnych wrogów, dlatego stracił zdolność lotu i zakładał gniazda na ziemi. Po przybyciu ludzi na wyspę, głównym wrogiem stały się zdziczałe świnię i makaki jawajskie, które niszczyły gniazda dodo.


Długość życia

Brak danych.

Przyczyny wymarcia

Holenderscy żeglarze przybyli na Mauritius w 1598 roku(choć wcześniej wyspa była odwiedzana przez arabskie i portugalskie statki) i używali wyspy w celach zaopatrzeniowych. Dodo nie bał się ludzi i czasami stawał się ich ofiarą. Często sądzi się żeglarzy holenderskich o to że polowali na te ptaki w celach konsumpcyjnych, lecz istnieje mało dowodów na to, aby ludzie masowo wyłapywali dronty. Holendrzy opisywali iż mięso dodo jest strasznie tłuste i twarde, niemal nie do zjedzenia, a do tego ptaki te zadziornie się broniły używając swoich wielkich, masywnych dziobów. Najbardziej prawdopodobną przyczyną wymarcia dronta dodo jest sprowadzenie na wyspę gatunków inwazyjnych, głównie świń i makaków, które niszczyły gniazda dodo oraz konkurowały z nim o pokarm, oraz wylesianie wyspy. Ostatnią starzejącą się kolonie ptaków zaobserwował niemiecki rozbitek u wybrzeży wyspy, lecz niemogące się tam rozmnażać ptaki wymarły. Dront dodo wymarł około roku 1700, lecz za wymarły został uznany dopiero w 19 wieku, z powodu tego iż naukowcy nie wierzyli w jego istnienie.


Ciekawostki


  • Istnieje teoria że ptaki dodo były już rzadkie po przybyciu holendrów, gdyż wątpiono w to że mógł wyginąć tak szybko po odkryciu wyspy. Niedawno odkryto wiele szczątków zwierząt zabitych przez nagłą powódź na Mauritiusie, co mogło być przyczyną spadku populacji dodo.
  • Aż do XIX wieku, większość naukowców wątpiła w istnienie dodo, sądząc jedynie że to mit.
  • Dawniej sądzono że dront dodo był jedynym zwierzęciem zdolnym do rozsiewania nasion tzw. drzewa dodo(Calvaria major), gdyż po wyginięciu dodo nie zanotowano żadnych nowych drzewek. Teorie tą obalono, gdyż nasiona te kiełkują po przejściu przez układ pokarmowy indyków. Spadek liczebności tego drzewa jest spowodowane zapewne konkurencją ze strony roślin obcych, a także zjadaniem młodych sadzonek przez świnie i makaki.
  • Dodo były transportowane statkami do Europy i na Wschód, lecz nie wiadomo czy jakiś ptak przeżył tą podróż.
  • Na wyspie Mauritius poza drontem dodo wymarło jeszcze kilka innych endemicznych gatunków roślin i zwierząt, między innymi: Mała rudawka maurytyjska*(Pteropus subniger), cztery gatunki żółwi z rodzaju Cylindraspis(Cylindraspis inepta, Cylindraspis peltastes, Cylindraspis triserrata, Cylindraspis vosmaeri), papuga krucza*(Lophopsittacus mauritianus), aleksandretta maskareńska(Psittacula exsul), aleksandretta szara*(Psittacula bensoni), koralczyk maurytyjski(Alectroenas nitidissimus), sowa maurytyjska*(Mascarenotus sauzieri), łyska maskareńska (Fulica newtonii), gęsiówka maurytyjska*(Alopochen mauritianus), kaczka maskareńska(Anas theodori), ślepowron maurytyjski (Nycticorax mauritianus), boa norowy z Round Island*(Bolyeria multocarinata), ślimak Tropidophora carinata, wierzba Casearia tinifolia oraz orchidea palmowa*(Angraecum palmiforme), a wiele innych endemicznych zwierząt i roślin jest poważnie zagrożonych.
  • Dront dodo jest najbliżej spokrewniony z innym drontem zamieszkującym wyspę Rodrigues, zwany jest drontem samotnym (Pezophaps solitaria). Wymarł on około roku 1730-60.
  • Dawniej do rodziny drontów zaliczany był także dront reunioński(Raphus solitarius), lecz przeprowadzone badania potwierdziły to że dront reunioński, nie był wcale drontem, a co bardziej zaskakujące, że nie był nawet spokrewniony z żadnym z gołębi. Dront reunioński okazał się ibisem, któremu nadano nową nazwę, ibis reunioński (Threskiornis solitarius). Wymarł około roku 1708.
Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Dront_dodo
-https://en.wikipedia.org/wiki/Dodo
-http://animaldiversity.org/accounts/Raphus_cucullatus/
-http://www.petermaas.nl/extinct/speciesinfo/dodobird.htm

niedziela, 10 marca 2013

Pegaz-skrzydlaty koń

Pierwsze podania

Pegaz to magiczny skrzydlaty koń z mitologi greckiej. Jak podaje mitologia, powstał wraz ze swoim bratem Chrysaorem po śmierci Meduzy, wyskakując z jej odciętej głowy, zerżniętej przez Perseusza. Inne źródła podaje iż Pegaz i jego brat, powstali po zmieszaniu krwi Gorgony z ziemią lub pianą morską. Pegaz odtąd zamieszkiwał okolice źródła Pirene na Akrokoryncie, aż do osiodłania go przez Bellerofonta. Bohater przy pomocy złotej uzdy, podarowanej mu przez Atenę, zdołał ujarzmić dzikiego konia i dzięki jego pomocy, pokonać Chimerę(potwora złożonego z ciała kozy, lwa i węża). Pegaz wraz z bohaterem postanowili dolecieć na Olimp, po pokonaniu Chimery, lecz niezadowolony Zeus, strącił Bellerofonta z grzbietu Pegaza i koń sam kontynuował podróż. Pegaz po dotarciu na szczyt został mianowany najważniejszym koniem Zeusa, a ten wiernie służył bogu przynosząc mu grzmoty i zawsze wiernie wykonując jego polecenia. W końcu Pegaz umarł ze starości, a jego pan za jego zasługi, przeniósł go na konstelację, tworząc Gwiazdozbiór Pegaza. Ponoć po śmierci Pegaza jego jedne pióro spadło na ziemie, w okolice miasta Tars.

Wygląd

Pegaz był przedstawiany jako skrzydlaty koń, maści śnieżno białej, lecz czasami także srebrnej, złotej lub czarnej. Jego wygląd był majestatyczny i wzbudzał podziw. Pegaz posiadał brata Chrysaora, który nie zasłynął niczym doniosłym, tak jak jego krewniak:
  •  Chrysaor-brat Pegaza, który narodził się wyskakując z odciętej głowy Meduzy. Mitologia wspomina jedynie o tym iż wraz z Kalliroe(córką Okeanosa), począł Echidne i Geriona.

W środkach masowego przekazu

Pegaz jest bardzo popularnym symbolem, stosowanym jako logo wielu firm. W cyklu powieści Harry Potter występuje pięć ras pegaza(abraksan, aetonan, granian, tesnal, testral). W grach Age of Mythology pegaz występuje jako jednostka zwiadowcza, a w Heroes of Might and Magic III  pegaz jest jednostką bojową Bastionu, który walczy wraz z dosiadającą go wojowniczką.

Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Pegaz_(mitologia)
-https://en.wikipedia.org/wiki/Pegasus

środa, 6 marca 2013

Krwawnik pospolity-Ziele Achillesa

inne nazwy: tysiąclist, złocień krwawnik, żeniszek krwawnik

  • Królestwo: Rośliny
  • Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe
  • Klasa: Okrytonasienne
  • Rząd: Astrowce
  • Rodzina: Astrowate
  • Gatunek: Krwawnik pospolity(Achillea millefolium)

Występowanie

Krwawnik pospolity rozpowszechniony jest w Europie, zachodniej Azji i Ameryce Północnej. Rośnie głównie na polach, pastwiskach, łąkach oraz terenach zurbanizowanych(parkach, przy drogach i torowiskach).

Opis gatunku

Krwawnik pospolity to roślina zielna o wysokości ok. 60 cm. Często tworzy przyziemne rozety liści, tworząc często kępy. Łodyga rośliny jest zazwyczaj prosta, a ciemnozielone liście mają pierzasty, lancetowaty wygląd. Roślina wytwarza specyficzny zapach. Lubi gleby lekko próchnicze i umiarkowanie nasłonecznione.

Rozmnażanie

Kwitnie zazwyczaj od lipca do października. Kwiaty są kolory białego lub rzadziej różowego, zebrane w baldachogrono. Zazwyczaj są zapylane przez owady. Po przekwitnięciu wytwarza małe, spłaszczone, oskrzydlone niełupki. Rozmnaża się także przez podział.

Zagrożenia

Jest roślinom bardzo pospolitą, traktowaną jako chwast.

Długość życia

Roślina wieloletnia. Bylina

Znaczenie dla człowieka

Krwawnik jest popularnym ziołem leczniczym, którego głównymi zaletami jest to że działa przeciwzapalnie i przeciwkrwotocznie. Jest także popularną przyprawą, a jej ozdobne kultywary, dość łatwą w uprawie rośliną ogrodową  Jest używany także w kosmetologi. 

Warunki uprawy

Jest roślina całkowicie mrozoodporną. Bardzo łatwa w uprawie i szybko rozrastająca się. Rośnie na prawie każdym rodzaju gleby. Roślina lubi dobre nasłonecznienie i suche podłoże.

Ciekawostki


  • Nazwa łacińska rodzaju krwawnik Achillea pochodzi prawdopodobnie od Achillesa, który używał tej rośliny do leczenia ran.
  • Krwawnik jest jednym z najbardziej popularnych roślin leczniczych.
  • Mimo swojej pospolitości i popularności krwawnik pospolity jest dość słabo poznaną rośliną pod względem naukowym.
  • O leczniczym działaniu krwawnika wiedział już Hipokrates.
  • Krwawnik pospolity jest blisko spokrewniony z krwawnikiem szlachetnym, pannońskim, wierzbolistnym, ćmym, zwartym i innymi z ok. 120 gatunków krwawników.

Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Krwawnik_pospolity
-https://en.wikipedia.org/wiki/Achillea_millefolium
-http://www.e-katalogroslin.pl/plants/283,krwawnik-pospolity_achillea-millefolium
-http://rosliny.urzadzamy.pl/baza-roslin/ziola/krwawnik-pospolity,15_919/

niedziela, 3 marca 2013

Hatteria-nie wąż, nie jaszczurka... po prostu hatteria

inne nazwy: tuatara, łupkoząb

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Zauropsydy
  • Rząd: Sfenodonty
  • Rodzina: Hatteriowate
  • Gatunek: Hatteria(Sphenodon punctatus)

Występowanie

Hatteria Sphenodon punctatus występuję na 29 wyspach Nowej Zelandii, pokryte w większości skałą z ubogą roślinnością w pobliżu miejsc lęgowych ptaków morskich z rodziny burzykowatych. Dawniej jednak hatterie zamieszkiwały większe terytoria na terenie całej Nowej Zelandii.

Ogólny opis

Hatteria przypomina wyglądem jaszczurkę, lecz nie jest z nią tak blisko spokrewniona jakbyśmy myśleli. Hatterie reprezentują oddzielną linię ewolucyjną, zwaną sfenodontami. Ciało hatterii jest masywne, koloru brunatnozielonego. Kończyny są krótkie, masywne, każda posiadająca po 5 palców wyposażonych w ostre pazury przystosowane do kopania nor. Na grzbiecie i głowie zwierzęcia występuje kolczasty grzebień, nastraszany w razie zagrożenia. Charakterystyczną cechą hatterii jest występujące na szczycie głowy trzecie oko, którego funkcję nie są na razie dokładnie poznane. 

Dymorfizm płciowy 

Dosyć wyraźny, samce są o wiele większe od samic(samica ok. 40 cm długości, samiec ponad 60 cm długości, samica ok. 0.5 kg wagi, samiec 1 kg wagi).

Populacja i zagrożenia

Populacja hatterii sphenodon punctatus utrzymuje się na poziomie 60 000 osobników. Hatteria sphenodon punctatus uważana jest obecnie za gatunek nie zagrożony, choć według niektórych hatteria powinna być zaliczana do kategorii narażony na wyginięcie, ze względu na swoją reliktowość i ograniczony teren występowania. Największym zagrożeniem dla hatterii są szczury, które niszczą ich jaja i polują na młode hatterie. Tuatara znikła ze stałego lądu i z kilku innych wysp ze względu na przywleczonego szczura pacyficznego. Na szczęście hatteria jest łatwa w utrzymaniu w niewoli, a jej rozmnażanie jest możliwe w warunkach stworzonych przez człowieka. Obecnie tępi się szczury z wysp Nowej Zelandii i na nowo wprowadza hatterie. Program ten jak na razie odnosi sukcesy. Aktualnie także odnoszono pozytywne skutki wprowadzenia hatterii na stały ląd Nowej Zelandii. Poważnych zagrożeniem dla hatterii stało się także globalne ocieplenie, gdyż z powody podwyższenia temperatury, z jaj klują się częściej samce niż samice.   

Pożywienie

Głównie duże bezkręgowce, a także małe płazy, jaszczurki, a także młode osobniki własnego gatunku. Dorosłe osobniki zjadają także jaja i pisklęta ptaków.

Zachowanie

Tuatara prowadzi głównie samotny, nocny tryb życia. Jedynie u młodych osobników aktywność przypada na porę dnia, prawdopodobnie ze względu na kanibalistyczne popędy dorosłych osobników. Hatterie potrafią kopać nory, lecz zazwyczaj korzystają z tych wykopanych przez morskie ptaki. Zdarzają się także przypadki wspólnego zamieszkiwania nory przez ptaka i hatterie. Kiedy temperatura gada spada poniżej 7*C, zapada w stan odrętwienia. Optymalna temperatura ciała wynosi 16-22*C. Największa aktywność gada przypada na porę deszczową, kiedy to gad może zażywać kąpieli. W razie zagrożenia tuatara może odrzucić część ogona,  który z czasem odrasta, lecz różni się znacznie od pierwotnego.

Rozród

Okres godów gada przypada od stycznia do marca. Wtedy to samce wyznaczają swoje terytoria, pokrywające się z rewirami samic. Samce zadymają i stroszą się przed samicami. Niekiedy dochodzi do bójek między samcami, które nie rzadko kończą się utratą ogona i kończyn, a także złamaną szczęką. Zaloty trwają krótko(ok. 20 minut), w tym czasie samiec okrąża partnerkę, a następnie dochodzi do aktu kopulacji.   Po 9 miesiącach samica znosi 7-10 jaj w wybranej przez siebie norze, którą wcześniej wykopała. Później chroni norę przed innymi samicami. Czas inkubacji i płeć zarodków zależy od temperatury otoczenia(powyżej 21*C wykluwają się samce, poniżej tej temperatury samice). Młode przebijają osłonkę jajka zębem, znajdującym się na końcu pyska. Po wykluciu mierzą ok. 10 cm i ważą ok. 5 g. Prowadzą dzienny tryb życia, w przeciwieństwie do dorosłych osobników u których zaobserwowano zjawisko kanibalizmu. Tempo wzrostu hatterii zależy od temperatury otoczenia. w cieplejszych obszarach dojrzałość płciową osiągają w wieku 11-13 lat, w chłodniejszych rejonach w wieku 15 lat. Hatterie rosną przez około 20 lat. Samice rozmnażają się co 5 lat, choć zaobserwowano także samice rozmnażające się co 2 lata i powyżej pięciu lat. Dzikie hatterie rozmnażają się do ok. 60 roku życia, w niewoli jednak wiek ten jest znacznie przedłużony.

Naturalni wrogowie

Pierwotnie dorosłe hatterie nie miały naturalnych wrogów, lecz po przybyciu ludzi na Nową Zelandię, głównym wrogiem hatterii stał się szczur pacyficzny, który pożera jaja i młode gady. Zaatakowana hatteria zastrasza kolczastym grzebieniem oraz głośno syczy i skrzeczy. Potrafią także boleśnie ugryźć.

Długość życia

Dokładna długość życia hatterii nie jet znana, lecz przypuszcza się że na wolności osiągają wiek od 80-120 lat. Długość życia osobników trzymanych w niewoli nie jest poznana(prawdopodobnie ze względu na to że jeszcze żaden osobnik trzymany w niewoli nie zdechną ze starości), przypuszcza się jednak że mogą żyć od 120-200 lat.

Znaczenie dla człowieka

Hatterie są obecne w legendach i kulturze Maorysów, uważane są za zwierzęta boskie, posłańców boga śmierci i zniszczenia. U hatterii nie stwierdzono zachorowalności na choroby zakaźne, dlatego możliwe że w przyszłości przyczynią się w badaniach medycznych.

Ciekawostki

  • Tuatara w języku maoryskim oznacza kolczasty grzbiet.
  • Hatterie posiadają tak zwane "trzecie oko", jest to narząd położony na szczycie głowy, budową przypominającą zwykłe oko. U młodych osobników soczewka tego oka jest widoczna, lecz z wiekiem zarasta skórą. Jak na razie nie wiadomo jaką rolę odgrywa ten narząd u hatterii, prawdopodobnie może służyć w procesie regulacji temperatury.
  • Choć jest zwana "żywą skamieniałością", to dość znacznie zmieniła się od ery mezozoicznej.
  • Ich szkielet posiada niektóre ewolucyjne pozostałości po rybach.
  • Ich linia ewolucyjna oddzieliła się od łuskonośnych ok. 250 mln lat temu.
  • W 1990 roku badania wykazały iż rodzinę hatteriowatych reprezentują dwa gatunki, hatteria sphenodon punctatus i hatteria sphenodon guntheri, zwana hatterią niespodzianą, która występuje aktualnie jedynie na jednej wyspie North Brother, a jej populacja szacowana jest na ok. 400 osobników. Jest narażona na wyginięcie, lecz naukowcy posiadają dobre prognozy dla tego gatunku.   
Bibliografia
-https://en.wikipedia.org/wiki/Tuatara
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Hatteria
-http://www.arkive.org/tuatara/sphenodon-punctatus/
-http://animaldiversity.org/accounts/Sphenodon_punctatus/