Stomopneustes variolaris - najczarniejszy jeżowiec

• Królestwo: Zwierzęta
• Typ: Szkarłupnie
• Gromada: Jeżowce
• Rząd: Stomopneustoida
• Rodzina: Stomopneustidae
• Gatunek: Stomopneustes variolaris

Występowanie

Stomopneustes variolaris występuje w tropikalnych, wodach przybrzeżnych Oceanu Indyjskiego i zachodniej części Oceanu Spokojnego. Gatunek najpospoliciej występuje u wybrzeży wysp Maskarenów, Sri Lanki i Filipin. Dokładny zasięg gatunku nie został ustalony.

Siedlisko

Jeżowiec preferuje wody przybrzeżne od kilkunastu centymetrów po kilkadziesiąt metrów głębokości, najczęściej usytuowując się na skałach, lub martwych koralowcach. Unika jednak stref narażonych na działanie fal.

Ogólny opis

Stomopneustes variolaris, podobnie jak inne jeżowce posiada kuliste ciało, pokryte gęsto osadzonymi, wapiennymi kolcami. Stomopneustes variolaris jest jeżowcem o regularnym kształcie ciała, osiągającym do 8 cm średnicy i niemal trzykrotnie tyle licząc z kolcami. Ciało i kolce zwykle koloru czarnego(czasami z domieszką kolorów szarego i fioletowego), nieraz z niebieskawozielonym opalizującym odcieniem. Charakterystyczne dla gatunku jest występowanie na górnej powierzchni ciała pięciu szarobiałych linii, oznaczając promienie jeżowca(szwy płyt skorupy zwierzęcia) i biegnących przez boczne strony ciała. Kolce jeżowca są długie, solidne i ostre, o prawie jednolitej długości(poza krótszymi kolcami znajdującymi się blisko otworu gębowego). Osobniki młode często posiadają jaśniejszy kolor ciała(jasno-czarny, jasnobrązowy), a także z uwagi na to iż większość czasu spędzają w norach i szczelinach, ich kolce odkształcają się(są asymetryczne), dając złudzenie symetrii dwubocznej. Stomopneustes variolaris może być mylony z jeżowcami z rodziny Diadematidae(ich kolce są dłuższe i smuklejsze) i Echinometra mathaei, który ma mniejsze i krótsze kolce, oraz nigdy nie jest całkowicie czarny.

Dymorfizm płciowy

Niezaznaczony.

Populacja i zagrożenia

Rozmieszczenie populacji Stomopneustes variolaris jest nierównomierne. Na jednych terenach występuje pospolicie, na innych jest gatunkiem bardzo rzadkim. Populacja Stomopneustes variolaris jest jednak bardzo duża, tak więc nie został mu przyznana kategoria zagrożenia IUCN. Nie są znane potencjalne zagrożenia dla populacji tego gatunku.

Pożywienie

Gatunek wszystkożerny z przewagą pokarmów pochodzenia roślinnego. Żywi się głównie algami i detrytusem, lecz może zjeść także gąbkę(i inne organizmy o osiadłym trybie życia), czy padlinę.

Zachowanie

Stomopneustes variolaris podobnie jak inne jeżowce jest gatunkiem przydennym, przyczepiającym i poruszającym się dzięki nóżkom ambulakralnym(i kolcom umieszczonym na spodniej części ciała). Osobniki dorosłe zwykle aktywne są całodobowo, przemieszczając się po skale i martwej rafie w poszukiwaniu pożywienia z prędkością kilku centymetrów na minute. Osobniki młodociane wolą nocną aktywność, dzień spędzając w szczelinach skalnych(przez co ich kolce często odkształcają się). Latarnia Arystotelesa(narząd żujący, umieszczony w otworze gębowym) wyposażona jest w silne ząbki(5 mocnych zębów typu stirodonte), które służą do rozdrabiania pokarmu, lecz także jeżowiec dzięki nim potrafi drążyć nory w miękkie skale i koralowcu.

Rozród 

Stomopneustes variolaris jest gatunkiem rozdzielnopłciowym, rozmnażającym się płciowo. Okres godowy przypada zwykle od końca grudnia do połowy lutego(z natężeniem w styczniu). Samice uwalniają do wody komórki jajowe, samce plemniki. Dochodzi do zapłonienia zewnętrznego w wyniku czego po kilku godzinach z komórki jajowej tworzy się blastula, która szybko przeobraża się w larwę echinoplateus(posiada 12 wydłużonych ramion, pokrytych rzęskami, za pomocą których chwyta pokarm). Larwa odżywia się planktonem przez kilka tygodni, po czym opada na dno i przeobraża się w osobnika dorosłego(młodocianego). Okres w ciągu którego osobnik młodociany osiąga rozmiary dorosłego, nie jest znany.

Długość życia

Brak danych. Jeżowce są zwierzętami długowiecznymi, żyjącymi od 30 do nawet 200 lat.

Naturalni wrogowie

Niektóre ryby(ogończowate, rogatkokształtne), rozgwiazdy i kraby

Znaczenie dla człowieka

Z uwagi na to iż jeżowce żyją blisko brzegu, stanowią zagrożenie dla kąpiących się ludzi. Nieraz człowiek nadepnie na jeżowca. Kolce Stomopneustes variolaris z łatwością przebijają skórę człowieka. Złamany kolec jeżowca pozostawiony w ranie, często prowadzi do zakażenia. Stomopneustes variolaris nie jest gatunkiem jadowitym, dlatego nie jest uznawany za gatunek niebezpieczny.

Systematyka i pokrewieństwo

Stomopneustes variolaris jest jedynym poznanym przedstawicielem rodzaju Stomopneustes, oraz jedynym współcześnie żyjącym członkiem rodziny Stomopneustidae. Jego najbliższymi krewnymi są wymarli przedstawiciele rodziny Stomopneustidae min. rodzaj Phymechinus z 6 gatunkami żyjącymi na terenie Europy i Bliskiego Wschodu od jury środkowej po górną kredę, rodzaj Triadechinus z jednym gatunkiem(Triadechinus multiporus) żyjącym na Jamajce w eocenie, rodzaj Promechinus z 1 znanym gatunkiem(Promechinus taferdoutensis) z Maroka z okresu jury środkowej i rodzaj Phymotaxis z 3 znanymi gatunkami żyjącymi w kredzie na terenie Niemiec. Przedstawiciele rodziny Stomopneustidae charakteryzują się regularnym, kulistym kształtem ciała z różnicami anatomicznymi(zwłaszcza w budowie skorupy), które wyróżniają rodzinę od innych przedstawicieli jeżowców. Obecnie najbliższym krewnym Stomopneustes variolaris jest Glyptocidaris crenularis, który także jest jednym przedstawicielem rodzaju Glyptocidaris i rodziny Glyptocidaridae. Oba jeżowce są jedynymi obecnie żyjącymi przedstawicielami rzędu Stomopneustoida. 

Ciekawostki

• Wśród kolców Stomopneustes variolaris często można znaleźć krewetkę Athanas dorsalis. Owa krewetka korzysta z kolców jeżowca jako ochrony, bardzo rzadko opuszczając ciało gospodarza. Żywi się resztkami organizmów konsumowanych przez jeżowca. Athanas dorsalis osiąga od 1 do 1,8 cm długości ciała, a jej ciało jest całkowicie czarne, co pozwala na dodatkowy kamuflaż przy ciemnych jeżowcach. Jeżowiec nie otrzymuje dodatkowych korzyści z obecności krewetki, dlatego ten związek uznawany jest za komensalizm. Zwykle na pojedynczym jeżowców może żyć od 1 do 3 krewetek.
• Gatunek został opisany już w 1816 roku przez francuskiego przyrodnika Jean-Baptiste de Lamarck'a, oraz zakwalifikowany do rodzaju Stomopneustes w 1841 roku przez szwajcarskiego zoologa Louis'a Agassiz'a.  

Bibliografia
-http://pubs.sciepub.com/marine/2/3/1/
-http://www.nhm.ac.uk/our-science/data/echinoid-directory/taxa/taxon.jsp?id=1560
-https://en.wikipedia.org/wiki/Stomopneustes_variolaris
-https://fr.wikipedia.org/wiki/Stomopneustes_variolaris
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Je%C5%BCowce
-http://dinoanimals.pl/zwierzeta/jezowce-echinoidea/