- Królestwo: Zwierzęta
- Podtyp: Kręgowce
- Gromada: Ssaki
- Rząd: Zajęczaki
- Rodzina: Zającowate
- Gatunek: Pięciozębik leśny(Pentalagus furnessi)
Występowanie
Gatunek endemiczny dla wysp Amami-Oshima i Tokunoshima(Japonia). Jednakże mniej niż połowa powierzchni wysp stanowią odpowiednie siedliska dla pięciozębika(Amami-Oshima- ok. 300 km² i Tokunoshima-33 km²). Zakres występowania maleje.
Siedlisko
Obecnie zasiedla gęsto obrośnięte nadbrzeżne lasy sagowcowe, górskie lasy dębowe, lasy wiecznie-zielone, oraz obszary po wycince lasów(zręby), porośnięte gęsto trawami. Pierwotnie pięciozębnik zasiedlał pierwotne gęste lasy, lecz obecnie zamieszkuje także lasy wtórne(10-40 letnie). Nie występuje na terenach uprawnych i mieszkalnych. Wysokość na jakiej występuje zajęczak mieści się w zakresie 650-700 m n.p.m.
Ogólny opis
Zającowate to rodzina ssaków, zwykle o krępej budowie ciała, wydłużonych kończynach tylnych i długich uszach. Ogon zającowatych jest krótki, pokryty długim, puszystym futrem. Morfologicznie zającowate przypominają gryzonie, jednak wyróżniają się one przede wszystkim budową uzębienia. Gryzonie posiadają parę siekaczy w szczęce, pokrytą jednostronnie szkliwem, natomiast zajęczaki posiadają dwie pary siekaczy, pokrytych obustronnie szkliwem.Pięciozębik leśny posiada nieco odmienną budowę morfologiczną, niż większość królików i zajęcy, przypominając połączenie szczekuszki i królika. Osiąga średnio 45 cm długości ciała, przy wadzę ok. 2-3 kg. Ciało jest masywnej i krępej budowy z krótkimi(porównując do innych zającowatych) kończynami, zakończonymi długimi i zakrzywionymi pazurami(osiągające ok. 2 cm długości). Oczy jak i bardziej zaokrąglone uszy pięciozębika również są o wiele mniejsze niż u większości przedstawicieli swojej rodziny, natomiast głowa jest bardziej wydłużona. Ciało królika pokryte jest gęstym, wełnistym futrem w kolorze od czarnego po brunatno-brązowy.
W przeciwieństwie do większości zającowatych pieciozębik może mieć zmienną ilość zębów od 26 do 28. Trzeci trzonowiec w szczęce jest czasami nieobecny, dlatego królik jest określany mianem pięciozębika.
Dymorfizm płciowy
Nieznaczny. Samice osiągają nieco większy rozmiar.Populacja i zagrożenia
Pięciozębik leśny jest gatunkiem poważnie zagrożonym wyginięciem. Obecnie populację zamieszkującą wyspę Amami-Oshima szacuje się na około 5 tysięcy osobników, natomiast Tokunoshima na nie większą niż 500 osobników z dość dużą tendencją spadkową. Jednym z poważnych zagrożeń jest utrata siedliska. Od 1980 roku ok. 70-90% powierzchni pierwotnych lasów na wyspach zostało wyciętych, a obecnie jedynie mniej niż 1 % powierzchni lasów jest chroniona przed działaniami rozwojowymi człowieka. Obecnie tereny leśne na terenie wysp to głównie lasy wtórne, które są także zamieszkiwane przez króliki(jednak w nich są bardziej narażone na ataki drapieżników). Budowa kurortów, dróg, ośrodków sportowych i wypoczynkowych(np. pól golfowych) na terenie lasów także źle wpływają na populację zajęczaka, gdyż pozwalają na lepsze rozpowszechnienie się drapieżników. Innym bardzo poważnym zagrożeniem są także drapieżne gatunki obce min. psy, koty oraz mangusty. Wydaje się iż wprowadzona w 1979 roku mangusta mała(Herpestes javanicus) na tereny Amami-Oshima znacznie spustoszyła liczebność rodzimych gatunków w tym pięciozębika leśnego. Niegdyś także palowano na pięciozębika, lecz odkąd w 1921 roku uznano go za japoński pomnik przyrody(Japanese National Monument), definitywnie zakazano chwytania i zabijania królika. Gatunek występuje także na niektórych rezerwatach krajowych min. na terenie Amami Gunto Quasi-National Park. W 2005 roku wszedł w życie program ministerstwa środowiska, któego celem jest wyeliminowanie inwazyjnego gatunku mangusty. Planuje się także wprowadzić inny program eliminujący ze środowiska zdziczałe psy i koty. Zaprzestanie budowy dróg, ośrodków rekreacyjnych i sportowych na terenach leśnych zamieszkałych przez króliki byłoby także dobrym programem ochronnym gatunku, niestety ponad 90% terenów leśnych zamieszkałych przez pięciozębika to własność prywatna, lub lokalna.
Pożywienie
Trawy, rośliny zielne, kiełki, młode pędy, kora i orzechy. Zaobserwowano iż pięciozębik leśny żywi się ok. 30 gatunkami roślin min. paprociami z rodzaju Dicranopteris, trawami z rodzaju Miscanthus, bambusem, czy żołędziami drzew Castanopsis sieboldii, czy Lithocarpus. W okresie letnim główny procent diety to trawy, natomiast zimowym żołędzie. Pięciozębik leśny jest koprofagiem(zjada własne odchody). Czasem wydala specjalny rodzaj kału(cekotrof), bogaty w składniki odżywcze i zwykle zjadany.Zachowanie
Pięciozębik leśny jest gatunkiem o nocnym trybie życia, dzień spędzającym w ukryciu w norze, jaskiniach i szczelinach. Żyją zwykle samotnie, lub w niewielkich grupkach poligynandrialnych(kilka samic i samców). Nory z komorą gniazdową i przypuszczalnie z siecią chodników, są zamieszkiwane zwykle tylko przez jednego królika(poza okresem odchowu młodych). Wejście do niej jest najczęściej zamykane ziemią, lub roślinnością w czasie przebywania w niej królika. Przeciętne obszar egzystencji zajęczaka wynosi przeciętnie 1 ha. Tereny samców często pokrywają się z terenami zamieszkałymi przez inne samce i samice, natomiast obszary samic nie pokrywają się z terenami innych samic. Nie są to jednak zwierzęta terytorialne, choć mogą nie akceptować innych osobników w swoim pobliżu. Pęciozębiki porozumiewają się za pomocą sygnałów dźwiękowych wydobywanych(odgłosów podobnych do szczekuszek), lub wytwarzanych przez stuknięcia kończynami tylnymi w podłoże(te drugie zwykle wyraża niezadowolenie). Ważną role komunikacyjną odkrywają także bodźce wzrokowe, chemiczne i dotykowe. Pięciozębik leśny prowadzi raczej skryty tryb życia, żerując wśród gęstej roślinności. Pięciozębiki obserwowano także podczas pływania.Rozród
Pięciozębik leśny może rozmnażać się w grupach poligynandrialnych, przy czym wiadomo iż samice odbywają gody z wieloma samcami(nie wiadomo czy samce odbywaj gody z więcej niż jedną samicą). Pięciozębik posiada dwa sezony rozrodcze w roku, od marca do maja i od września do grudnia. Przypuszczalnie króliki mają oddzielne nory dla odchowu młodych. Samica zwykle wykopuje norę na tydzień przed porodem. Komora gniazdowa wypełniana jest liśćmi i kawałkami suchej roślinności. Długość ciąży dla gatunku nie jest dokładnie poznany, choć przypuszcza się że trwa ok. 39 dni(podobnie jak u króliczaka wulkanicznego, innego prymitywnego zajęczaka). Samica rodzi młode w norze, zwykle jedynaka, choć miot może liczyć 3 sztuki. Noworodki rodzą się nagie, z zamkniętymi oczyma, ważą ok. 100 gram i mierzą 15 cm długości. Oczy królików otwierają się w przeciągu 4-10 dni, a już po 2 dniach od urodzenia pojawiają się pierwsze włoski, ząbki i pazurki. Młode karmione są krótko, raz na 24 godziny, po czym zamyka wejście nory ziemią i runem. W wieku ok. 3 miesięcy młode opuszczają norę, choć nadal ukrywają się w niej w ciągu dnia. Krótkim wezwaniem głosowym, samica wzywa młode do nory. W wieku ok. 4 miesięcy króliki są zwykle odpędzane przez samice. Wiek dojrzałości płciowej nie jest poznany.Długość życia
Brak danych. Średnia długość życia zającowatych wynosi 12 lat.Naturalni wrogowie
Naturalnie dorosły pięciozębik leśny nie posiadał naturalnych wrogów. Obecnie poważnym zagrożeniem są zdziczałe koty, psy oraz introdukowone mangusty małe(Herpestes javanicus).Znaczenie dla człowieka
Niegdyś obiekt polowań dla mięsa i rzekomych wartości leczniczych organów. Obecnie obowiązuje całkowity zakaz zabijania i chwytania pięciozębików. Znana jest także udana próba przetrzymywania i rozmnożenia królika w niewoli w Kagoshima Hirakawa Zoo.Podgatunki
Nie wyróżnia się.Systematyka, ewolucja i pokrewieństwo
Obecnie pięciozębik leśny jest klasyfikowany do monotypowego rodzaju Pentalagus. Gatunek odznacza się dość prymitywnymi cechami zajęczaków, podobnie jak króliczak wulkaniczny(Romerolagus diazi), czy skaliczki(Pronolagus). Jednak najnowsze badania sugerują iż najbliższego krewnego pięciozębika można szukać w zajęczaku buszmeńskim(Bunolagus monticularis) i króliczaku wulkanicznym(Romerolagus diazi).W oparciu o skamieniałości przyjmuje się że pięciozębik leśny był pospolitym gatunkiem w rejonach Japonii jeszcze 30-18 tysięcy lat temu, podczas ostatniej epoki lodowcowej i mógł tak jeszcze żyć w czasach historycznych. Pięciozębik oddzielił się od pozostałych przedstawicieli Leporidae przypuszczalnie 10-20 mln lat temu.
Najwcześniejsze zającowate należą do rodzajów Palaeolaginae(40 mln lat temu), Lushilagus(48 mln lat temu), Gobiolagus(48 mln lat temu), Dituberolagus(48 mln lat temu) i Desmatolagus(46 mln lat temu) z wczesnego eocenu, znajdowane na terenach Azji Wschodniej i Ameryki Północnej.
Bibliografia:
-http://www.iucnredlist.org/details/16559/0
-http://www.arkive.org/amami-rabbit/pentalagus-furnessi/image-G107803.html
-http://www.edgeofexistence.org/mammals/species_info.php?id=44
-http://animaldiversity.org/accounts/Pentalagus_furnessi/
-https://en.wikipedia.org/wiki/Amami_rabbit#cite_note-4
-http://wildpro.twycrosszoo.org/S/0MLagomorph/Leporidae/Pentalagus/Pentalagus_furnessi.htm
-http://www.science.smith.edu/msi/pdf/i1545-1410-782-1-1.pdf
-https://it.wikipedia.org/wiki/Pentalagus_furnessi
-http://fossilworks.org/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=42163
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz