Kaczuga birmańska - ponownie okryty batagur

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Gady
• Rząd: Żółwie
• Rodzina: Batagurowate(Geoemydidae)
• Gatunek: Kaczuga birmańska(Batagur trivittata)

Występowanie

Tereny Mjanmu w systemach rzecznych Saluin, Irawadi oraz ich dopływów(obecnie głownie ograniczony do kilku siedlisk). Przypuszczalnie może występować także na terenie prowincji Junnan(Chiny).

Siedlisko

Zasiedla duże i głębokie rzeki i jeziora z piaszczystą plażą.

Ogólny opis

Batagurowate(Geoemydidae)  to rodzina żółwi skrytoszyjnych. Karapaks płaski lub wypukły, plastron zwykle duży. Palce objęte błoną pławną. Część nosowa wydłużona z dużymi, okrągłymi nozdrzami. Oczy duże, osadzone na bokach głowy.

Kaczuga birmańska jest dużym żółwiem, osiągającym ok. 60 cm długości karapaksu. Karapaks ma kształt eliptyczny, koloru od brązowego do oliwkowego. Reszta ciała koloru szarego. Głowa wąska, wydłużona, podobna kształtem do batagura baska, czasem o lekko żółtawym kolorze. Plastron koloru od żółtego do pomarańczowego, czasami pokryty ciemnymi plamami.

Dymorfizm płciowy

Samce posiadają trzy, zwykle słabo widoczne, podłużne pasy na karapaksie, oraz jeden dobrze widoczny(czarny) pas, ciągnący się od nasady nosa po kraniec głowy(dobrze widoczny zwłaszcza w okresie godowym).

Populacja i zagrożenia

Kaczuga birmańska jest jednym z najbardziej zagrożonych gatunków żółwi. Do roku 2001 był on uznawany za gatunek przypuszczalnie wymarły, aż do momentu kiedy badacze znaleźli skorupę po niedawno zabitym żółwiu nad rzeką Dokhtawady. Niedługo później kilka żywych osobników zostało odkrytych na rynkach na terenie Chin i w zbiornikach wodnych na terenie Mandalaju(Mjanma). Dzięki odnalezionym kaczugą utworzono chronioną kolonie. W 2007 roku stworzono program mający na celu hodowle kaczugów w niewoli, zbieranie jaja z naturalnego siedliska i inkubowanie ich w niewoli wraz z wypuszczaniem ich później na wolność(wokół rezerwatu w Htamanthi). Dzięki wsparciu rządu  Myanmaru program odniósł spory sukces, a liczebność gatunku nieco wzrosła. W 2011 roku utworzono nową kolonie w miejscowości Linpha, na wypadek katastroficznych wydarzeń(żyje tam ok. 300 osobników). W 2015 roku odbyło się wielkie wydarzenie wypuszczenia 60 żółwi do naturalnego środowiska, wpierane przez lokalną ludność, a także w niedługim ostępie czasu wypuszczono kolejne 100 żółwi. Przed rozpoczęciem programu znano jedynie jedną niewielką, dziką populację(ok. 10 dorosłych samic) z odległych terenów rzeki Upper Chindwin.

Głównym zagrożeniem dla kaczugi były polowania. Jej mięso i jaja były uważane za ważne źródło żywności. Przypadkowe utonięcia w sieci oraz niszczenie siedliska(budowa tam, kopalnictwo) także bardzo odbiło się na populacji żółwia, która z uwagi na niską przeżywalność młodych osobników i bardzo wolny rozwój, nie regenerowała się.

Obecnie kaczuga birmańska uważana jest za gatunek poważnie zagrożony.

Pożywienie

Brak informacji. Przypuszczalnie podobnie jak inne gatunki batagurów jest gatunkiem głównie roślinożernym, żywiącym się opadłymi do wody owocami i częściami roślin, roślinnością wodną i pędami. Mogą urozmaicać dietę w upolowane ryby, mięczaki, skorupiaki i padlinę.

Zachowanie

Kaczuga birmańska jest gatunkiem żółwia o wodnym trybie życia, wychodzącym na ląd głównie w celach wygrzania się. Używa zwykle do tego celu wynurzonych kłód, kamieni lub podpływa na brzeg. Jest gatunkiem o samotnym trybie życia, zwykle nie tolerującym innego żółwia w pobliżu(wyjątkiem jest okres rozrodczy), nie ma jednak wyznaczonych terytorium, zwykle wędrując w poszukiwaniu pożywienia. Aktywny jest prawdopodobnie całodobowo, jednak większość dnia spędza na wygrzewaniu. Nie jest jednoznacznie określone jak bataury odnajdują pożywienie, na pewno służy im do tego dobry wzrok i węch, choć przypuszczalnie wyczuwają także wibrację w wodzie(spowodowanymi przykładowo spadającym owocem do wody).

Rozród

Słabo poznany. Samice zakładają gniazda i składają jaja na przełomie grudnia i stycznia. W wykopanym zagłębieniu samica składa ok. 25 jaj. Okres inkubacji-brak danych(u innych gatunków przeciętnie 70-90 dni). W niewoli w ciągu 7 lat młode osobniki osiągają wielkość 25 cm długości(karapaksu).

Długość życia

Brak danych. Przypuszcza się że batagury żyją od 40 do 80 lat.

Naturalni wrogowie

Dla młodych osobników duże ryby, ptactwo wodne i warany. Dorosłe osobniki przypuszczalnie nie padają ofiarą drapieżników(poza człowiekiem).

Podgatunki 

Nie wymienia się.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś obiekt polowań dla smacznego mięsa i jaj. Obecnie objęty całkowitą ochronną, natomiast lokalna ludność podlega edukacji, która ma na celu uświadamiać potrzebę chronienia gatunku, dlatego obecnie sporadycznie notuje się polowania na kaczugę.

Gatunek trzymany min. w Ogrodzie Zoologicznym Yadanabon(Mandalaj, Mjanma) i Lawkananda Park w Paganie(ośrodek ratowania żółwi), głównie w celach programu zachowawczego.

Systematyka, ewolucja i pokrewieństwo

Pierwotnie takson Geoemydidae(Bataguridae, batagurowate) wliczano jako podrodzina rodziny żółwi błotnych(Emydidae), z uwagi na duże podobieństwo morfologiczne, choć w latach osiemdziesiątych podwyższono jego status do rangi rodziny. Batagurowate są rodziną o dużej liczbie gatunków, dlatego ich systematyczny podział nie jest ściśle określony. Wiele gatunków krzyżuje się ze sobą, tworząc hybrydy, co także utrudnia identyfikacje gatunku. Obecnie przyjmuje się iż rodzina Geoemydidae rozgałęzia się na 2 podrodziny Geoemydinae i Rhinoclemmydinae i 19 rodzai.

Skamieniałości i ewolucja Geoemydidae  nie jest także blisko poznana. Najstarsze skamieniałości batagurowatych sięgają eocenu(50 mln lat temu). Ze skamieniałości znany jest Mauremys gaudryi występujący na terenie Europy(Francja, Austria) 8-2,5 mln lat temu, Ptychogaster cayluxensis także z terenów europejskich, lecz liczący ok. 40-20 mln lat, czy Mauremys thanhinensis z Tajlandii, liczący sobie 37-33 mln lat.

Obecnie najczęściej kaczuga birmańska jest klasyfikowana do rodzaju Batagur wraz z Batagur affinis, Batagur baska, Batagur borneoensis, Batagur dhongoka i Batagur kachuga. Niegdyś i sporadycznie obecnie jest klasyfikowana do rodzaju Kachuga, który została zlikwidowany, a członkowie podzieleni między inne rodzaje. 

Bibliografia:
-http://www.turtlesurvival.org/component/taxonomy/term/summary/40/7#.WYSFFoTyjcs
-http://www.asianturtlenetwork.org/field_guide/kachuga_trivittata.htm
-http://www.iucnredlist.org/details/10952/0
-https://en.wikipedia.org/wiki/Geoemydidae
-https://www.sciencedaily.com/releases/2015/04/150410165158.htm
-http://fossilworks.org/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=276087