Wesołego Nowego Roku

Wilkor - potężny wilk

Pierwsze podania

Zwykle przedstawiane jako większe i potężniejsze wersje zwykłych wilków. Najbardziej znane i rozpoznawane wilkory występują w serialu fantasy Game of Thrones powstałym na podstawie powieści George’a R. R. Martina Pieść Lodu i Ognia. Sześć szczeniąt wilkorów z owej powieści zostało znalezionych przez Eddarda Starka przy martwej matce, a każde z nich zostało podarowane jednemu z dzieci lorda. Inteligentne wilkory dorastając wraz z dziećmi Starka przyswoiły w swych cechach kilka zachowań swoich panów.

Wygląd

Wilkory zwykle przedstawiane jako większa odmiana wilka. Poza tym morfologicznie nie różnią się od zwykłych wilków, mając podobne umaszczenie i budowę ciała. Jedynie ich siła i inteligencja zdradzały ich prawdziwe pochodzenie. Znanymi wilkorami w filmie Game of Thrones są min.:

• Dama - wilkor  należący do Sansy Stark. Grzeczna, posłuszna i łagodna, zawsze słuchająca swojej pani. Ginie jako pierwszy z wilkorów Starków. Skazana na śmierć przez króla(pod naciskiem królowej Cersei) za pogryzienie przez Nymerię(która znikła) syna króla Joffrey'a, który zaatakował panią owego wilkora. Eddard Stark sam zabija Damę, chroniąc ją przed niepotrzebnym cierpieniem z ręki kata, oraz oznajmia iż nikt poza rodu Starków nie powinien przeprowadzić egzekucji wilkora. Ciało Damy zostało wysłane do Winterfell i pochowane w krypcie rodu Starków.
• Nymeria - wilkor Aryi Stark. Niesforna i niechlujna, podobnie jak swoja pani. W drodze do Królewskiej Przystani ugryzła księcia Joffrey'a w obronie Aryi. Chroniąc swojego wilkora dziewczyna przepędziła go, rzucając w nią kamieniami. Odtąd Nymeria stała się dzikim wilkorem, przewodzącym stadem w Dorzeczu. Jednak dalej pozostaje ufna Aryi pokazując jej drogę do rzeki, gdzie znajdowała się jej martwa matka.
• Szary wicher - wilkor Robba Starka. Waleczny i nieufny, nawet bardziej niż sam Robb. Podczas bitew przetrzebiał szeregi swych wrogów. Zabity wraz z swoim panem podczas podstępu Freyów. Ich ciała zostały zbezczeszczone, zszywając głowę Szarego wichru do ciała Robba.
• Lato - wilkor Brana Starka. Ciekawski i pełen energii, współtowarzysz zabaw z chłopcem. Podczas śpiączki swojego pana nie odstępował go na krok, oraz ochronił go i jego matkę przed skrytobójcą. Zostaje przywódcą watahy należącej niegdyś do Varamyra Siedem Skór.
• Kudłacz - towarzysz Rickona Stark. Agresywny i nieprzewidywalny, odpowiedzialny za kilka ataków na ludzi. Wierny jedynie Rickonowi. Wraz z swoim panem uciekł z Winterfell.
• Duch - wilkor bękarta Eddarda Starka Jona Snowa. Jest niemym albinosem, uznawanym za odmieńca(podobnie jak Jon). Odważny i waleczny, gotowy ochraniać nie tylko swojego właściciela. Wraz z Jonem należy do Nocnej Straży.

W środkach masowego przekazu

Wilkory, zwane z angielskiego "Direwolf", występują także w niektórych podaniach i grach min. w Heroes VI pod nazwą wilk olbrzymi.

Bibliografia:

-http://graotron.wikia.com/wiki/Wilkor

Grusza dzika - dzikość gruszki

inne nazwy: grusza polna

• Królestwo: Rośliny 
• Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
• Klasa: Okrytonasienne
• Rząd: Różowce
• Rodzina: Różowate
• Gatunek: Grusza dzika(Pyrus pyraster)

Występowanie

Pierwotny zasięg gruszy polnej rozciągał się przypuszczalnie od Afryki północno-zachodniej, przez Europe poza północnymi rejonami, aż po Kaukaz Południowy. Obecnie jej zasięg jest o wiele większy i obejmuje wiele rejonów klimatu umiarkowanego na całym świecie(poza rejonami północnymi). Preferuje stanowiska dobrze nasłonecznione min. tereny zakrzewione i otwarte lasy liściaste. Rosną w dość dużym rozproszeniu.

Ogólny opis

Grusza dzika jest średniej wielkości drzewem liściastym, osiągającym 15-20 metrów wysokości. Posiada gruby, pojedynczy oraz często pochylony lub wykrzywiony pień, gęstą i rozkrzewioną koronę oraz grube i krótkie konary. Długie, zawieszające gałęzie są często pokryte gęsto krótkopędami, które w przeciwieństwie do gruszy uprawnej są pokryte cierniami. Kora brunatnoszara, podłużnie bruzdowana i jaśniejsza w dolnych partiach. W górnej części kora niemal czarna. Liście pojedyncze, blaszkowate, jajowato-eliptyczne lub zaokrąglone o długości 3-8 cm. Liść zwykle zagięty do góry wzdłuż środkowego nerwu, drobno piłowany, ciemnozielony(od spodu jaśniejszy) i początkowo owłosiony z wiekiem łysieje.

Rozmnażanie

Grusza dzika kwitnie w okolicach kwietnia. Obupłciowe kwiaty kształtują się wraz z pączkującymi liśćmi, rosnąc na krótkopędach w kilkukwiatowych baldachogronach. Pojedynczy kwiat posiada 2-4 cm średnicy, wolnopłatkowy i pięciokrotny okwiat, oraz czysto białe płatki. Pylniki różowoczerwone. Owocolistki nie zrośnięte u podstawy. Kwiaty owadopylne. Owoc pojawia się w okolicach września i października. Jajowaty owoc pozorny z klinowatą podstawą zwany jest gruszką. Owoc mierzy przeciętnie 2-3 cm długości, posiada brązowożółty kolor i twardy miąższ. Nasiona są płaskie, ciemnobrązowe, przypominające krople wody i w miąższu otoczone miękką skórką. W sprzyjających warunkach kiełkują już w następnym roku.

Zagrożenia

Nie jest gatunkiem zagrożonym i nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia. Mimo to jest gatunkiem coraz rzadziej spotykanym, lecz nadal licznym w niektórych rejonach. Z niektórych rejonów wypierana przez dziką gruszę pospolitą(Pyrus communis). 

Długość życia

Drzewo krótkowieczne. Żyje ok. 150-300 lat.

Znaczenie dla człowieka

Nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Jej owoce są twarde, kwaśne i cierpkie, wymagające leżakowania przed spożyciem. Czasem używane do sporządzania konfitur. Drewno gruszy polnej jest bardziej cenione. Jest ono twarde i łatwe w obróbce, a także wydziela przyjemne aromaty podczas palenia, dlatego używane przy wędzeniu mięsa i produkcji tytoniu.

Warunki uprawy

Drzewo bardzo rzadko spotykane w uprawie. Może tworzyć formację żywopłotowe, lecz ze względu na odrosty korzeniowe rzadko używana w tym celu. Wymaga stanowiska nasłonecznionego, ciepłego o żyznej glebie.

Ciekawostki

• Gruszy dzikiej(Pyrus pyraster) nie należy mylić z gruszą dziką, zwaną płonką(Pyrus communis subsp. pyraster), która jest dzikim podgatunkiem gruszy pospolitej(Pyrus communis). 
• Grusze i jabłonie do bardzo podobne filogenetycznie do siebie. Do tego stopnia iż dawniej grusze i jabłonie były wspólnie zaliczane do rodzaju Pyrus.
• Wszystkie gatunki grusz, poza 2 południowoazjatyckimi gatunkami, zrzucają liście na zimę.
• Owoce gruszy mają zwykle jajowaty kształt. Jedynym wyjątkiem jest grusza chińska, zwana nashi(Pyrus pyrifolia), której owoce są kuliste.. W smaku są chrupiące i ziarniste, dlatego często nazywane gruszkami piaskowymi.
• Rodzaj Pyrus liczy 30-60 gatunków grusz min. gruszę syryjską(Pyrus syriaca), gruszę szałwiolistną(Pyrus salvifolia) i gruszę śnieżną(Pyrus nivalis).

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Grusza

-https://en.wikipedia.org/wiki/Pyrus_pyraster

-http://www.atlas-roslin.pl/gatunki/Pyrus_pyraster.htm

-http://drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/grusza/grusza.php

Murina tenebrosa - niewidziany od ponad 50 lat.

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Nietoperze
• Rodzina: Mroczkowate
• Gatunek: Murina tenebrosa

Występowanie

Gatunek znany jedynie z jednego okazu(starszej samicy) złapanej w 1962 roku na wyspie Cuszima(Japonia). Niepotwierdzone informację mówią także o złapaniu nietoperza tego gatunku na wyspie Yakushima. Wyspa była niegdyś porośnięta gęstym wilgotnym lasem, lecz obecnie w wyniku degradacji środowiska na wyspie pozostało mało nienaruszonych ekosystemów leśnych. Holotyp zebrano z jaskini, gdzie nietoperze przypuszczalnie odpoczywają i zimują, lecz badacze sądzą iż podobnie jak spokrewnione gatunki za schronienie używają także dziupli drzew.

Ogólny opis

Murina tenebrosa jest niewielkim nietoperzem mierzącym ok. 5 cm długości ciała. Długość przedramienia u zbadanego osobnika wynosiła 33 mm. Jak pozostali przedstawiciele rodzaju Murina posiadał rurkowaty nos i długą, brunatną sierść. Ogon objęty błoną lotną, a uszy dosyć małe, jak na mroczkowatego z błoniasty wyrostkiem, zwanym koziołkiem(przypuszczalnie ułatwia odbieranie ultradźwięków).

Dymorfizm płciowy

brak danych. Przypuszczalnie brak.

Pożywienie

Przypuszczalnie jak inni przedstawiciele rodzaju Murina, głównie owady latające.

Zachowanie

brak danych. Poza pojedynczym schwytaniem holotypu, nigdy nie potwierdzono obserwacji tego nietoperza. Zapewne tak jak spokrewnione gatunki był stworzeniem nocnym, używającym do polowania echolokacji.

Rozród

brak danych.

Naturalni wrogowie 

Przypuszczalnie niektóre węże i sowy.

Długość życia

brak danych.

Przyczyny wymarcia

Murina tenebrosa znany jest jedynie z pojedynczej samicy złapanej w 1962 roku. Od tego czasu mimo 10 letnich poszukiwań nie odnaleziono więcej osobników tego gatunku. W roku 2000 został zakwalifikowany jako gatunek krytycznie zagrożony i przypuszczalnie wymarły. Przyczyną wymarcia jest przypuszczalnie degradacja środowiska leśnego na wyspie Cuszima, oraz brak potencjalnych jaskiń nadających się do zamieszkania. Obecnie planuje się wznowić poszukiwania tego gatunku, aby jednoznacznie uznać czy jest on gatunkiem wymarłym.

Ciekawostki

• Rozkładanie specjalnych sieci na potencjalnych obszarach występowania Murina tenebrosa było jedną z metod poszukiwania tego gatunku. Jednak niektórzy badacze sądzą iż nietoperz mógł wykrywać ową sieć dzięki echolokacji i sprawnie jej unikać, dlatego planuje się wznowić poszukiwania gatunku przy pomocy innych metod badawczych.
• W japońskiej Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Murina tenebrosa klasyfikowany jest jako DD(niewystarczające dane).
• Angielska nazwa gatunku "Gloomy tube-nosed bat" oznacza w polskim tłumaczeniu "ciemny nietoperz rurkonosy".
• Został opisany jako gatunek w 1970 roku przez japońskiego zoologa Mizuko Yoshiyuki.
• Rodzaj Murina liczy obecnie 30-32 gatunki nietoperzy min. Murina hilgendorfi, Murina ryukyuana i Murina ussuriensis.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Gloomy_tube-nosed_bat

-http://www.iucnredlist.org/details/13948/0

Leptictidium auderiense - hybryda kangura z ryjkonosem.

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Leptictida
• Rodzina: Pseudorhyncocyonidae
• Gatunek: Leptictidium auderiense

Występowanie

Leptictidium zamieszkiwał subtropikalne lasy dzisiejszej Europy w okresie eocenu ok. 50-35 milionów lat temu.

Ogólny opis

Leptictidium auderiense jest najmniejszym znanym przedstawicielem rodzaju Leptictidium. Mierzył ok. 60 cm długości ciała i ok. 15 cm wysokości przy wadze kilku kilogramów. Ponad połowę długości ciała zwierzęcia stanowił łysy ogon. Leptictidium łączył ze sobą pierwotne cechy pierwszych ssaków z specjalizacjami o wysokim stopniu ewolucyjnym. Leptictidium posiadał długi i elastyczny nos w kształcie ryjka, podobny kształtem do ryjkonosów. Ciało zwierzęcia było masywne i krępe. Kończyny przednie krótkie, natomiast tylne wydłużone, zakończone wydłużonymi stopami, podobnie jak u kangurów. W niektórych dobrze zachowanych skamieniałościach odnaleziono kompletny zarys sierści.

Dymorfizm płciowy

brak danych. Przypuszczalnie samce większe od samic.

Pożywienie

W niektórych skamieniałościach zachowała się treść żołądka zwierzęcia, dlatego wiemy iż leptictidium polował na owady, jaszczurki i niewielkie ssaki. W żołądku holotypu Leptictidium tobieni znaleziono także kawałki liści(oraz znaczną ilość piasku przypuszczalnie połkniętego przypadkowo), co może świadczyć iż zwierzę było wszystkożerne.

Zachowanie

Naukowcy sądzą iż ekologia leptictidium przypominało zachowanie dzisiejszych ryjkonosów. Przypuszczalnie były to ssaki naziemne. Niektórzy badacze sądzą iż był ssakiem dwunożnym, poruszającym się przy pomocy skoków i używającym długiego ogona jako przeciwwagi. Inni sugerują iż poruszał się podobnie do ryjkonosów, korzystając głównie z czterech kończyn, a jedynie uciekając korzystał z dwóch.

Rozród

brak danych. Badacze sądzą iż podobnie jak ryjkonosy leptictidium rodziły się już samodzielne, a opieka rodzicielska była ograniczona.

Naturalni wrogowie

Większe zwierzęta mięsożerne np. asiatosuchus, lesmesodon, gastornis, a także przypuszczalnie drapieżne mrówki z rodzaju Formicium.

Długość życia

brak danych.

Przyczyny wymarcia

Leptictidium wymarł przypuszczalnie podczas wymierania eoceńsko-oligoceńskiego spowodowanego zmianami klimatycznymi(ochłodzeniem klimatu) i pierwszymi zlodowaceniami.

Ciekawostki

• Gatunek został opisany w 1962 roku przez niemieckiego paleontologa Heinz'a Tobien'a na podstawie żuchwy zwierzęcia. Niektóre dobrze zachowane skamieniałości odnaleziono w kopalni Messel.
• Badania struktury kostnej wykazały dosyć sprzeczne wnioski. Długie kończyny miednicze ssaka wskazują na to iż był przystosowany do skoków, lecz stawy nóg, jak i dosyć kruche kości niebyły przystosowane do wytrzymywania takich przeciążeń. Dlatego większość naukowców przychyla się do teorii iż było to zwierzę czteronożne, używające kończyn tylnych jedynie w razie potrzeby.
• Najwięcej dobrze zachowanych szczątków leptictidium odnaleziono w kopalni Messel, gdzie niegdyś znajdowało się wulkaniczne jezioro. Badacze sądzą iż jezioro absorbowało duże ilości dwutlenku węgla i okresowo uwalniało go w postaci trującego gazu, okrywającego okolice jeziora. Dowodem na to jest duża ilość skamielin w Messel nie tylko należących do organizmów wodnych.
• Leptictidium wystąpił w pierwszym odcinku Wędrówki z bestiami(Walking with Beasts).
• Do rodzaju Leptictidium klasyfikuje się obecnie 5 gatunków min. Leptictidium auderiense, Leptictidium tobieni, Leptictidium sigei, Leptictidium ginsburgi i Leptictidium nasutum.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Leptictidium

-https://en.wikipedia.org/wiki/Leptictidium

-http://prehistoric-fauna.com/Leptictidium%20tobieni

-http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs12542-015-0276-2

Mątewka karłowata - dozorca podwodnych trawników

inne nazwy: mątwa mniejsza

• Królestwo: Zwierzęta
• Typ: Mięczaki
• Gromada: Głowonogi
• Rząd: Sepiolida
• Rodzina: Sepiolidae
• Gatunek: Mątewka karłowata(Sepiola rondeleti)

Występowanie

Mątewka karłowata posiada dosyć szeroki zakres występowania. Rejestrowana w wodach od Norwegii południowej przez zachodnią część Europy kontynentalnej, aż po Senegal. Gatunek odnaleziony także w Morzu Śródziemnym i Północnym. Mątewka zasiedla głównie płytkie wody do ok. 450 m głębokości o piaszczystym, lub błotnistym podłożu. Często obserwowana w wodach porośniętych przez trawę morską.

Ogólny opis

Mątewka karłowata jest niewielkim gatunkiem głowonoga, dorastającego maksymalnie do 6 cm długości ciała. Występuje dobrze zaznaczony wielkościowy dymorfizm płciowy. Samce osiągają przeważnie 2,5 cm długości ciała. Budowa ciała charakterystyczna dla mątw o krótkim i szerokim ciele, dużych parach oczu umieszczonych po bokach głowy i niewielkiej głowie. Mątewka posiada 8 krótkich ramion pełniących rolę narządu dotyku i 1 parę wydłużonych ramion chwytnych. Po bokach ciała znajduje się para delikatnych płetw. Skóra brunatna, zamieszkała przez bioluminescencyjne bakterie, dając mątwie możliwość szybkiej zmiany barwy ciała. Mątewka karłowata może przybierać barwy od niebieskiego, po czerwony, zielony i żółty, wraz z ich kombinacjami wykorzystując zjawisko luminescencji.

Dymorfizm płciowy

Wielkościowy(czytaj ogólny opis.). Jedno z ramion samca przekształcone w hektokotylus.

Populacja i zagrożenia

Gatunek o niewystarczających danych, aby oszacować stopień jego zagrożenia. Poławiany na małą skalę przy pomocy włok dennych i sieci kieszeniowych. Obecnie planuje się badania mające na celu oszacować populację tego gatunku oraz poznać ewentualne zagrożenia dla jego przetrwania.

Pożywienie

Skorupiaki morskie np. krewetki i lasonogi, oraz małe ryby.

Zachowanie

Słabo zbadane. Jest gatunkiem o nocnym trybie życia. Dzień spędza będąc zakopanym w podłożu. W nocy zaś wychodzi na żer. W poszukiwaniu ofiar bazuje na swoim dobrym wzroku. Wypatrzoną ofiarę próbuje szybko złapać chwytnymi ramionami i przeciągnąć do jamy gębowej. W razie zagrożenia wydziela czarnobrązową substancję tzw. sepie do wody z woreczka czernidłowego aby zdezorientować napastnika.

Rozród

Słabo poznany. Zachowania rozrodcze tego gatunku odnotowano od marca do listopada w zachodniej części Morza Śródziemnego. Samiec podczas godów obejmuje samice, a następnie wsuwa swój hektokotylus do worka nasiennego samicy, który znajduje się pod otworem gębowym. Po odbyciu godów samica składa jaja, które opadają na dno, a po kilku dniach wykluwają się z nich miniaturowe wersje osobników dorosłych, które początkowo odżywiają się planktonem. Samiec ginie po odbyciu godów, a samica zaraz po złożeniu jaj w wieku ok. 18 miesięcy.

Naturalni wrogowie

Duże ryby, drapieżne ssaki morskie, większe głowonogi itp.

Długość życia

ok. 18 miesięcy.

Znaczenie dla człowieka

Mątwa poławiana na małą skalę głównie ze względu na smaczne mięso.

Ciekawostki

• Mątwy z rzędu Sepiolida zwane są z angielskiego "dumpling squid", czyli w tłumaczeniu "kałamarnica kluska" z uwagi na zaokrąglony kształt płaszczu.
• Niegdyś sądzono iż mątewka karłowata zamieszkuje jedynie wody płytkie do 50 metrów głębokości, jednak dokładniejsze badania dowiodły iż żyją nawet na głębokości 450 metrów.
• Nowsze badania potwierdziły także występowanie gatunku w Morzu Śródziemnym. Dawniej jego występowanie w tym rejonie uważane było za wątpliwe.
• Rodzaj Sepiola liczy obecnie 15 gatunków mątw(w tym jeden gatunek nieopisany i 2 wątpliwe) min. Sepiola parva, Sepiola knudseni i Sepiola atlantica.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Sepiola_rondeleti

-https://it.wikipedia.org/wiki/Sepiola_rondeletii

-http://www.iucnredlist.org/details/162580/0

Minóg strumieniowy - niepasożytniczy minóg

inne nawy: minog strumieniowy 

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Cefalaspidokształtne
• Rząd: Minogokształtne
• Rodzina: Minogowate
• Gatunek: Minóg strumieniowy(Lampetra planeri)

Występowanie

Minóg strumieniowy zasiedla jedynie słodkie, czyste i dobrze natlenione wody niewielkich rzek i strumieni, gdzie występuje głównie w ich górnym i środkowym odcinku. Preferuje dno piaszczyste, lub żwirowe, miejscowo muliste. Minoga strumieniowego można spotkać w systemach rzecznych zalewisk Morza Północnego, Bałtyku, oraz w basenie Morza Śródziemnego, gdzie zamieszkuje niektóre rzeki u wybrzeży Francji i zachodnich Włoch. Zasiedla także rzeki u wybrzeża Oceanu Atlantyckiego Francji, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Izolowane populacje odnotowano w rzekach Douro, Sado, Tag(Portugalia), Pescara(Włochy), górnym dorzeczu Dunaju, oraz rzekach Cisa, Hornad, Drawa i Morawa.

Ogólny opis

Minogi charakteryzują się silnie wydłużonym, wężowatym i bezłuskim ciałem, pokrytym warstwą ochronnego śluzu. Nie posiadają parzystych płetw ani szczęk. Głowa zakończona jest lejkowatą przyssawką gębową przesuniętą na spód ciała i wyposażoną w zęby rogowe i wrostki. Minóg strumieniowy dorasta do 12-18 cm długości ciała. Oczy są niewielkie, a między nimi znajduje się pojedynczy otwór nosowy. Na każdym z boków w przedniej części ciała znajduje się 7 owalnych otworów skrzelowych. Minog strumieniowy posiada dwie stykające się ze sobą płetwy grzbietowe, gdzie druga płetwa jest wyraźnie wyższa. Płetwa ogonowa okala ogon minoga, dając jej charakterystyczny lancetowaty kształt. Płetwa ogonowa połączona jest niskim fałdem z drugą płetwą grzbietową. Pigmentacja ciała zmienna, zwykle od żółtawej po szarozieloną z biało-żółtawą częścią brzuszną. Larwy minoga strumieniowego osiągają 21 cm długości, ich oczy są ukryte pod warstwą skóry, a otwór gębowy przypomina trójkątną szparę, pozbawioną ząbków i przystosowaną do odfiltrowywania wody. Minóg strumieniowy jest morfologicznie bardzo podobny do minoga rzecznego(gatunki bliźniacze), jednak ten drugi osiąga zwykle większe rozmiary(30-45 cm). Ponadto płetwy grzbietowe minoga rzecznego są oddzielone od siebie, a jego zęby rogowe są ostrzejsze niż u minoga strumieniowego. Larwy obu gatunków morfologicznie są nieodróżnialne.

Dymorfizm płciowy

Widoczny. Samce posiadają dłuższy ogon, wyższe płetwy grzbietowe, większą średnice przyssawki, oraz występuje u nich tzw. brodawka moczopłciowa. Samice posiadają natomiast proporcjonalnie dłuższy tułów, grubszą podstawę drugiej płetwy grzbietowej, oraz fałd płetwowy za otworem płciowym. W okresie tarła ogon samców zostaje zagięty ku dołowi, natomiast u samic ku górze.

Populacja i zagrożenia

Minóg strumieniowy jest klasyfikowany przez IUCN jako gatunek najmniejszej troski, mimo to uznawany jest za gatunek dosyć rzadki i wymarły w niektórych rejonach. Minóg strumieniowy żyje jedynie w czystych wodach, dlatego poważnym zagrożeniem dla tego gatunku jest zanieczyszczenie wody. Zabudowania poprzeczne rzek prowadzą do fragmentacji populacji co także może być przyczyną wymierania gatunku w niektórych miejscach. Obecnie minóg strumieniowy jest objęty ochroną gatunkową na niemal całym swoim zakresie występowania, oraz prowadzone są działania ochronne dla tego gatunku. Nie posiada znaczenia w rybołówstwie, czasami jedynie larwy poławiane jako zanęta na większe ryby.

Pożywienie

Larwa żywi się glonami, planktonem rzecznym i detrytusem. U osobników dorosłych podczas przeobrażenia dochodzi do atrofii układu pokarmowego, dlatego dorosłe minogi strumieniowe nie przyjmują pokarmu. Jest tzw. minogiem niepasożytniczym.

Zachowanie

W przeciwieństwie do większości minogów nie podejmuje wędrówek do wód słonych, a osobniki dorosłe nie są pasożytami(nie przyjmują pokarmu w ogóle). Po przeobrażeniu się(zwykle w okresie jesiennym) i ewentualnym przezimowaniu osobnik dorosły wyczekuje zwykle w zacienionych miejscach do wiosny, kiedy odbywa tarło i ginie po nim w przeciągu 2-3 tygodni. Larwy prowadzą skryty tryb życia, będąc zakopane w drobnoziarnistym podłożu.

Rozród

Okres tarła zależny jest od szerokości geograficznej, lecz zwykle rozpoczyna się kiedy temperatura wody wynosi ok. 10°C(w Polsce okolice kwietnia i maja). Minogi strumieniowe podejmują w tym okresie krótkie wędrówki w górę strumienia(zwykle kilkaset metrów). Na tarlisko wybierane są tereny o twardym kamienistym, lub żwirowym podłożu. Samce budują gniazda w formie wykopanego płytkiego dołku w miejscu o umiarkowanym lub wartkim nurcie. Ryby trą się zwykle w dużych grupach, a na jedną samice przypadają 2-3 samce. Samica może znieść do 2100 ziarenek ikry, lecz średnio składa 1500 jaj, które natychmiast zostają zapłodnione przez samca i przysypane podłożem. Minogi nie wykazują opieki rodzicielskiej, a w przeciągu 2-3 tygodni wszystkie osobniki dorosłe giną(choć odnotowano osobniki dożywające 4 miesięcy po tarle). Po 11-14 dniach od złożenia ikry, wykluwają się larwy, zwane ślepicą, lub węgornicą, które po spożyciu zawartości woreczka żółtkowego spływają w dół strumienia i zagrzebują się w podłożu, prowadząc skryty tryb życia. Okres larwalny trwa przeciętnie 2-3,5 roku, lecz jego długość jest zależna od warunków topograficznych i temperatury wody i może przedłużyć się nawet do 4-6 lat(niektóre źródła podają o postaci larwalnej żyjącej 20 lat). Ślepice do metamorfozy przystępują w okresach letnich, a samo przeistoczenie trwa 2-3 miesiące. Osobniki dorosłe nie przyjmują pokarmu, dlatego są zwykle mniejsze od postaci larwalnych.

Naturalni wrogowie

Głównie większe ryby np. pstrągi.

Długość życia

Postać larwalna: 2-6 lat(choć niektóre źródła podają o postaci larwalnej żyjącej nawet 20 lat).
Postać dorosła: ok. 10 miesięcy(maksymalnie 14 miesięcy)

Znaczenie dla człowieka

Larwy czasami poławiane i używane jako przynęta na większe ryby drapieżne np. pstrągi. Nie posiada znaczenia w rybołówstwie.

Ciekawostki

• Minóg w formie larwalnej różni się tak bardzo od osobnika dorosłego iż początkowo był on klasyfikowany jako osobny gatunek Ammocoetes branchialis.
• Niektórzy badacze sugerują iż poszczególne populację minoga strumieniowego są bliżej spokrewnione z współżyjącymi minogami rzecznymi, lub ich sąsiadującymi populacjami niż z minogami strumieniowymi z innych oddalonych populacji. Świadczy to o tym iż minóg strumieniowy może być taksonem polifiletycznym, czyli grupą organizmów pochodzących od różnych przodków. Mimo to minogi rzeczne i strumieniowe zamieszkujące ten sam obszar nie krzyżują się.
• Mimo zmienności morfologicznej i genetycznej poszczególnych populacji minoga strumieniowego, nie opisano dotychczas żadnych jego podgatunków.
• Minóg strumieniowy jest bioindykatorem, czyli gatunkiem wskaźnikowym. Jego wystąpienie świadczy o dobrym stanie wody.
• Minogi to prymitywna grupa zwierząt blisko spokrewnionych z wymarłymi anaspidami i kostnopancernymi .
• Rodzaj Lampetra liczy 9-10 gatunków minogów min. minoga rzecznego(Lampetra fluviatilis), Lampetra lanceolata i Lampetra richardsoni.

Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Min%C3%B3g_strumieniowy
-https://en.wikipedia.org/wiki/Brook_lamprey
-http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_lampetra_planeri.pdf
-http://www.iucnredlist.org/details/11213/0
-http://www.arkive.org/brook-lamprey/lampetra-planeri/
-http://www.iop.krakow.pl/karpaty/Minog_strumieniowy_,76,9,gatunek.html

Straszak kapsztadzki - gekonia żabka

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy bezogonowe
• Rodzina: Straszakowate
• Gatunek: Straszak kapsztadzki(Heleophryne rosei)

Występowanie

Zakres występowania straszaka kapsztadzkiego jest ograniczony do wschodnich i południowych zbocz Góry Stołowej w Prowincji Przylądkowej Zachodniej(RPA) na obszarze ok. 9 km*2. Osobniki dorosłe preferują wilgotne obszary leśne, wrzosowiska, wąwozy, doliny, oraz formację roślinne typu fynbos, czasem daleko od źródła wody, zwykle między 240, a 1060 m n.p.m.. Czasami spotykane także w jaskiniach.

Ogólny opis

Straszak kapsztadzki jest średniej wielkości płazem, dorastającym do 6 cm długości ciała. Jego ciało jest spłaszczone grzbietobrzusznie i krępe, natomiast kończyny wyposażone w wydłużone, łyżeczkowate palce, posiadające blaszki przylgowe(ułatwiające wspinaczkę po pionowych powierzchniach). Straszak posiada także powiększony guzek śródręcza, przypominający szczątkowy kciuk(przystosowanie do wspinaczki). Palce połączone są błoną pławną. Skóra straszaka kapsztadzkiego zwykle koloru jasnozielonego z ciemnofioletowymi, lub brązowymi gęsto rozmieszczonymi plamami. Oczy duże, wyłupiaste z pionową, czarną źrenicą. Kijanki posiadają jasną skórę z gęsto rozmieszonymi, ciemnobrązowymi plamkami i charakterystyczną, duża blaszkę przylgową(ssawkę) na aparacie gębowym(podobną do ssawki występującej u kijanek żab z rodzaju Ascaphus).

Dymorfizm płciowy

Samce mniejsze od samic(samce osiągają ok. 5 cm długości ciała, samice ok. 6 cm). W okresie godowym samce wytwarzają modzele godowe i podłużne fałdy skórne wzdłuż grzbietu. U samców pojawiają się także czarne wyrostki na zewnętrznej części przedramienia, oraz górnej i tylnej części kończyn miedniczych.

Populacja i zagrożenia

Straszak kapsztadzki jest notowany jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem, głównie z powodu ograniczonego zakresu występowania, rozpowszechnianiu się obcych gatunków roślin, zagrożenia pożarowego, zwiększenia turystyki i erozji gleby. Na terenie wąwozu Skeleton Gorge odnotowano 50% spadek liczby kijanek płaza w latach 1980-2000, lecz współczesny monitoring kijanek dowodzi iż populacja utrzymuje się jak na razie na stabilnym poziomie. Poważnym zagrożeniem są jednak obce gatunki roślin, jak sosny, topole i eukaliptusy, które mogą powodować wysychanie niektórych górskich strumieni, podobnie jak zła gospodarka leśna. Wyższe temperatury, a także opadłe, łatwopalne listowie niektórych obcych gatunków drzew(np. sosen), może powodować lokalne pożary. Intensyfikacja turystyki często powoduje także nasilenie erozji gleby wokół strumieni. W niektórych rejonach Gór Stołowych straszak kapsztadzki jest uważany za gatunek znikły. U niektórych populacja odnotowano także chorobę grzybiczą chytridiomikoze. Cały obszar zasięgu straszaka kapsztadzkiego obejmuję Park Narodowy Góry Stołowej, który wchodzi w skład zespołu obszarów ochrony przyrody Cape Floral wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Planuje prowadzić się stały monitoring liczebności kijanek na całym zakresie występowania tego gatunku, oraz hodowle w niewoli.

Pożywienie

Drobne stawonogi. Kijanki glony.

Zachowanie

Ze względu na swoją rzadkość, stosunkowo niewiele wiadomo na temat straszaka kapsztadzkiego. Osobniki dorosłe prowadzą nocny tryb życia. Dzień spędzają zwykle w szczelinach skalnych. Dzięki spłaszczonemu i w miarę elastycznemu ciału, mogą wcisnąć się nawet w niewielkie otwory. Nocą żaby wychodzą na żer. Dzięki palcom wyposażonym w przylgi, potrafią wspinać się po skałach i roślinach. Osobniki dorosłe, poza okresem godowym, nie wchodzą do wody. Czasem spotykane w jaskiniach, jako troglokseny, czyli orgiazmy żyjące jedynie przejściowo w jaskini, lub przy jej wyjściu(w przeciwieństwie do troglobiontów, które spędzają całe życie w jaskiniach).

Rozród

Słabo poznany. Okres godowy przypada w miesiącach od listopada do lutego, kiedy temperatury są wyższe, a poziom wody w strumieniach najniższy. W ten sposób żaby zabezpieczają swoje jaja przed wyschnięciem z powodu cofającej się wody pod koniec miesięcy ulewnych. Podczas okresu godowego u obu płci rozwija się charakterystyczna chropowatość skóry, która zapewnia lepszy ampleksus. Rechotanie samców zostało zarejestrowane w miesiącach godowych tych płazów(poza grudniem). Nigdy nie widziano jaj tych płazów. Kijanki z charakterystyczną ssawką zostały znalezione w szybko płynących i zimnych strumieniach. Kijanka rozwija się przez ok. 12 miesięcy po czym przechodzi metamorfozę w osobnika dorosłego, zwykle przed nadejściem zimowych deszczy.

Naturalni wrogowie

brak danych. Przypuszczalnie niektóre ptaki i węże. Dla kijanek większe ryby.

Długość życia 

brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Gatunek nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka.

Ciekawostki  

• Gatunek został opisany w 1925 roku przez południowoafrykańskiego zoologa John'a Hewitt'a.
• Rodzina straszakowatych(Heleophrynidae) jest rodziną monotypową z pojedynczym rodzajem Heleophryne. Wcześniej straszakowate zaliczane był do rodzin ropuchowatych, świstkowatych i żab właściwych, lecz po dokładniejszych badaniach naukowcy zasugerowali iż rodzina straszakowatych oddzieliła się ok. 100 milionów lat temu, a jej najbliższych krewnych można szukać wśród rodziny świstkowatych i żółwinkowatych.
• Nazwa rodziny tych płazów pochodzi od angielskiej nazwy "Ghost frogs", czyli "żaby duchy".
• 21 stycznia 2008 Evolutionarily Distinct and Globally Endangered (EDGE) ogłosiło spis najbardziej dziwacznych, a zarazem poważnie zagrożonych gatunków płazów. Rodzina straszakowatych znalazła się w pierwszej dziesiątce tej listy.
• Rodzaj Heleophryne liczy 6-7 gatunków płazów, min. straszaka kapsztadzkiego, straszaka natalskiego(Heleophryne natalensis), Heleophryne hewitti, Heleophryne orientalis, Heleophryne regis, Heleophryne purcelli, oraz Heleophryne depressa o niepewnej taksonomii. Niektórzy badacze sugerują wyodrębnienie kolejnego monotypowego rodzaju Hadromophryne do którego zaliczany byłby straszak natalski(Hadromophryne natalensis). 

Bibliografia:

-http://www.iucnredlist.org/details/9773/0

-http://amphibiaweb.org/species/2056

-http://www.edgeofexistence.org/amphibians/species_info.php?id=561

-https://en.wikipedia.org/wiki/Rose%27s_ghost_frog

-http://www.arkive.org/table-mountain-ghost-frog/heleophryne-rosei/

-http://eol.org/pages/1025472/details

-http://www.sanbi.org/creature/table-mountain-ghost-frog

Pyton molukański - pyton z Moluki

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Gady
• Rząd: Łuskonośne
• Rodzina: Pytony
• Gatunek: Pyton molukański(Morelia clastolepis)

Występowanie

Pyton molukański zamieszkuje endemicznie lasy tropikalne wyspy Ambon i Seram(Wyspy Moluki). Przypuszczalnie spotkać go można także na wyspach Haruku i Saparua.

Ogólny opis

Pyton molukański jest średniej wielkości wężem, osiągającym 2,5-3 metry długości ciała. Głowa dosyć duża, wydłużona, szeroka i wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Ciało zwykle koloru jasnożółtego, lub brązowawego z jaśniejszą częścią spodnią i ciemnym paskowaniem wzdłuż ciała, choć niektóre osobniki nie posiadają żadnego wzoru na ciele. Często można spotkać także osobniki srebrzysto-szarawe. U większości osobników wzdłuż kręgosłupa można zaobserwować ciemniejsze zabarwienie ciała.

Dymorfizm płciowy

W przeciwieństwie do większości węży to zwykle samce osiągają większe rozmiary, natomiast samice charakteryzują się zazwyczaj ciemniejszym zabarwieniem ciała. 

Populacja i zagrożenia

Gatunek nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia. Populacja gatunku i jej stan są obecnie nieznane i wymagają dalszych prac badawczych. Wąż podlega konwencji CITES w Załączniku II.

Pożywienie

Gryzonie, nieduże ssaki, ptaki, jaszczurki i inne węże. Młode polują na bezkręgowce i niewielkie jaszczurki.

Zachowanie

Gatunek dość słabo zbadany. Pyton molukański jest głównie nadrzewnym pytonem o nocnym trybie życia. Podczas dnia zazwyczaj odpoczywa, owijając swoje ciało wokół gałęzi, zwykle wśród gęstego listowia, licząc na swój dobry kamuflaż. Polują z zasadzki, wyczekując w danym miejscu, próbując namierzyć zwierzynę.

Rozród

Słabo poznany. Samica po ok. 50 dniach ciąży, składa 6-14 jaj, wokół których się owija(aby utrzymać stałą temperaturę) i broni przed napastnikami. Młode wężyki klują się po ok. 30 dniach, mierząc ok. 60 cm długości. Młode pytony molukańskie charakteryzują się dużym wskaźnikiem kanibalizmu

Naturalni wrogowie

Przypuszczalnie niektóre ptaki drapieżne.

Długość życia

brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Czasami spotykany w hodowlach terrarystycznych, choć nie należy do gatunków zbyt częstych i łatwych w utrzymaniu. Rdzenna ludność Moluki czasami poluje na ten gatunek węża dla mięsa.

Ciekawostki

• Gatunek czasami spotykany na rynku terrarystycznym, lecz nie polecany dla początkujących hodowców węży. Zwykle jest bardzo żarłoczny, nieraz atakując rękę, która daje karmówkę. Bardzo trudno nakłonić pytony molukańskie do godów, a młode węże należy oddzielać, gdyż mogą zostać pożarte przez silniejszego wężyka(wysoki wskaźnik kanibalizmu wśród młodych węży). Bardzo mało jest także informacji dotyczących sprawdzonych metod hodowli tego węża.
• Został opisany dopiero w 2000 roku przez grupę herpetologów podczas badań terenowych.
• Czasami klasyfikowany do rodzaju Simalia.
• Obecnie do rodzaju Morelia klasyfikowanych jest 15 gatunków pytonów(w tym 1 wymarły) min. pyton zielony(Morelia viridis), pyton tanimbarski(Morelia nauta) i pyton z Flinders(Morelia mippughae).

Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Morelia_clastolepis
-http://www.pythonidae.nl/pythons-morelia-clastolepis.html
-http://www.acreptiles.com/pythons_moluccan.htm
-http://www.morelia-clastolepis.de/start.htm

Tangarka sina - niebieskawy owocożer

inne nazwy: tangara sina

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ptaki
• Rząd: Wróblowe
• Rodzina: Tanagry
• Gatunek: Tangarka sina(Thraupis glaucocolpa)

Występowanie

Tangarka sina zamieszkuje północną część wybrzeża Kolumbii i północną Wenezuelę min. stan Sucre, Barinas, Apure, Guárico, Miranda,Vargas, Carabobo, Yaracuy, Falcón, północny Lara, Cojedes i Anzoátegui, oraz wyspa Margarita. Preferuje tereny zalesione, wilgotne lasy liściaste, suche tereny zakrzewione, zadrzewienia blisko strumieni, plantację, parki i silnie zdegradowane lasy.

Ogólny opis

Tangarka sina mierzy ok. 16 cm długości ciała, przy masie 31-37 gramów. Głowa i grzbiet tangarka koloru jasnoszarego. Reszta ciała koloru szaroniebieskiego z zielonkawym odcieniem. Skrzydła zwykle bardziej wyraziście ubarwione, zwłaszcza lotki, które mogą przybierać lazurowe zabarwienie. Ogon długi, koloru szaroniebieskiego. Dziób i nogi koloru szaroniebieskiego.

Dymorfizm płciowy 

Nie występuje.

Populacja i zagrożenia 

Gatunek notowany przez IUCN jako najmniejszego ryzyka na wyginięcie. Populacja tangarki sinej nie została oszacowana ilościowo, lecz notowana jest jako gatunek dość pospolity. Nieznane są potencjalne zagrożenia dla tego gatunku.

Pożywienie

Owoce(np. papaja), nektar kwiatowy i drobne owady.

Zachowanie

Ekologia gatunku słabo poznana. Spotykany zwykle samotnie, lub w parach. Rzadziej w małych grupkach 3-5 osobników. Zwykle bytuje na wysokich drzewach, gdzie wyszukuje dojrzewających owoców. Jest ptakiem hałaśliwy, ciekawskim, lecz ostrożnym. Głos tangarka przypomina pulsujące ćwierkanie.

Rozród

Słabo poznany. Ptak monogamiczny. Okres godowy odnotowano od kwietnia do sierpnia. Głębokie i otwarte gniazdo budowane jest na wysokości 3-30 metrów(wysokie drzewa i budynki) przez oboje partnerów, głównie z korzonków, mchu, trawy i paproci. Czasami zajmują niedokończone gniazda, lub gniazda innych ptaków np. cierniaków. Samica składa 1-3(zwykle 2) białoszare jaja z ciemnym nakrapianiem, które inkubowane są przez okres ok. 15 dni. Samiec i samica opiekują się młodymi przez ok. 17-18 dni.

Naturalni wrogowie

Niektóre ptaki drapieżne z rodziny jastrzębiowatych i rzędu sów. Tanagarka sina bywa ofiarą pasożytów lęgowych z rodzaju Molothrus(starzyki).

Długość życia

brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Często występuje na terenach ludzkich osiedli. Czasami powoduje szkody na plantacjach melonowca właściwego i innych uprawianych owoców.

Ciekawostki

• Tangarka sina, jak i większość przedstawicieli rodzaju Thraupis byli niegdyś klasyfikowani do rodzaju Tangara.   
• Tangara sina została opisana w 1850 roku przez niemieckiego ornitologa Jean'a Cabanis'a.
• Rodzaj Thraupis liczy 9-10 gatunków ptaków min. tangarkę niebieską(Thraupis episcopus), tangarkę palmową(Thraupis palmarum) i andagrę modrogłową(Thraupis cyanocephala).

Bibliografia:

-https://es.wikipedia.org/wiki/Thraupis_glaucocolpa

-https://en.wikipedia.org/wiki/Glaucous_tanager

-http://neotropical.birds.cornell.edu/portal/species/overview?p_p_spp=600076

-http://www.hbw.com/species/glaucous-tanager-thraupis-glaucocolpa

-http://www.iucnredlist.org/details/full/22722531/0

Kozica półocna - skalna koza

inne nazwy: kozica

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Krętorogie
• Gatunek: Kozica północna(Rupicapra rupicapra)

Występowanie 

Kozica zamieszkuje tereny górskie min. Alpy we wschodniej i południowo-wschodniej Francji, Austrii, Szwajcarii, Słowenii i południowych Niemczech, Apeniny Północne w północnych Włoszech(mały region blisko miasta Reggio nell'Emilia), Góry Dynarskie na terenie Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, wschodniej Serbii i Albanii, główne i największe masywy górskie na terenie Bułgarii, Macedonii i Kosowa, góry Parnas, region Epirus i Rodopy na terenie Grecji, Karpaty na terytorium Rumunii, Tatry na terenie Polski i Słowacji, góry Taurus i Góry Pontyjskie we wschodniej Turcji, oraz Kaukaz na terytorium Gruzji, południowej Rosji i Azerbejdżanu. Kozica została wprowadzona na tereny Niżnych Tatr(Słowacja), Masywu Centralnego(Francja), Sudetów(północno-wschodnie Czechy), Pogórza Zachodniosudeckiego(Niemcy), rejonów blisko miasta Neumarkt in der Oberpfalz(Niemcy) i na niektóre górskie rejony Argentyny i Nowej Zelandii(dokładny zasięg nieznany). Kozica zasiedla głównie alpejskie i subalpejskie łąki powyżej górskiej granicy lasu. Zimuje głównie na terenach liściastych i iglastych lasów, lub stromych zbocz, gdzie warstwa śniegu jest niska. Występuje między 500, a 3100 metrem n.p.m.

Ogólny opis

Kozica jest średniej wielkości przedstawicielem kozłowatych, osiągającym 110-135 cm długości ciała, 70-90 cm wysokości w kłębie i 30-60 kg wagi. Kończyny kozicy są silne i muskularne, wyposażone w elastyczne, długie i szpiczaste racice. Na kantach racic znajdują się rogowe wyrostki(ratki), które w okresie zimowym twardnieją umożliwiając stabilność na oblodzonych skałach. W zależności od pory roku umaszczenie kozicy jest zmienne. Latem kozica posiada krótszą sierść koloru jasnopłowego, brązowego, lub szarorudego. W okresie zimowym sierść staje się grubsza i przybiera ciemniejsze barwy. Policzki, czoło i kark kozicy koloru żółtawego, lub białawego, tworząc charakterystyczne pasy po obu stronach głowy, ciągnące się od nozdrzy po uszy. Na grzbiecie zwierzęcia znajduje się charakterystyczna czarna pręga. Ogon krótki. Rogi występują u obu płci, są haczykowate, czarne(rzadziej szare) i odgięte do tyłu, osiągając maksymalnie 30 cm długości.

Dymorfizm płciowy

Samce osiągają zwykle większe rozmiary, oraz posiadają grubsze i dłuższe rogi. Na grzbiecie u samców może występować także charakterystyczna grzywa.

Populacja i zagrożenia

Kozica jako gatunek jest notowana przez IUCN jako gatunek niższego ryzyka na wyginięcie, jednak poszczególne podgatunki są mniej, lub bardziej zagrożone. Kozica alpejska(populacja 380 tysięcy sztuk) i karpacka(populacja 9 tysięcy sztuk) są podgatunkami niezagrożonymi, podobnie jak kozica bałkańska(populacja ok. 17 tysięcy sztuk), której jednak populacja ostatnimi laty zmniejszyła się. Kozica kaukaska(populacja ok. 1,5 tysięcy sztuk) jest już gatunkiem zagrożonym i bardzo słabo poznanym. W przeciągu 2-3 lat populacja tego podgatunku zmniejszyła się o ok. 50%. Trend i wielkość populacji kozicy anatolijskiej jest nieznany, choć przypuszcza się iż jej populacja maleje. Najbardziej zagrożonymi podgatunkami(krytycznie zagrożonymi) są kozica tatrzańska(populacja ok. 930 sztuk) i kozica kartuska(której populacja wzrosła z 150 sztuk w 1986/87 roku do ok. 2 tysięcy sztuk obecnie). Kozica była niegdyś popularnym obiektem polowań dla mięsa i skór z których wyrabiano giemzę(zamsz). Dziś najistotniejszym zagrożeniem dla kozic, które w większości są objęte ochroną jest kłusownictwo i nadmierne polowania, zwłaszcza poza rejonami chronionymi. Dla mniej licznych podgatunków, jak kozica tatrzańska, kartuska i bałkańska dużym zagrożeniem jest hybrydyzacja z umyślnie wprowadzanymi podgatunkami z innych rejonów geograficznych, zwłaszcza z kozicą alpejską. W niektórych rejonach kozice są także wypierane przez gatunki wprowadzone np. muflony i kozy bezoarowe. Utrata naturalnego siedliska i konkurencja ze strony zwierząt hodowlanych jest także poważnym zagrożeniem, zwłaszcza dla kozicy bałkańskiej. Epidemie robaczycy i parchu poważnie naruszyły stabilną populacje kozicy alpejskiej, a na kozią ślepotę często padają kozicę tatrzańskie. Wzrost turystyki górskiej także źle wpływa na populację kozicy. Obecnie prowadzone są zabiegi ochronne dla kozicy, a gatunek został wymieniony w załączniku III Konwencji Berneńskiej. Podnoszenie świadomości ludności, proponowanie alternatywnych form zdobywania mięsa i skór, reintrodukcja, oraz ochrona zmienności genetycznej podgatunków są podstawowymi zabiegami ochronnymi dla tego gatunku. Populacja najbardziej zagrożonej kozicy kartuskich zwiększyła się poprzez udane zabiegi reintrodukcji zwierząt urodzonych w niewoli. Planowane jest także zamknięcie dla większości ludzi części zachodnich Tatr(w celu zmniejszenia kłusownictwa), oraz usunięcie populacji kozicy alpejskiej z rejonu Słowacji w celu polepszenia sytuacji kozicy tatrzańskiej.

Pożywienie 

Roślinożerca. Wszelkiego rodzaju rośliny trawiaste i strączkowe, a także młode gałązki drzew, igliwie, jagody, owoce i grzyby. Nie przepadają za grubą trawą i aromatycznymi ziołami np. miętą.
Zimą zjadają mchy, porosty i młode pędy roślin iglastych. Kozice potrafią obejść się bez jedzenia nawet przez 2 tygodnie. Bardzo rzadko piję wodę, gdyż większość płynów pozyskuje z pożywienia. Jedynie w okresach suszy kozice mogą korzystać z źródeł wody np. potoków i stawów. Zimą wodę uzupełniają zjadając śnieg.

Zachowanie 

Kozica jest zwierzęciem o dziennym trybie życia, której największa aktywność przypada w godzinach wczesnoporonnych i wieczornych. Większość czasu kozice spędzają na wypasie, odpoczywaniu i przeżuwaniu. Żyją w stadach, zwanych kierdlami. Przeciętny kierdel liczy od 5 do 15 osobników, choć kozice w trudnych warunkach potrafią tworzyć stada liczące nawet 70 sztuk. Stado złożone jest zwykle z samic, koźląt i dorastających samców do 3 roku życia. Kierdlem przewodzi zwykle najsilniejsza i najbardziej doświadczona samica(licówka). Samce powyżej 3 roku życia żyją zwykle w grupach kawalerskich po 2-4 osobników, natomiast starsze capy żyją samotnie. Kozice wydają z siebie charakterystyczny stłumiony gwizd, aby ostrzec resztę grupy przed niebezpieczeństwem, lub pomrukuje i beczy, aby przywołać danego osobnika. Kozice mają niesamowicie rozwinięte zmysły słuchu, węchu i wzroku, które pomagają im w odnalezieniu odpowiednich żerowisk, dostrzec niebezpieczeństwo i wykryć odpowiednią drogę na skalnych półkach. Zwierzęta te są bardzo czujne i płochliwe. Kozica podczas ucieczki może rozwinąć prędkość do 50 km/h i skakać na odległość 6 metrów i 2 metrów wzwyż. W przeciwieństwie o większości przeżuwaczy, kozica zjada jedynie górną część rośliny(najbardziej smakowita), nie uszkadzając całego organizmu. Kozice występują na różnych wysokościach w zależności od pory roku. Wiosną schodzą nawet do 600 m n.p.m., aby skorzystać z świeżej roślinności na pastwiskach. Latem wracają na wyższe tereny, gdzie czują się najbezpieczniej.

Rozród

Okres godowy u kozic przypada zwykle od października do grudnia, podczas którego samce przyłączają się do stad samic. Samce wydzielają w owym okresie ostry piżmowy zapach z gruczołów łojowych znajdujących się blisko rogów. Samce często znaczą teren ocierając rogami o gałęzie niskich krzewów, a walki o hierarchie nie należą do rzadkości. Rywalizujące samce zwykle wpierw krążą między sobą na sztywnych nogach i nastroszoną sierścią na grzbiecie, po czym próbują nacierać na siebie rogami, najczęściej wspinając się na wyższe struktury, aby z większą siłą rzucić się na przeciwnika(dlatego najczęściej wygrywa najcięższy z samców). Walki czasami kończą się śmiercią, kiedy jeden z rywali zostanie zepchnięty w przepaść. Krycie trwa jedynie kilka sekund, a samica może być kryta nawet kilkakrotnie. Po ok. 180 dniach ciąży samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode. Nowo narodzone koźlę waży zwykle ok. 2 kg, a samica przez kilka dni po porodzie trzyma młodego z dala od kierdla. Koźle po ok. 2 tygodniach zaczyna interesować się stałą żywnością, a po 5-6 tygodniach potrafi już samo żerować. Po ok. 3 miesiącach koźle usamodzielnia się, lecz zwykle dalej pozostaje z matką. Jeżeli matka znajdująca się w stadzie umrze to koźlakiem może zaopiekować się inna karmiąca samica(lecz samice nie zaadoptują koźlaka z poza stada, także takiego któremu matka zmarła podczas przebywania poza kierdlem, czyli podczas pierwszych dni). Kiedy samica zajdzie w kolejną ciąże tuż przed porodem odgania zeszłoroczne młode, a kiedy wróci do kierdla, często przyjmuje je z powrotem pod opiekę. Samice zwykle pozostają w rodzimym kierdlu do końca życia, natomiast samce po 2-3 latach opuszczają stado. Samice dojrzałość płciową zyskują zwykle po 2,5 latach, natomiast samce w wieku 1-1,5 roku.

Naturalni wrogowie

Młode, stare i osłabione osobniki czasami padają ofiarą drapieżników, takich jak wilki, rysie i niedźwiedzie brunatne. Młode są dodatkowo narażone na ataki lisów i orłów przednich(które czasami atakują także dorosłe osobniki). Jednak ze wszystkich zagrożeń, najgroźniejszym jest człowiek.

Długość życia

15-20 lat.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś obiekt masowych polowań, głównie dla skór z których wyrabiano zamsz i bezoaru(niestrawione substancję w żołądku przeżuwaczy), którego używano jako talizman. Mięso kozicy także klasyfikuje się jako dobre. Obecnie kozica objęta jest ochroną, często tworząc rezerwaty i parki narodowe chroniące ten gatunek. Niezbyt lubiana przez hodowców owiec, gdyż konkuruje z nimi o pastwiska.

Ciekawostki

• Dużym zagrożeniem dla kozic są lawiny, które pochłaniają nieraz całe stada.
• Kozice są bardzo narażone na czynniki stresowe np. hałas. W 1971 roku grupka ludzi świętująca na Barańcu(Tatry, Słowacja) sylwestra, obudziła kierdel kozic. Przerażone zwierzęta zaczęły biec na oślep, po czym całe stado spadło w przepaść. Żadne z 11 samic i 3 koźląt nie przeżyło.
• Bezoar to twardy produkt powstały z nagromadzenia niestrawionych substancji w żołądku np. żywicy. Przypisywano mu właściwości lecznicze np. ochronę przed zawrotami głowy. Używany był także jako antidotum na zatrucia i choroby.
• Wiek kozicy można rozpoznać po długości rogów. Corocznie na zewnętrznej stronie rogu pojawia się jeden karb obrączki wzrostowej.
• Aby uzupełnić niedobory mineralne, kozice często wyluzują skały z których wyciekają słone źródła. Bardzo często korzystają także z lizawek, pozostawionych przez pasterzy.
• Wyróżnia się 7 podgatunków kozicy, min. kozice alpejską(Rupicapra rupicapra rupicapra), kozice kartuską(Rupicapra rupicapra cartusiana), kozice kaukaską(Rupicapra rupicapra caucasica), kozice bałkańską(Rupicapra rupicapra balkanica), kozice tatrzańską(Rupicapra rupicapra tatrica), kozice anatolijską(Rupicapra rupicapra asiatica) i kozice karpacką(Rupicapra rupicapra carpatica).
• Najbliższym krewnym kozicy północnej, jest kozica południowa(Rupicapra pyrenaica), zwana też pirenejską, lub iberyjską. Zamieszkuje Pireneje, Apeniny i Góry Kantabryjskie.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Kozica_p%C3%B3%C5%82nocna

-https://en.wikipedia.org/wiki/Rupicapra

-http://www.iucnredlist.org/details/39255/0

-http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_rupicapra_rupicapra_tatrica.pdf