Phoeniconotius eyrensis - duży, australijski flaming

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ptaki
• Rząd: Flamingowe
• Rodzina: Flamingi
• Gatunek: Phoeniconotius eyrensis

Występowanie

Gatunek zamieszkiwał zapewne tereny Australii Południowej w pobliżu jeziora Eyre. Szczątki flamingów odnajdywane są na terenie pomniejszych jezior Kununka, Pitikanta i Ngapakaldi na wschód od głównego jeziora Eyre(tereny te zbiorowo nazywane są Lake Ngapakaldi to Lake Palankarinna Fossil Area).

Okres występowania

Szczątki datowane są na okres od późnego oligocenu do wczesnego miocenu(25-20 mln lat).

Siedlisko

Gatunek zapewne egzystował u brzegów płytkich, stałych i słonych jezior. 

Ogólny opis

Flamingi to rodzina, dużych ptaków o kilku charakterystycznych i rozpoznawalnych cechach. Ich szyja jest zagięta na kształt litery "S", nogi długie i cienkie z trzema palcami przednimi, spiętymi płoną pławną i jednym tylnym. Podczas lotu szyja i nogi zostają wyciągnięte. Ciało krępe, skrzydła długie, natomiast ogon krótki. Flamingi posiadają różową, szarą, lub białą barwę upierzenia z czarnymi lotkami. Dziób flamingów jest duży, gruby i zagięty ku tyłowi(u osobników młodych dziób niemal prosty z uwagi na inną dietę), wyspecjalizowany w wychwytywanie drobnego planktonu. Ptak przepycha językiem wodę, przez blaszki umieszczone w szczęce.

Phoeniconotius eyrensis był masywnie zbudowanym, dużym gatunkiem flaminga. Sądzi się iż osiągał nieco większe rozmiary niż obecnie występujący czerwonak(Phoenicopterus ruber), ok. 1,5 m, lecz z uwagi na znikomą ilość szczątków(głównie śródstopia i kości skokowej), trudno oszacować dokładną wielkość zwierzęcia. Powierzchnia stawowa spodniej części stopy nie jest tak dobrze rozbudowana jak u współczesnych flamingów, co może świadczyć o tym iż flaming nie był dobrym pływakiem. Natomiast gatunek posiada dobrze rozwinięty tylny palec, podobnie jak bociany, ibisy i żurawie(możliwe podobne przystosowania).

Dymorfizm płciowy

Brak danych. U flamingów występuje słabo widoczny dymorfizm płciowy. Zwykle samce osiągają nieco większe rozmiary.

Pożywienie 

Brak danych. Współczesne flamingi żywią się drobnymi żyjątkami, wychwytywanymi poprzez odfiltrowywanie wody przez dziób. W diecie flamingów znajdują się małe skorupiaki, mięczaki, larwy owadów, narybek, okrzemki, sinice, glony i nasiona roślin. Niektóre flamingi wyspecjalizowały się w pobieranie jednego typu pokarmu(np. flaming mały w spożywaniu sinic). Przypuszczalnie Phoeniconotius eyrensis także odżywiał się drobnymi organizmami wodnymi, lecz z uwagi na brak pozostałości czaszki, czy dzioba flaminga, pozostaje to jedynie hipotezą.

Zachowanie 

Brak danych. Przypuszczalnie jak obecne flamingi, Phoeniconotius eyrensis był gatunkiem stadnym, mogącym tworzyć nawet kilku tysięczne kolonie. Flamingi zamieszkują głównie tereny blisko brzegu, żerując w płytkiej wodzie, błocie, lub osadach dennych. Podczas brodzenia, flaming zatapia dziób, lub całą głowę, obracając ją o 180°(tak że żuchwa znajduje się nad szczęką). Mając lekko otwarty dziób, ruszając głową na boki i powoli krocząc ptak wyłapuje drobne żyjątka z wody, dzięki specyficznie ukształtowanemu dziobowi. Nadmiar soli w diecie wydalany jest przez gruczoły solne(umieszczone nad oczami). Flamingi są na ogół ptakami wędrownymi, zmieniającymi miejsce żerowania w razie potrzeby, przelatującymi nieraz bardzo dalekie dystanse. Aby wzbić się w powietrze potrzebują kilka metrów na rozpęd(podobnie jak kaczki, łabędzie, żurawie itp.). W razie zagrożenia flaming szybko próbuje odlecieć, odgłosem(trąbiącym, przypominającym głos gęsi) alarmując towarzyszy.

Phoeniconotius eyrensis w przeciwieństwie do współczesnych flamingów nie był tak dobrym pływakiem(powierzchnia stawowa spodniej części stopy nie jest dobrze rozbudowana), przez co sądzi się iż żerował jedynie na płyciznach. Obecność dobrze rozwiniętego tylnego palca(podobnie jak u bocianów, ibisów, czy żurawi), może świadczyć iż flaming preferował bardziej lądowe środowiska np. mokradła, zalane łąki. Phoeniconotius eyrensis współistniał na tym samym terenie z anatomicznie bardzo podobnym gatunkiem flaminga Phoenicopterus novaehollandiae.

Rozród

Brak danych. Flamingi łączą się w pary na całe życie. W obrębie płytkiej wody, lub na brzegu para buduje gniazdo w kształcie kopca z mułu, błota, kamieni i osadów dennych. Samica składa zwykle jedno jajo(rzadziej dwa), które wysiadywane jest przez oboje rodziców przez około 30 dni. Młode zwykle kilka dni po wykluciu opuszcza gniazdo, oraz grupuje się z innymi flamingami w podobnym wieku(tworzą tzw. żłobki)  Dziób młodych osobników posiada mniej wykrzywiony kształt, także nie jest zdolny do odfiltrowywania pokarmu z wody. Pisklęta karmione są specjalną wydzieliną mleko-podobną, zwaną ptasim mleczkiem. Substancja ta wydzielana jest przez wól obu płci. Zwykle w przeciągu 2-3 miesięcy od wyklucia flaming usamodzielnia się.

Długość życia

Brak danych. Flamingi są ptakami długowiecznymi, żyjącymi po kilkadziesiąt lat.

Naturalni wrogowie

Brak danych. Phoeniconotius eyrensis mógł padać ofiarą krokodyli, waranów, żabiru, wilków workowatych i lwów workowatych(Thylacoleonidae). W szczególności zagrożone atakami drapieżników były pisklęta.

Przyczyny wymarcia

Za bezpośrednią przyczynę wymarcia flaminga Phoeniconotius eyrensis uważa się zmiany klimatyczne. Pod koniec oligocenu klimat na terenie Australii stawał się coraz bardziej suchy, co doprowadziło do stopniowego zaniku wielu środowisk wodnych, w tym jeziora Eyre. Kontynent australijski był zamieszkiwany przez flamingi do późnego plejstocenu, lecz z uwagi na brak dużych, stałych systemów wodnych(na terenie Australii duży procent środowisk efemerycznych) obecnie wymarły.

Znaleziska 

Szczątki Phoeniconotius eyrensis zostały odnalezione na terenie Etadunna Formation nad jeziorem Pitikanta( Lake Ngapakaldi to Lake Palankarinna Fossil Area). Holotyp(z 1963 roku) składał się z kości skokowej i kości śródstopia(palców), które obecnie znajdują się w University of California Museum of Paleontology. Brak danych na temat innych znalezisk dotyczących Phoeniconotius eyrensis.

Systematyka i pokrewieństwo

Rząd flamingowych obejmuje obecnie 2 rodziny ptaków: flamingi(obecni przedstawiciele) i Palaelodidae(wymarła rodzina z rodzajami Adelalopus, Palaelodus i Megapaloelodus). Do owego rzędu klasyfikuje się także niepewny w klasyfikacji rodzaj Juncitarsus, Elornis i Leakeyornis. Flamingi niegdyś klasyfikowane były do rzędu bocianowych, lecz obecnie wyselekcjonowano dla nich odrębny rodzaj, a wyniki genetyczne zasugerowały iż najbliższym krewnym flamingów są perkozy. Obecnie rodzina obejmuje 6 gatunków flamingów w 3 rodzajach: flaming różowy(Phoenicopterus roseus), flaming karmazynowy(Phoenicopterus ruber), flaming chilijski(Phoenicopterus chilensis), flaming mały(Phoeniconaias minor), flaming andyjski(Phoenicoparrus andinus) i flaming krótkodzioby(Phoenicoparrus jamesi), lecz znanych jest także 8 gatunków wymarłych.

Najstarsze szczątki flamingów liczą sobie ok. 30-40 mln lat(późny eocen), lecz badacze sądzą iż rodzina powstała znacznie później. Skromne pozostałości utrudniają zagłębienie się w ewolucję flamingów, choć sądzi się iż ich przodkowie(min. Torotix, Gallornis i Scaniornis) żyli już we wczesnej kredzie. Przedstawiciele siostrzanej rodziny Palaelodidae, zwanej "pływającymi flamingami", łączą cechy flamingów i perkozowych. Wizerunkowo przypominają flamingi(długie nogi i szyja), choć ich anatomiczne przystosowania wykazują iż były ptakami świetnie pływającymi. Możliwe iż Palaelodidae odziedziczyły cechy pierwszych ogniw, łączących cechy perkozów i flamingów.

Obecnie flamingi można spotkać na wszystkich kontynentach, poza Antarktydą i Australią. Jednak do późnego plejstocenu zamieszkiwały także kontynent australijski. Szczątki obecnie żyjącego flaminga karmazynowego(Phoenicopterus ruber) odnaleziono na owym kontynencie i jest przypuszczalnie ostatnim flamingiem tamże żyjącym. Flamingi preferują tereny o klimacie ciepłym, choć migrujące ptaki spotykano nieraz także na terenach, gdzie raczej się ich nie spodziewa(kilka obserwacji także na terenie Polski). Flamingi zasiedlają zwykle stałe i duże zbiorniki wodne, zwłaszcza jeziora o różnym poziomie zasolenia, laguny i delty rzek. W razie braku pokarmu lub wysychania zbiornika wodnego flamingi mogą migrować.

Flamingi osiągają od 80 cm do 150 cm długości ciała. Posiadają kilka charakterystycznych cech w budowie ciała(długie nogi, esowato zagiętą szyję, krótki ogon i dziób przystosowany do odfiltrowywania małych żyjątek z wody). Jednak najbardziej rozpoznawalną cechą flamingów jest ich upierzenie, zwykle występujące w kolorze różowym. Ów zabarwienie jest wynikiem występowania w piórach organicznego związku, zwanego astaksantyną(który magazynowany jest w ciele organizmów żywych). Flamingi zjadają drobne skorupiaki, które żywią się jednokomórkowymi algami, które wytwarzają ten związek.

Flamingi sporadycznie są obiektem polować dla mięsa i jaj, głównie przez ludność tubylczą. Regionalnie można także zakupić mięso i jaja ów ptaka. Czasami sprzedaje się także pióra flamingów, choć tracą one zabarwienie z czasem. Flamingi spotyka się także w prywatnych hodowlach i ogrodach zoologicznych.

Obecnie żaden z flamingów nie jest gatunkiem poważnie zagrożonym. Jedynie flaming andyjski uznawany jest za gatunek narażony. Pozostałe gatunki są klasyfikowane jako niższego ryzyka, lub bliskie zagrożenia. Flamingom zagrażają głównie zmiany środowiskowego, min. kopalnictwo(np. boraksu, który zatruwa wodę), wahania poziomu wody, erozja gleby, płoszenie przez ludzi oraz kłusownictwo. Wszystkie flamingi podlegają ochronie gatunkowej.

Phoeniconotius eyrensis jest obecnie jedynym przedstawicielem swojego rodzaju. Niektórzy autorzy klasyfikują go do rodzaju Phoenicopterus.

Ciekawostki  

• Phoeniconotius eyrensis posiada kilka cech anatomicznych wspólnych dla przedstawicieli rodzaju Palaelodus(rodzina Palaelodidae) min. duży, masywny tylny palec. Jednak dalsza, bardziej masywna, budowa śródstopia wskazuje bliższe podobieństwo ze współczesnymi flamingami. Z uwagi na te cechy gatunek najczęściej klasyfikowany jest do monotypowego rodzaju Phoeniconotius.
• Wraz z wysychaniem jeziora Eyre(jak i innych dużych zbiorników) z kontynentu australijskiego znikło wiele gatunków min. wężówka Anhinga walterbolesi, kanguroszczury z rodzaju Ngamaroo, koala Litokoala kutjamarpensis, jamraje z rodzaju Bulungu, oraz przypuszczalnie największe torbacze diprotodonty.
• Znany jest 8-9 gatunków wymarłych flamingów: 4 zamieszkujące Amerykę Północną i Środkową(Phoenicopterus floridanus, Phoenicopterus stocki, Phoenicopterus copei i Phoenicopterus minutus), 2-3 Australię(Phoeniconotius eyrensis, Phoenicopterus novaehollandiae i Phoeniconaias gracilis(?)) i po jednym europejskim(Phoenicopterus croizeti) i afrykańskim(Phoenicopterus aethiopicus). Fragmentaryczne i skąpe szczątki flamingów często były błędnie identyfikowane np. jako pozostałości po prehistorycznych bocianach, ibisach, czy siewkowcach, dlatego w literaturze często spotkać się można z pewnego rodzaju zamieszaniem dotyczącym klasyfikacji.

Bibliografia:

-http://australianmuseum.net.au/phoeniconotius-eyrensis

-http://www.prehistoric-wildlife.com/species/p/phoeniconotius.html 

-https://sora.unm.edu/sites/default/files/journals/condor/v065n04/p0289-p0299.pdf 

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Flamingi

-https://en.wikipedia.org/wiki/Flamingo

-https://it.wikipedia.org/wiki/Phoeniconotius_eyrensis