Voay - madagaskarski krokodyl

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Gady
• Rząd: Krokodyle
• Rodzina: Krokodylowate
• Gatunek: Voay(Voay robustus)

Występowanie

Madagaskar. Szczątki krokodyla odnajdywane są na całym obszarze wyspy.

Siedlisko

Brzegi słodkowodnych i słonawych(możliwe iż także słonych) zbiorników wodnych, jak np. rzeki, jeziora, bagna.

Ogólny opis

Krokodyle to rząd dużych gadów o wydłużonym, masywnym, jaszczurczym ciele, pokrytym zrogowaciałą i grubą skórą. Głowa wyposażona w wydłużony, spłaszczony, mocny pysk w którym znajdują się liczne, ostre zęby. Nieduże oczy znajdują się wysoko na głowie. Ogon krokodyli jest długi, masywny i bocznie spłaszczony, natomiast kończyny krótkie i solidne. Palce kończyn tylnych spina błona pławna.

Voay był dużym gatunkiem krokodyla. Długość ciała szacowana jest na ok. 3,5-4 metrów długości(z czego 1/3 długości stanowi ogon), natomiast masa na ok. 170 kg. Pysk voay mógł osiągać od 20 do 30 cm długości(był krótszy i szerszy niż u krokodyla nilowego). Charakterystyczne dla owego gatunku były kostne rogi, umieszczone za oczodołami(zbudowane z kości łuskowych), które osiągały dość duże rozmiary(podobne struktury występują u krokodyla kubańskiego). Poza nieco masywniejszym rozmiarem(zwłaszcza kończyn), reszta szkieletu voay budową przypominała krokodyla nilowego.

Dymorfizm płciowy

Brak danych. U krokodyli samce osiągają większe rozmiary.

Pożywienie 

Mięsożerca. Polował przypuszczalnie na ryby, skorupiaki, mięczaki, żółwie oraz większe kręgowce np. ptaki wodne i hipopotamy(Choeropsis madagascariensis).

Zachowanie

Brak danych. Zapewne jak inni przedstawiciele krokodyli, voay prowadził ziemno-wodny tryb życia. Krokodyle są na ogół terytorialne o samotniczym trybie życia, gromadząc w grupy jedynie przy niekorzystnych warunkach środowiskowych(np. suszy). Gady większość dnia spędzają w wodzie. Pływają głównie używając falujących ruchów ogona z kończynami złożonymi blisko ciała. Na ląd krokodyle wychodzą rzadko, głównie w celu wygrzania się, lub poszukiwania innego rewiru. Poruszają się na nim ociężale, choć potrafią rozwinąć ok. 10 km/h prędkości w razie potrzeby. Krokodyle na ogół polują z zasadzki. Polując na zwierzęta lądowe, wystawiają czubek nosa i oczy ponad powierzchnie. Kiedy wypatrzą zwierzynę powoli podpływają do niej, aby nagle wyskoczyć z otwartą paszczą i wciągnąć ją pod wodę. Mniejsze zwierzęta zabijają od razu i połykają w całości(zwykle przez przerwanie rdzenia kręgowego), większe podtapiają i rozrywają na kawałki. Polując na ryby, krokodyl czyha pod wodą, aż któraś podpłynie dostatecznie blisko. Wtedy szybkim uderzeniem paszczą na bok łapie ofiarę.

Voay posiadał bardziej masywną budowę kończyn, co może świadczyć o tym iż był bardziej przystosowany do lądowego trybu życia, niż obecne krokodyle.

Rozmnażanie

Brak danych. Krokodyle jak większość gadów są jajorodne. Samce przy pomocy infradźwięków(słyszanych zwykle jako piski) przywabiają samice na swoje terytorium. Samice w wcześniej zbudowanym gnieździe na lądzie blisko brzegu(kopiec, zagłębieni) zagrzebują złożone jaja. Po kilku miesiącach wykluwają się młode. Krokodyle jako jedyne gady opiekują się młodymi. Matka przyciągnięta piskami swoich dzieci, rozkopuje gniazdo, wydostając z niego krokodylki, oraz przenosi je w pysku do wody. Młode często pozostają blisko matki przez dany okres(od kilku miesięcy po kilka lat).

Długość życia

Brak danych. Krokodyle żyją ok. 30-50 lat.

Naturalni wrogowie

Przypuszczalnie dorosły voay nie posiadał naturalnych wrogów. Młode osobniki mogły padać ofiarą ptaków drapieżnych, takich jak bielik madagaskarski, czy myszołów madagaskarski. Voay przypuszczalnie konkurował o pokarm i siedlisko z przybyłym blisko okresu jego wymarcia, krokodylem nilowym. Możliwe iż padał także ofiarą ludzi.

Jaja voay były najbardziej zagrożone atakami drapieżników. Gniazda krokodyli mogły być rabowane przez fanaloka, galidię, pasówkę i fossę.

Przyczyny wymarcia

Niepoznana. Voay wyginął ok. 100 roku n.e., co zbiegło się w czasie z przybyciem człowieka na wyspę. Istnieje kilka teorii tłumaczących zniknięcie krokodyla z wyspy. Jedna mówi o tym iż voay wymarł w wyniku polowań. Nie znaleziono dowodów na to iż krokodyl padał ofiarą pierwszych ludzi(prymitywną bronią bardzo ciężko było zabić gruboskórego gada), jednak wybicie i zmniejszenie liczebności potencjalnych ofiar krokodyla mogło być potencjalnie zgubne dla zwierzęcia. Także zmiany środowiskowe(wycinka lasów, przekształcanie terenów, niepokojenie), które były przyczyną zniknięcia niektórych gatunków endemicznych Madagaskaru, mogło odcisnąć swoje piętno na krokodylu voay. Inna teoria mówi o tym iż voay został wyparty przez konkurencyjny gatunek, krokodyla nilowego. Krokodyl nilowy rozpowszechniał się na Madagaskarze w okresie kiedy wymarł voay. Jednak badacze sądzą iż krokodyl zajął jedynie pustą niszę ekologiczną, pozostawioną przez wymarły gatunek. Oba gatunki posiadały przypuszczalnie także odmienną dietę(o czym świadczy kształt pyska). Krokodyl nilowy wybiera na ofiary duże zwierzęta, voay przypuszczalnie zadowalał się rybami, mięczakami i niedużymi zwierzętami. W znaleziskach paleontologicznych nie znaleziono jednak dowodów na współistnienie tych gatunków. Kolejna hipoteza mówi iż krokodyl wymierał z przyczyn naturalnych(zmiany środowiskowe spowodowane globalnym ocieplaniem się klimatu), a pojawienie się człowieka mogło jedynie przyśpieszyć ten proces.

Systematyka i pokrewieństwo

Początkowo voay został opisany pod nazwą Crocodylus robustus, a niektórzy badacze uznawali go za starszą, madagaskarską formę, lub podgatunek krokodyla nilowego. Dopiero bliższa analiza szczątków krokodyla, dowiodła iż anatomicznie gad przypomina bardziej krokodyla krótkopyskiego(Osteolaemus tetraspis). Dlatego w 2007 roku gatunek został zakwalifikowany do nowo powstałego, monotypowego rodzaju Voay. 

Rodzaj Voay jest klasyfikowany do kladu Osteolaeminae, wraz z współcześnie żyjącym krokodylem krótkopyskim(Osteolaemus tetraspis), oraz wymarłym Rimasuchus lloydi, Brochuchus pigotti i rodzajem Euthecodon(Euthecodon nitriae, Euthecodon brumpti i Euthecodon arambourgi).

Potomkowie obecnych krokodyli pojawili się ok. 83,5 milionów lat temu(kreda), choć pierwsze krokodylomorfy pojawiły się ok. 250 mln lat temu we wczesnym triasie(Pseudosuchia, Protosuchia). Krokodyloformy, od których pochodzą dzisiejsze krokodyle, jest jedyną linią ewolucyjną pseudozuchów(Pseudosuchia), które przetrwały wymieranie triasowe. W erze mezozoicznej krokodyloformy przeszły dużą radiację przystosowawczą, za sprawą pozostawionych nisz ekologicznych po wymarłych gatunkach. Powstały nieduże i szybkie drapieżniki np. Sphenosuchia, duzi, lądowi drapieżcy np. Sebecus, roślinożercy np. Phyllodontosuchus, oraz formy morskie z przekształconymi kończynami w płetwy min. Metriorhynchidae. We wczesnej kredzie pojawił się klad Eusuchia, obejmujący obecnie żyjące krokodyle. Za jednego z pierwszych krokodyli można uznać Borealosuchus. Krokodylowate mimo iż nazywane są żywymi skamielinami(gdyż poza ptakami są jedynymi archozaurami) są dosyć młodą radiacją.


Poza voay do czasów holoceńskich przetrwało kilka, dziś niespotkanych gatunków krokodyli, które mogły żyć w czasach ekspansji człowieka. Mekosuchus inexpectatus i Mekosuchus kalpokasi, dwa gatunki krokodyli, pierwszy żyjący na terenie wyspy Nowej Kaledonii, drugi w obrębie wyspy Efate. Gatunki te były ostaniami żyjącymi krokodylami lądowymi. Wymarły na krótko po pojawieniu się człowieka na wyspach ok. 4 tysiące lat temu(choć mogły przetrwać aż do I-II wieku naszej ery). Do czasów holoceńskich przypuszczalnie przetrwał także Ikanogavialis papuensis. Jego szczątki odnaleziono na terenie wyspy Woodlark(Morze Salomona, Papua-Nowa Gwinea). Był przedstawicielem rodziny gawialowatych, oraz ostatnim typowym morskim krokodylem. Nie wiadomo czy dotrwał do czasów, kiedy na wyspie pojawił się człowiek.

Ciekawostki

• Voay został po raz pierwszy opisany opisany przez francuskich przyrodników Alfred'a Grandidier'a i Léon'a Vaillant'a w 1872 roku. Został opisany przez nich jako Crocodylus robustus, jednak paleontolog Christopher Brochu w 2007 roku przeklasyfikował gatunek do rodzaju Voay, jako iż nie wskazywał bliższego pokrewieństwa ze współczesnymi krokodylami. Szczątki holotypu jakim dysponowali pierwsi badacze opisujący gatunek, obecnie uznawany jest jako zaginiony. 
• "Voay" w języku malgaskim oznacza "krokodyla".
• Szczątki voay(czyli czaszki, kręgi i osteodermy) są pozostałościami subfosylnymi, czyli szczątkami które nie uległy całkowitej fosylizacji(skamienieniu). Oznacza to zwykle że organizm zginą w geologicznym ujęciu dość niedawno(czasy historyczne, holocen). Pozostałości voay datowane są na 2 tysiące lat.
• Przypuszcza się iż voay występował na Madagaskarze już w późnym plejstocenie(ok. 125 tysięcy lat temu), lecz aby dokładnie poznać okresy w jakich występował gatunek, potrzebne są dodatkowe badania i znaleziska.
• Na Madagaskarze wymarło także kilka innych endemicznych gatunków zwierząt, wraz z przybyciem człowieka, min. palczak olbrzymi*(Daubentonia robusta), fossa olbrzymia*(Cryptoprocta spelea), nietoperz Hipposideros besaoka, lemury koala Megaladapis(Megaladapis edwardsi, Megaladapis madagascariensis i Megaladapis grandidieri), lemury leniwce*(Palaeopropithecus ingens, Palaeopropithecus maximus i Palaeopropithecus kelyus), mrówniki madagaskarskie(Plesiorycteropus germainepetterae i Plesiorycteropus madagascariensis), hipopotamy madagaskarskie*(Hippopotamus lemerlei i Hippopotamus madagascariensis), perkozek długodzioby(Tachybaptus rufolavatus), kuja białogardła(Coua delalandei), mamutaki(Aepyornis gracilis, Aepyornis hildebrandti, Aepyornis maximus i Aepyornis medius), ryby Pantanodon madagascariensis i Ptychochromis onilahy, cyclopoida Afrocyclops pauliani i Tropodiaptomus ctenopus.  

Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Voay
-http://www.prehistoric-wildlife.com/species/v/voay.html
-https://en.wikipedia.org/wiki/Voay
-http://www.foss-rec.net/12/13/2009/fr-12-13-2009.pdf
-https://en.wikipedia.org/wiki/Lists_of_extinct_animals
-https://en.wikipedia.org/wiki/Crocodilia
-https://en.wikipedia.org/wiki/Crocodylomorpha