Atelopus sorianoi - najrzadszy i najpoważniej zagrożony płaz

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy bezogonowe
• Rodzina: Ropuchowate
• Gatunek: Atelopus sorianoi

Występowanie

Znany zasięg gatunku obejmuje obszar wzdłuż pojedynczego potoku(Say-Say) na terenie lasu Paramito de San Francisco w pobliżu miasta Guaraque(stan Mérida, Wenezuela). Ostatnie niepotwierdzone doniesienia wskazują iż Atelopus sorianoi może występować na nieco szerszym zasięgu.

Siedlisko

Las mglisty wzdłuż pojedynczego potoku na wysokości ok. 2450 m n.p.m.

Ogólny opis

Ropuchy z rodzaju Atelopus to nieduże płazy o proporcjonalnie dużej głowie(której długość nieraz przekracza długość reszty ciała). W czasie spoczynku głowa jest często wygięta ku górze. Pysk ropuch jest wydłużony, zaokrąglony na końcu, choć w widoku z profilu daje złudzenie spiczastego. Brak worków wokalnych. Oczy duże i wyłupiaste. Kończyny zwykle długie.

Atelopus sorianoi osiąga wielkość 38-50 mm długości ciała. Posiada dużą głowę o długości nieraz przekraczającej długość reszty ciała. Szczęka płaza dłuższa niż żuchwa, przez co znacznie wystaje poza nią. Zaokrąglone nozdrza znajdują się po bokach pyska, blisko krańca, a między nimi znajduje się wyraźne wgłębienie. Obszar między nozdrzami, a oczyma(tzw. loreal) zwykle uwypuklony i pionowy. Oczy duże(których średnica jest większa, niż odległość oka, od otworu nosowego) o żółtej tęczówce i dużej, czarnej źrenicy.  Ciało i kończyny nie są aż tak wydłużone, jak u spokrewnionych gatunków. Urostyl i wyrostki kręgów zwykle są widoczne przez skórę. Palce proste z niewielką błoną pławną, bez przylg i zaokrąglone na końcach. Skóra na części głowowej gładka, podobnie jak na górnej części grzbietu. Dolna część grzbietu, kończyny oraz strona brzuszna szorstka. Na bokach ciała i pachwinach mogą występować większe guzki. Skóra koloru pomarańczowo-czerwonego, bez oznaczeń.

Kijanki Atelopus sorianoi są bardzo małe(średnio 22 mm długości). Ciało kijanki jest lekko spłaszczone. Brzuch płaski i lekko wklęsły, działający na zasadzie przyssawki. Oczy stosunkowo duże z szeregiem małych brodawek w górnej części jamy ustnej. Posiadają brązowo-czarny kolor ciała z małymi, białymi plamkami i pasami w okolicach ogona.

Dymorfizm płciowy

Zaznaczony. Samice osiągają większe rozmiary(42-50 mm długości), niż samce(38-39 mm). Samice posiadają także dłuższe i szczuplejsze kończyny przednie, podczas gdy u samców są one krótsze i krępe. Kończyny samca są także pokryte bardziej chropowatą skórą, oraz wyposażone w modzele. Odnotowano także iż samce posiadają zwykle szerszą głowę.

Populacja i zagrożenia

Gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem, niewykluczone iż wymarły. Atelopus sorianoi bez wątpienia można uznać za najbardziej zagrożonego. Płaz zasiedla niewielki obszar, dlatego populacja gatunku jest niezwykle podatna na zmiany środowiskowe i epidemie. W momencie odkrycia gatunku jego liczebność była zapewne o wiele większa niż obecnie, o czym świadczy ilość zebranych osobników do badań w 1988 roku(ponad 100), choć 44% była znaleziona martwa w wyniku potrącenia przez samochody(na drodze biegnącej przez rejon występowania ropuchy). Niedawne badania nad płazami wykazały tendencję spadkową dla ropuch z rodzaju Atelopus(na terenie Wenezueli płazy zmniejszyły swoją populację nawet o 90%), także dla Atelopus sorianoi. Ostatnie potwierdzone spotkanie płaza pochodzi z roku 1990, i mimo corocznej kontroli populacji płazów przez ok. 10 lat na terenie Paramito de San Francisco, nie odnaleziono gatunku. Jednak w 2012 roku doniesiono o zaobserwowaniu gatunku(mimo iż nie jest on potwierdzony), dlatego wstrzymano się z uznaniem ropuchy za wymarłą.

Czynników, które spowodowały znaczne zmniejszenie się populacji Atelopus sorianoi można  wymienić kilka(choć wszystkie sugerowane). Jednym jest epidemia choroby grzybiczej chytridiomikozy, dziesiątkującej populację płazów na całym świecie. Obecność grzyba stwierdzono u okazów muzealnych, które zostały zebrane w 1988 roku(kiedy płaz był w miarę liczny). Powoduje on także bardzo duża liczbę śmierci ropuch u spokrewnionych gatunków. Od 1970 roku w rejonie występowania gatunku odnotowuje się także ekstremalne susze(w porze suchej) i powodzie(w porze deszczowej) z uwagi na zmiany klimatu. W 2014 roku zarejestrowano ekstremalnie niski przepływ potoku Say-Say w porze deszczowej, co utrudnia potencjalne przetrwanie gatunku. Dodatkowo rejon zasiedlany przez Atelopus sorianoi może być częściowo zdegradowany przez wycinkę lasów. Duży procent znalezionych osobników do badań były ofiarami potrąceń, co w okresie rozrodczym mogło także wpłynąć na populację gatunku.

Teren występowania Atelopus sorianoi obejmuje park narodowy General Juan Pablo Peñaloza, jednak obszar chroniony nie gwarantuje pomocy w przetrwaniu gatunku. Aby skutecznie chronić gatunek, trzeba znaleźć główną przyczynę zmniejszania się jego populacji, monitorować populację, oraz jednoznacznie poznać dokładny zasięg płaza. Polecane jest także rozpoczęcie ochrony ex situ(hodowla w niewoli). Niewykluczone jednak czy dla Atelopus sorianoi nie jest już za późno, aby rozpocząć miarodajne działania ochronne.

Pożywienie

Przypuszczalnie małe owady np. muchówki.

Zachowanie

Brak danych. Spokrewnieni przedstawiciele Atelopus są płazami o dziennym trybie życia, przyziemnymi, często przesiadującymi na skałach, lub w szczelinach skalnych blisko brzegu strumieni i potoków. Do wody wchodzą jedynie w okresie rozrodczym. Poruszają się ociężale, rzadko pokonując większe dystanse. Ubarwienie ostrzegawcze płaza informuje inne zwierzęta o jego toksyczności. Skóra ropuchy pokryta jest śluzem, zwierającym silną substancję toksyczną tetrodotoksynę.

Rozród

Brak danych. U krewniaczych gatunków samica składa ok. 50 jajeczek w płytkiej wodzie strumieni i potoków podczas ampleksusu. Kijanki wykluwają się w ciągu 2 dób i są przystosowane do życia w wartkich wodach(przyssawka brzuszna, opływowe ciało).

Długość życia

Brak danych. W niewoli Atelopus żyją ok. 10 lat.

Naturalni wrogowie

Z uwagi na toksyczność i barwy ostrzegawcze bardzo rzadko bywa obiektem polowań. Ropuchy z rodzaju Atelopus mogą padać ofiarą pasożytniczych muchówek np. z rodzaju Notochaeta.

Znaczenie dla człowieka

Nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka.

Podgatunki

Nie wyróżnia się.

Systematyka i pokrewieństwo

Obecnie rodzaj Atelopus liczy 85 przedstawicieli występujących na terenie Ameryki Centralnej i Południowej. Duży procent przedstawicieli zostało opisanych(lub odkrytych) w ciągu ostatnich 10 lat(np. Atelopus mittermeieri, Atelopus nanay, Atelopus onorei), co pokazuje ile przedstawicieli ów rodzaju może zostać odkrytych w najbliższej przyszłości. Atelopus sorianoi wydaje się być najbliżej spokrewniony(z uwagi na podobne ubarwienie ciała) z Atelopus carbonerensis i Atelopus oxyrhynchus. 

Mimo iż Atelopus przypominają żaby, ich budowa anatomiczna(kończyny, gruczoły jadowe, skóra) wskazuje na pokrewieństwo z ropuchowatymi. Sama rodzina ropuchowatych(Bufonidae) jest dużym taksonem, obejmującym ponad 500 gatunków, rozpowszechnianych na całym świecie(poza rejonami arktycznymi). Do niedawna jedynym kontynentem wolnym od ropuch była Australia(i część Oceanii), jednak w skutek działalności człowieka również i tam zostały wprowadzone(Aga Rhinella marina).

Obecnie przedstawiciele rodzaju Atelopus są jednymi z najbardziej zagrożonych wyginięciem płazów. Większość przedstawicieli notowanych jest jako gatunki krytycznie zagrożone, lub zagrożone wyginięciem, kilka jako narażone, bądź o niewystarczających danych mogących określić stopień zagrożenia, natomiast dwa gatunki(Atelopus ignescens i Atelopus vogli) uznawane są oficjalnie za wymarłe. Niestety liczba wymarłych przedstawicieli ów rodzaju może się zwiększyć z uwagi na to iż niektórzy przedstawiciele(przykładowo opisywany Atelopus sorianoi) nie zostali zaobserwowani w ciągu kilkuletnich prac badawczych. Za główną przyczynę kurczącej się populacji Atelopus uważa się epidemie choroby grzybiczej chytridiomikozy.

Ciekawostki

• Atelopus sorianoi został wymieniony w These Are the World's Top 25 ‘Most Wanted' Animals for Conservationists, czyli liście 25 gatunków najbardziej poszukiwanych.
• Gatunek został po raz pierwszy znaleziony i sfotografowany przez teriologa Pascual'a Soriano w 1970 roku(naukowo opisany w 1983 roku). Gatunek został nazwany na część odkrywcy.
• Obecnie płazy niemal na całym świecie znikają w zastraszającym tempie(współczesne wymieranie płazów). W 2013 roku badacze oszacowali iż ok. 40% znanych gatunków płazów jest zagrożona wyginięciem, a procent ten ciągle rośnie. Płazy, wraz z koralowcami, zostały uznane za najbardziej zagrożone duże gromady. Za przyczynę tak szybkiego wymierania płazów obwinia się globalne ocieplenie(zmiany środowiskowe), niszczenie środowiska naturalnego(wyrąb lasów, zanieczyszczenie wód) i epizootię choroby grzybiczej chytridiomikozy. 
• Niektórzy przedstawiciele Atelopus są hodowani w niewoli(np. Atelopus varius i Atelopus spumarius). Nie są jednak pospolitymi płazami na rynku, głównie z uwagi na dość wysokie wymagania.     

Bibliografia
-https://www.seeker.com/earth/animals/these-are-the-worlds-top-25-most-wanted-animals-for-conservationists
-http://animalesamenazados.provita.org.ve/content/sapito-anaranjado-de-san-francisco
-http://www.iucnredlist.org/details/54554/0
-http://www.amphibiaweb.org/cgi/amphib_query?where-genus=Atelopus&where-species=sorianoi
-http://atelopus.com/
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Wsp%C3%B3%C5%82czesne_wymieranie_p%C5%82az%C3%B3w