Rhinobatos annulatus - pół płaszczka, pół rekin

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Chrzęstnoszkieletowe
• Rząd: Rajokształtne, lub Rhinopristiformes
• Rodzina: Rochowate
• Gatunek: Rhinobatos annulatus(Acroteriobatus annulatus)

Występowanie

Gatunek zasiedla tereny przybrzeżne południowej Afryki od południa Angoli przez Namibie i RPA, aż po prowincję KwaZulu-Natal. Niepotwierdzone rejestrację gatunku pochodzą także z terenów Mozambiku, Madagaskaru, Tanzanii, a nawet z Dżibuti.

Siedlisko

Wody przybrzeżne o piaszczystym dnie na głębokościach 50-100 metrów. Preferuje estuaria, strefy kipieli, oraz zamknięte zatoki.

Ogólny opis

Rochowate są płaszczkami, o cechach anatomicznych, które pod pewnymi względami upodabniają je do rekinów. Podobnie jak płaszczki posiadają spłaszczone(grzbietobrzusznie) ciało, wydłużone(obejmujące niemal cały korpus) płetwy piersiowe, oraz krótsze płetwy brzuszne. Głowa posiada trójkątny kształt. Oczy usytuowane są na czubku głowy, a tuż za nimi znajdują przetchlinki. Nozdrza i otwory skrzelowe znajdują się w spodniej części ciała. W przeciwieństwie jednak do większości płaszczek u roch występuje podwójna(podzielona) płetwa grzbietowa i dobrze umięśniony ogon(ten zwykle bocznie spłaszczony), zakończony płetwą ogonową(podobną jak u rekinów)    

Dorosłe osobniki Rhinobatos annulatus osiągają przeciętnie 80-120 cm długości. Posiadają klinowaty kształt ciała z szeroką, trójkątna głową. Ciało koloru od ciemnobrązowego po jasnobrązowy w zależności od warunków środowiskowych(kolor dna, dostępność światła). Część brzuszna zawsze biała. Wierzchnia część ciała pokryta jest licznymi oczkami(plamy z ciemnym obramowaniem i centrum), lub dużymi, ciemnymi plamami(różnice występują u poszczególnych populacji).  

Dymorfizm płciowy

Samice zwykle osiągają większe rozmiary.

Populacja i zagrożenia

Rhinobatos annulatus notowany przez IUCN jako niskiego ryzyka na wyginięcie. Stan populacji ryby nie jest znany, choć wydaje się iż jej liczebność jest dość duża. Rocha poławiana jest komercyjnie i rekreacyjnie. W dużych ilościach łowiona jest podczas zawodów wędkarskich(podczas łowienia z brzegu), a także wyłapywana w sieci skrzelowe, niewody i włoki denne, lecz na terenie RPA i Namibii traktowana jako przyłów i często wypuszczana z powrotem na wolność. Obecnie nie odnotowuje się wysokiego współczynnika połowów Rhinobatos annulatus. Mimo wszystko wymaga się aby w celu ochrony gatunku, sprawnie monitorować stan populacji roch na potencjalnych łowiskach. Obecnie obowiązują limity ilościowe na terenie RPA poławianych ryb chrzęstnoszkieletowych. Potencjalnym zagrożeniem jest także kopalnictwo(kopalnie diamentów), które degraduje środowisko naturalne(jednoznacznie nieokreślone). Rhinobatos annulatus występuje na kilku obszarach ochronnych, miedzy innymi na terenie Parku Narodowego West Coast.

Pożywienie

Drapieżnik. Poluje na nieduże organizmy denne np. pustelniki(Emerita), kraby portunikowate(Portunidae), wieloszczety, obunogi, równonogi i małe ryby.

Zachowanie

Rochy są rybami o samotnym trybie życia(poza okresem godowym), choć nie zaobserwowano zachowań terytorialnych. Aktywne są za dnia, jak i w nocy. Większość dnia spędzają odpoczywając na dnie, zagrzebane w piasku, lub mule. Możliwe iż Rhinobatos annulatus, jak spokrewnione rochy poluje w wodach cieplejszych(bliżej brzegu), natomiast odpoczywa w chłodniejszych. Możliwe iż odbywa sezonowe wędrówki, choć nie zostało to jednoznacznie udokumentowane.

Rozród

Sezon rozrodczy przypada na okolice maja-czerwca. Ryby przybywają grupowa na płycizny, gdzie dochodzi do kopulacji. Przypuszczalnie, podobnie jak u spokrewnionych gatunków, samce i samice kopulują jedynie z jednym partnerem, a następnie opuszczają tereny godowe. Samica po ciąży trwającej ok. 10 miesięcy rodzi od 2 do 10 młodych. Noworodki mierzą przeciętnie 23 cm długości i przebywają przez ok. 1 rok na płyciznach. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2-3 lat.

Długość życia

Najstarszy, udokumentowany i oszacowany Rhinobatos annulatus liczył sobie 7 lat. Przypuszczalnie może osiągać wiek ok. 15 lat.

Naturalni wrogowie

Głównie większe rekiny np. żarłacze.

Znaczenie dla człowieka

Ryba poławiana komercyjnie i rekreacyjnie. Najczęściej łowiona w zawodach wędkarskich(łowienie z brzegu). Komercyjnie łowiona w sieci skrzelowe, niewody i włoki denne, często jako przyłów przy poławianiu innych gatunków(np. krewetek). Posiada niewielkie znaczenie w rybołówstwie, choć niektóre raporty mówią o 10 tonach Rhinobatos annulatus pozyskiwanych rocznie na terenie RPA i Namibii(przypuszczalnie wyliczenia te uwzględniają także inne gatunki podobnych roch). Niemniej przez rybaków z RPA i Namibii najczęściej traktowana jako przyłów i wypuszczana z powrotem na wolność, mimo dość smacznego mięsa i wysokich cen osiąganych na rynku. Stan połowów ów ryby na terenie Angoli nie jest znany. Nie jest rybą niebezpieczną dla człowieka.

Podgatunki

Brak.

Systematyka, ewolucja i pokrewieństwo

Rochowate są zaliczane do rzędu rajokształtnych(płaszczek), jednak niektóre cechy roch upodabniają je do rekinów, podobnie jak piłokształtnych(Pristiformes). Do rzędu rajokształtnych(Rajiformes) zalicza się 5 rodzin Anacanthobatidae, Arhynchobatidae, rajowate(Rajidae), rochowate(Rhinobatidae), oraz bardzo podobne do poprzedniej rodziny Rhinidae(czasami klasyfikowana do monotypowego rzędu Rhiniformes). W 2012 roku powstała nowy rząd Rhinopristiformes w którym zakwalifikowano Rhinobatidae(rochy), Trygonorrhinidae, Zanobatidae, Rhinidae, Pristidae(piły), Pseudobatos(obecnie bez rodziny, czasami uznawany za rodzaj rodziny Rhinobatidae) i Glaucostegidae, z uwagi na podobieństwo, wykryte w badaniach biologicznych molekularnych. Możliwe iż do rzędu można będzie zakwalifikować rodzinę Platyrhinidae, która obecnie ma niepewną pozycję taksonomiczną(incertae sedis).

Najwcześniejsze szczątki przedstawicieli rochowatym znane są z późnej jury(ok. 155-150 mln lat temu) są to przedstawiciele rodzajów Aellopos i Asterodermus. Szczątki przedstawicieli współczesnych rodzajów roch(Rhinobatos , Trygonorrhina i Zapteryx) znane są już z okresu kredowego i paleogenu, co świadczy o małej zmienności współczesnych gatunków w stosunku do kopalnych.

Obecnie liczba przedstawicieli rodzaju Rhinobatos nie jest jednoznacznie określona. Liczy sobie od 16 do 36 przedstawicieli w zależności od systematycznego podziału(czasami rodzinę Rhinobatidae dzieli się na 3 rodzaje Acroteriobatus, Pseudobatos i Rhinobatos, czasami znów uznaje się tylko jeden rodzaj Rhinobatos). Sam opisywany gatunek często klasyfikowany jest do rodzaju Acroteriobatus. 

Bibliografia:

-https://books.google.pl/books?id=9DqUZ4kMOToC&pg=PA66&lpg=PA66&dq=Rhinobatos+annulatus+distribution&source=bl&ots=5bXMkQ_CzE&sig=k11YwSHo4DuayGp7yW3lwESlcVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjO3OG0iPzTAhUDI8AKHY4_DHQ4ChDoAQgxMAU#v=onepage&q=Rhinobatos%20annulatus%20distribution&f=false

-http://www.gbif.org/species/2419033

-http://www.iucnredlist.org/details/60163/0

-http://www.easterncapescubadiving.co.za/index.php?page_name=specie&specie_id=112

-http://www.fishbase.org/summary/5509
-http://animaldiversity.org/accounts/Rhinobatos_productus/
-https://de.wikipedia.org/wiki/Rhinopristiformes