Grzbietoród amerykański - niezwykły sposób rozmnażania

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy bezogonowe
• Rodzina: Grzbietorodowate
• Gatunek: Grzbietoród amerykański(Pipa pipa)

Występowanie

Grzbietoród amerykański jest płazem szeroko rozpowszechnionym w dorzeczu Amazonki, występującym od północno-wschodniego wybrzeża Ameryki Południowej min. od wschodniej Wenezueli, Gujany, Gujany Francuskiej, Surinamu i północno-wschodniej Brazylii, przez niemal całą Brazylię północną i północno-zachodnią, południową Wenezuelę, północną Boliwię, południową i środkową Kolumbię(jego zakres w Kolumbii ciągnie się także wąskim pasem aż po północne granice kraju i Wenezuelę południowo-zachodnią), aż po wschodni Ekwador i wschodnie, oraz północno-wschodnie tereny Peru. Zamieszkuje także niektóre rejony wyspy Trynidad(Trynidad i Tobago). Grzbietoród zamieszkuje zbiorniki wody słodkiej w lasach tropikalnych. Preferuje wody ciepłe, strojące, lub wolno płynące. Najczęściej jako swe siedlisko wybiera śródleśne kałuże, rozlewiska, rowy melioracyjne i starorzecza, gęsto porośnięte roślinnością wodną. Jest gatunkiem nizinnym, występującym poniżej 400 m n.p.m.

Ogólny opis

Grzbietoród amerykański jest płazem osiągającym od 10 do 17 cm długości ciała i ważącym do 500 gram. Ciało grzbietoroda posiada prostokątny kształt i silne grzbietobrzuszne spłaszczenie. Głowa jest krótka i płaska o trójkątnym kształcie. Pysk szpiczasto zakończony z dużym otworem gębowym, pozbawionym języka i zębów. Małe oczy umieszczone są na górnym skraju głowy o dość szerokim rozstawieniu, dzięki czemu płaz może patrzeć jedynie do góry. Nie posiadają powiek. Zewnętrzne otwory nosowe umiejscowione na końcu pyska. Kończyny przednie dość długie, lecz cienkie, wyposażone w 4 palce bez błon pławnych między nimi. Palce długie, wyposażone w tzw. narządy gwieździste, czyli wyrostki dotykowe umiejscowione na końcach palców przednich łap. Służą żabie do orientacji przestrzennej, dzięki czułemu zmysłu dotyku. Kończyny tylne masywne i umięśnione, wyposażone w duże stopy i 3 długie palce, połączone błoną pławną. Grzbiet płaza pokryty jest gąbczastą, pomarszczoną, brodawkowatą i niekiedy mająca niewielkie zagłębienia skórą. Wierzch ciała koloru od żółtoszarego po brązowooliwkowy z licznymi, porozrzucanymi i nieregularnymi plamami w kolorze od ciemnobrązowego po czarny. Strona brzuszna biaława w ciemne, porozrzucane cętki i z czarną, cienką pręgą biegnąca przez środek brzucha(od części mostkowej po kraniec ciała). U osobników dorosłych występuję linia boczna.

Dymorfizm płciowy

Wielkościowy. Samica osiąga rozmiary między 10, a 17 cm długości ciała, natomiast samiec 10-15 cm.

Populacja i zagrożenia

Gatunek klasyfikowany jest jako niskiego ryzyka na wyginięcie. Nie są znane poważne zagrożenia dla populacji grzbietoroda amerykańskiego, poza lokalną degradacją środowiska na skutek wyrębu lasów, rozwoju rolnictwa i osadnictwa. Populację gatunku uważa się za stabilną.

Pożywienie

Grzbietoród jest drapieżnikiem polującym na owady, skorupiaki, robaki i małe ryby. Osobniki młode preferują mniejsze ofiary jak rozwielitka, czy rurecznik.

Zachowanie

Grzbietoród jest płazem typowo wodnym, bardzo rzadko wychodzącym na ląd, po którym poruszają się przy pomocy energicznych skoków. Dzień zwykle spędza na mulistym dnie zbiornika, gdzie dzięki dobremu kamuflażu jest niemal niewidoczny. Jedynie co pół godziny musi podpływać ku powierzchni, aby zaczerpnąć powietrza. Grzbietoród jest doskonałym pływakiem, lecz osobniki młode często mają problem z nurkowaniem, dlatego pływają blisko tafli wody. Dzięki oczom skierowanym do góry, grzbietoród śledzi co dzieje się nad powierzchnią wody i może w razie potrzeby szybko zareagować. Po zmroku płaz zwykle żeruje. Poluje głównie na dnie zbiornika i wśród roślinności wodnej, wykorzystując linie boczną do rejestrowania drgań w wodzie i narządy gwieździste do orientowania się wśród gęstej roślinności. Swoje ofiary łapie przy pomocy pyska i połyka w całości, lub rozszarpuje przy pomocy przednich kończyn. Podczas pory deszczowej często migruje między sąsiednimi zbiornikami, które zostały okresowo połączone. Kiedy zbiornik w którym żyje grzbietoród wyschnie, wyrusza on po lądzie na poszukiwanie nowego, lub zagrzebuje się w mule i wyczekuje aż zbiornik napełni się wodą.

Rozród

Gatunek znany z specyficznego sposobu rozmnażania. Okres godowy przypada na porę deszczową, czyli w zależności od miejsca występowania od stycznia do sierpnia. Samce wydobywają z siebie głos w postaci serii kliknięć, natomiast samice wydzielają swoistą woń przyciągającą samce. Samica drży przed samcem w razie niegotowości do kopulacji. Gdy zwierzęta dopiorą się w pary, dochodzi do ampleksusu pachwinowego, a skóra na grzbiecie samicy silnie nabrzmiewa(zwykle w przeciągu 3h). Otwór kloakowy samicy wydłuża się, przypominając błoniastą rurkę. Samiec przytrzymując partnerkę, zagina rurkę do przodu i umieszcza ją między swoim brzuchem, a grzbietem samicy. Samiec naciskając na na podbrzusze samicy zmusza ją do wydalenia porcji jaj, które od razu polewa nasieniem i rozprowadza po grzbiecie samicy. W chwili wydostawania się jaj, płazy zataczają w wodzie pionowe koła(trwa to około 15 sekund). Jaja umieszczane są w zagłębieniach skórnych samicy na grzbiecie. Samica może znieść od 40 do 500 jaj o średnicy 6-7 mm, a cały rytuał godowy trwa całą dobę. Oczywiście nie wszystkie jaja zostaną zapłodnione i trafią na grzbiet samicy. Pod koniec samica drżąc, oznajmia partnerowi iż nie zniesie więcej jaj. Po udanej kopulacji samiec opuszcza samice. Jajka z dnia na dzień coraz bardziej zagłębiają się w dobrze ukrwioną skórę matki, aż po ok. 10 dniach otaczane są specjalną kieszenią lęgową o głębokości ok. 15 mm. Kieszonki są rozmieszczone blisko siebie, zamknięte wieczkiem i oddzielone cienką, lecz dobrze unaczynioną ścianką. Po ok. 4 tygodniach z jaj wykluwają się kijanki(każda posiada osobną komorę lęgową), które posiadają połączony układ krwionośny z matką. Kijanki mają dobrze rozwiniętą płetwę ogonową, która pełni funkcję skrzeli zewnętrznych. W wieku 8-9 tygodni kijanki zaczynają przeobrażać się w małe grzbietorody. Proces ten trwa ok. 2-3 tygodni. Po tym czasie młode wydostają się z jamek lęgowych i natychmiast opuszczają matkę, rozpoczynając samodzielne życie(mierzą wtedy ok. 2 cm). Samica następnie linieje, zrzucając naskórek z resztkami ścian jamek lęgowych. Młode dojrzałość płciową osiągają po ok. 3 latach.

Naturalni wrogowie

Ptaki wodne, żółwie, węże, duże ryby itp.

Długość życia

7-15 lat.

Znaczenie dla człowieka

Grzbietoród jest obiektem polowań przez niektóre rdzenne indiańskie plemiona. Bywa także hodowany w niewoli. W naturze poluje na owady, dlatego uważany jest za gatunek pożyteczny.

Ciekawostki

• Grzbietoród amerykański jest najlepiej poznanym przedstawicielem rodzaju Pipa. Jest także gatunkiem typowym.
• Grzbietoród Pipa pipa bywa dostępny na polskim rynku. Jego ceny wahają się w granicach od 300 do nawet 1000 zł. Hodowla nie przysparza problemów i polecany jest dla początkujących fascynatów płazów. 
• Grzbietoród amerykański nie ma strun głosowych ani języka, a wydobywane kliknięcia umożliwiają płazowi kostne elementy znajdujące się w krtani.
• Grzbietoród amerykański został po raz pierwszy opisany i przedstawiony za pomocą rysunków przez niemiecką przyrodniczkę Marię Sibyllę Merian(uznawaną za pierwszego etymologa) w 1705 roku. Przedstawiła ona w Amsterdamie książkę przedstawiającą ryciny zwierząt Ameryki Południowej, w tym grzbietoroda amerykańskiego.
• Niektórzy badacze uważają iż rodzaj Pipa powinien być monotypowy z jednym przedstawicielem grzbietorodem amerykańskim.
• Rodzaj Pipa reprezentuje obecnie 7 gatunków grzbietorodów min. grzbietoród amerykański, Pipa arrabali, Pipa snethlageae, Pipa myersi, Pipa carvalhoi, Pipa aspera i Pipa parva. Czasami do rodzaju Pipa klasyfikuje się także incertae sedis(niepewna pozycja taksonomiczna) "Pipa" verrucosa. 

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzbietor%C3%B3d_ameryka%C5%84ski

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Pipa_(rodzaj)

-https://en.wikipedia.org/wiki/Common_Suriname_toad

-http://www.arkive.org/suriname-toad/pipa-pipa/video-00.html

-http://www.iucnredlist.org/details/58163/0

-http://animaldiversity.org/accounts/Pipa_pipa/