Amfiuma trójpalcowa - policz palce, rozpoznaj gatunek. Przykład pedomorfizmu.

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy ogoniaste
• Rodzina: Amfiumowate
• Gatunek: Amfiuma trójpalcowa(Amphiuma tridactylum)

Występowanie

Amfiuma trójpalcowa występuje w południowo-wschodniej części USA, od zachodniej Alabamy, przez Missisipi, Luizjanę, południowy i wschodni stan Arkansas, zachodni stan Tennessee, południowo-wschodnie Missouri, południowego Illinois, południowo-zachodnie graniczne rejony Kentucky, aż po wschodni Teksas i południowo-wschodnią Oklahomę. Kilka osobników w latach 2009-2010 zaobserwowano także w hrabstwie Broward County na południowej Florydzie. Amfiuma trójpalcowa jest płazem wodnym, zamieszkującym mętne wody bagienne, jeziora, zalewiska, starorzecza, górskie strumienie, a także stawy hodowlane, rowy melioracyjne i baseny na terenach zurbanizowanych.

Ogólny opis

Amfiuma trójpalcowa jest płazem o wydłużonym, wężowatym i cylindrycznym ciele, mogąca osiągać od 35 do 106 cm długości ciała i wagę do 400-500 gramów. Posiada dwie pary szczątkowych kończyn, tylnych krótszych od przednich, wyposażonych w trzy palce(skąd nazwa). Ogon bocznie spłaszczony, stanowiący nawet 25% długości ciała. Głowa szeroka, trójkątna z zaokrąglonym pyskiem. Oczy małe, bez powiek, natomiast za głową znajdują się widoczne pojedyncze otwory skrzelowe(mimo iż dorosłe osobniki posiadają dobrze rozwinięte płuca). Grzbiet zwykle koloru czarnego, brązowego, lub szarego, natomiast powierzchnia brzuszna jasnoszara z ciemną plamą w okolicy gardła. Czasami można spotkać osobniki albinotyczne. Amfiuma trójpalcowa posiada także 57-60 rowków żebrowych. Larwy poza skrzelami zewnętrznymi i wielkością, nie różnią się od osobników dorosłych(pedomorfizm).

Dymorfizm płciowy

Zaznaczony. Samce są proporcjonalnie cięższe od samic(samiec- do 500 gramów wagi, samica-do 400 gramów wagi), oraz posiadają szerszą głowę. Dodatkowo u samców kloaka jest biaława z owalnymi, brodawkami na jej ścianach. W okresie godowym wyraźnie nabrzmiewa. Kloaka samicy jest ciemnego koloru.

Populacja i zagrożenia

Amfiuma trójpalcowa nie jest gatunkiem zagrożonym i klasyfikowanym jako gatunek najmniejszej troski. Mimo pomniejszania się naturalnego areału płaza(terenów podmokłych), gatunek szybko przystosowuję się do sztucznych środowisk np. stawów hodowlanych i rowów melioracyjnych. Nie istnieją poważne zagrożenia  dla populacji gatunku.

Pożywienie

Drapieżnik. Poluje głównie na wszelkiego rodzaju bezkręgowe wodne np. pierścienice, owady, ślimaki, raki, lecz upoluję także rybę, małego węża, młodego żółwia, żabę i innego mniejszego płaza(nawet własnego gatunku)

Zachowanie

Amfiuma trójpalcowa prowadzi nocny i samotniczy tryb życia. Największą aktywność wskazują ok. północy, wtedy zwykle wyrusza na żer. Zwykle nie oddala się nadto od swojego schronienia i poluję w obrębie nory. Swoje ofiary atakuję zwykle z ukrycia, wystawiając jedynie głowę z nory i wyszukuję zwierzyny. Poluję używając zmysłu węchu i linii bocznej, a w orientowaniu się w przestrzeni i do komunikacji wewnątrzgatunkowej używa dodatkowo zmysłu dotyku. Nieraz podpływa do łupu jeżeli nie jest on w dogodnej odległości do ataku. Ofiarę zwykle łapię mocnymi szczękami, szarpie i gwałtowanie obraca się z nią, aby ją dodatkowo otumanić i zmniejszyć ryzyko zranienia przez zaatakowane zwierzę(podobnie jak robią to krokodyle). Samce są terytorialne i bronią danego rewiru przed innymi samcami. Amfiuma trójpalcowa za schronienie używa zwykle dość dużych nor, wykopanych np. przez raki. W razie braku nory, ukrywa się wśród przydennej roślinności. Pojedynczą norę zamieszkuję tylko jeden osobnik i będzie bronił jej przed innymi konkurentami. W czasie ulewnych deszczy, wylewów wód, lub kiedy gleba posiada odpowiednio dużą wilgotność w wyniku braku pożywienia amfiuma może migrować, nawet wychodząc na ląd. Na lądzie, jak i w wodzie porusza się przy pomocy falistych ruchów ciała, czasami w środowisku wodnym wspomagając się kończynami. W razie zagrożenia chowie się do nory, lub pobliskiej kryjówki, a zaatakowana potrafi boleśnie ugryźć. Nękana amfiuma potrafi wydobywać z siebie także gwiżdżące dźwięki i produkować dużą ilość śluzu, który utrudnia jej uchwycenie. Nie wiadomo czy gatunek zapada w odrętwienie przy niesprzyjających warunkach.

Rozród 

Okres rozrodczy amfiumy trójpalcowej przypada zwykle od grudnia do czerwca w zależności od warunków atmosferycznych i może być znacznie przesunięty(nawet do września) jeżeli owe warunki na to pozwalają. Amfiumy zwykle stymulują do rozrodu ulewne deszcze. Samce zwykle opuszczają swoje nory, pobudzone sygnałami chemicznymi dawanymi przez gotowe do rozrodu samice. Podczas zalotów samiec pływa szybko wokół samicy, wymachuję ogonem i uderza w taflę wody. Samce często rywalizują ze sobą o samice. Jeżeli samica zaakceptuje samca, podpływa pod niego. W tym czasie ich kloaki stykają się, a samiec uwalnia spermatofory w wyniku czego dochodzi do zapłodnienia wewnętrznego. Samica może przechowywać nasienie samca nawet przez 6-8 miesięcy i wywołać opóźnione zapłonienie. Zwykle jednak w krótkim odstępie czasu(?)(składanie jaj odbywa się od kwietnia do października) samica składa od 50 do 250 jaj na pojedynczym sznurze zwykle na opadłych gałęziach w zagłębieniu, lub norze niedaleko brzegu. Jaja posiadają galaretowatą konsystencję, a ich wielkość waha się w granicach 5-10 mm średnicy. Czas inkubacji trwa nawet 4-5 miesięcy, podczas których samica pilnie strzeże gniazda. W okresach suchych samica może zapadać w estywację(sen letni) owijając się uprzednio wokół jaj. Nieraz w wyniku opadania poziomu wody, samica wraz z jajami zostaje osłonięta przez wodę. Po wykluciu się larwy są już zdane na siebie. Wyklute larwy amfiumy mierzą 4-6 cm i posiadają skrzela zewnętrzne, lecz tracą je w przeciągu 3 tygodni i przechodzą na oddychanie powietrzem atmosferycznym. U amfium zachodzi zjawisko pedomorfizmu, kiedy osobniki dorosłe posiadają cechy larw(ogon, otwory skrzelowe).  Dojrzałość płciową amfiuma osiąga w 3-4 roku życia, kiedy mierzy ok. 30 cm długości ciała. Badania sugerują iż samice przystępują do rozrodu co 2-3 lata, natomiast samce co roku.

Naturalni wrogowie 

Węże np. wąż błotny(Farancia abacura), mokasyn błotny(Agkistrodon piscivorus) i lancetogłowy(Lampropeltis). Z uwagi na kamuflujące zabarwienie, skryty tryb życia i obfitą produkcję śluzu amfiuma jest rzadko celem drapieżników.

Długość życia

Średnia długość życia osobników w niewoli wynosiła 13-19 lat. Długość życia na wolności nie została zbadana.

Znaczenie dla człowieka

W niektórych rejonach mięso amfiumy jest spożywane przez lokalną ludność. Jest także trzymana jako zwierzę domowe, choć na rynku zdarza się dość rzadko. Amfiuma często zdarza się także jako przyłów np. przy odłowie raków. Nie jest w szczególności lubiana przez rybaków, gdyż sądzi się iż jest gatunkiem pożerającym większość gatunków ryb(niesłusznie), a w obronię potrafi boleśnie ugryźć człowieka(czasami na ranę konieczne jest założenie szwów). Gatunek używany jest także jako organizm modelowy w biomedycznych badaniach z uwagi na wielkość erytrocytów amfiumy.

Ciekawostki

• U amfiumy trójpalcowej, jak i u innych amfium zachodzi zjawisko pedomorfizmu. Zjawisko polega na zachowaniu cech larwalnych w późniejszych etapach rozwoju. Larwa amfiumy wraz ze wzrostem niewiele się zmienia(w przeciwieństwie do większości płazów), zachowuje ogon, szczątkowe kończyny, otwory skrzelowe i ubarwienie, tracąc jedynie skrzela zewnętrzne. Osobnik dorosły podobnie jak larwa prowadzi także wodny tryb życia. 
• Amfiumy charakteryzują się największymi wśród kręgowców erytrocytami(czerwonymi krwinkami), osiągającymi aż 40 µm średnicy(porównywalnie czerwone krwinki człowieka osiągają ok. 8 µm średnicy). Dlatego amfiuma jest często używana jako organizm modelowy w badaniach biomedycznych.
• Amfiuma trójpalcowa jest najlepiej poznany gatunkiem amfium(Amphiuma) pod względem zachowań rozrodczych.
• Gatunek został opisany w 1827 roku przez francuskiego zoologa Georges'a Cuvier'a.
• Rodzaj Amphiuma liczy 3 gatunki płazów min. amfiumę trójpalcową, amfiumę dwupalcową(Amphiuma means) i amfiumę jednopalcową*(Amphiuma pholeter). Jak same nazwy wskazują gatunek amfiumy można rozpoznać po ilości palców na każdej kończynie. W innych aspektach wszystkie trzy gatunki są do siebie podobne. Jedynie amfiuma jednopalcowa*(Amphiuma pholeter) osiąga mniejsze rozmiary(do 33 cm długości ciała) i nie posiada rowków żebrowych.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Amfiuma_tr%C3%B3jpalcowa
-https://en.wikipedia.org/wiki/Amphiuma_tridactylum
-http://animaldiversity.org/accounts/Amphiuma_tridactylum/
-http://www.iucnredlist.org/details/59076/0
-http://amphibiaweb.org/species/3855
-http://nationalzoo.si.edu/Animals/ReptilesAmphibians/Facts/FactSheets/Threetoedamphiuma.cfm
-http://www.caudata.org/cc/species/Amphiuma/Amphiuma.shtml