Maoryszanka uszata - rzadki płetwonóg z wód Nowej Zelandii.

inne nazwy: uchatka nowozelandzka, nowozelandzki lew morski

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Drapieżne
• Rodzina: Uchatkowate
• Gatunek: Maoryszanka uszata(Phocarctos hookeri)

Występowanie

Maoryszanka uszata zamieszkuje terytorium Nowozelandzkich Wysp Subantarktycznych. Największa kolonia lęgowa występuje na terenach Wysp Auckland(największa na terenie Dundas Island i mniejsze na Wyspie Enderby i Figure of Eight Island). Mniejsze kolonie znajdują się także na terenie Wysp Campbella(North West Bay) i Wysp Snares. Pojedyncze urodzenia zaobserwowano także na terenie Wyspy Stewart, oraz południowo-wschodnim wybrzeżu Wyspy Południowej(Cieśnina Foveaux i Półwysep Otago). Samotne samce czasami widywane u wybrzeży Macquarie, lub tak daleko jak przedmieścia Plimmerton w południowo-zachodnim rejonie Wyspy Północnej. Morskie wędrówki maoryszanki nie są poznane, choć uważa się iż nie jest gatunkiem migrującym, osiadłym w rejonach Nowozelandzkich Wysp Subantarktycznych. Niegdyś rejon występowania maoryszanki był o wiele szerszy i obejmował niemal całą Wyspę Północną i Południową, a także Wyspę Chatham, jednak polowania ze strony Maorysów i Moriori wyparły uchatki z tych rejonów. Siedlika maoryszanki uszatej obejmują obszary lądowe i morskie. Do obszarów lądowych zalicza się przede wszystkim piaszczyste plaże, a także wynurzone części raf z częścią plażową, przybrzeżne murawy, łąki, tereny zakrzewione i wybrzeża pokryte skałą litą. Samice z młodymi czasem szukają schronienia wśród gęstej roślinności śródlądowej, choć generalnie uchatki wyszukują miejsc z łatwym dostępem do morza. Siedliska morskie, oraz dokładny zakres występowania nie jest dokładnie poznany. Przypuszczalnie żeruje głównie w strefie przydennej i pelagialu, nurkując na głębokość ok. 100-140 m, choć maksymalnie może zanurkować nawet na głębokość 600 metrów.

Ogólny opis

Maoryszanka uszata jest przedstawicielem uchatkowatych, charakteryzujących się opływową i smukła budową ciała, kończynami przekształconymi w płetwy i wydłużonym pyskiem przypominającym psi. Skóra pokryta jest gęstą i nieprzemakalną siecią, natomiast pod nią znajduje się gruba warstwa tłuszczu. W przeciwieństwie do fok uchatki posiadają małżowiny uszne. Maoryszanka uszata jest jednym z największych zwierząt nowozelandzkich. Podobnie jak inne uchatki posiada wyraźny dymorfizm płciowy. Samce mierzą przeciętnie 240-350 cm długości ciała i warzą 318-410 kg. Posiadają czarną, lub ciemnobrązową sierść, a starsze byki dodatkowo posiadają grzywę na karku, złożoną ze szorstkich włosów. Samice natomiast mierzą ok. 180-200 cm długości ciała i ważą 136-230 kg. Ich sierść jest srebrnoszara na części grzbietowej i kremowa na brzusznej. Płetwy, nos i oczy koloru czarnego. Młode po urodzeniu warzą przeciętnie 7-8 kg i pokryte są ciemnobrązową siecią z jaśniejszymi przebarwieniami na czubku głowy, w okolicach nosa, nasady płetw i ogona. Młode samce, aż do pełnego dojrzewania przypominają budową samice(lecz posiadają zwykle ciemniejszą sierść), wkrótce po osiągnięciu dojrzałości samce robią się bardziej masywne i mniej proporcjonalne(często szyja i kark wielkością przypominają resztę korpusu). W przeciwieństwie do większości uchatek, maoryszanka posiada krótszy pysk, lecz bardzo przypomina otarkę australijską.

Dymorfizm płciowy  

Wyraźny. Samce osiągają większe rozmiary, oraz posiadają inne zabarwienie sierści, dodatkowo dorosłe byki posiadają grzywę i są bardziej masywne niż samice.(patrz wyżej.)

Populacja i zagrożenia

Maoryszanka uszata jest uważana za jedną z najbardziej zagrożonych uchatek. W czasach przed europejską kolonizacją, zakres maoryszanki był o wiele szerszy i obejmował wody wokół niemal całej Nowej Zelandii i Wyspy Stewart, jednak polowania ze strony rdzennej ludności, wyparły uchatki z większości zamieszkiwanych przez nie terytoriów. Po przybyciu Europejczyków na tereny Nowej Zelandii zakres występowania uchatki nowozelandzkiej był ograniczony do Nowozelandzkich Wysp Subantarktycznych, nie powstrzymało to jednak kolonizatorów przed polowaniem na płetwonogi. W 1806 roku odkryto Wyspy Auckland z dużą kolonią maoryszanki, przez co zakładano na owych terytoriach placówki zajmujące się polowaniem na owe ssaki morskie. Przykładowo w 1825 roku dwa statki z Wysp Auckland obdarło ze skór 3480 uchatek. Populacja zwierząt malała, aż w roku 1881 objęto uchatkę nowozelandzką ochroną, zakazującą jej zabijanie. Mimo to polowania aż do lat 50 XX wieku nie ustały, lecz proporcjonalnie zanikały. W 1996 roku populację uchatki nowozelandzkiej oszacowano na 11-15 tysięcy osobników i uznawano za stabilną, aż do roku 1997/98 kiedy to liczebność fok zaczęła spadać z szacowaną prędkością ok. 4% na rok. Liczba urodzeń na Wyspach Auckland w latach 2013/14 była o 18 % mniejsza niż 2012/13 roku, a w tych latach o 48% mniejsza niż w latach 1997/98. Spadek liczby urodzeń spowodowany był małą liczbą samic zdolnych do rozrodu. Inna duża kolonia uchatek znajduje się na terenie Wysp Campbella, lecz liczebność tej kolonii wydaje się utrzymywać na stabilnym poziomie, mimo dużej śmiertelności młodych, związanym głównie z zimnym i wilgotnym klimatem. Pozostałe kolonie są bardzo małe, a liczba urodzeń na terenach poza Wyspami Campbella i Auckland stanowią mniej niż 1 % wszystkich urodzeń. Jednym z poważnych zagrożeń dla maoryszanki są przypadkowe zaplątania w sieci. Od roku 1990 zwiększyła się liczba połowów kalmara u wybrzeży Wysp Auckland, co niekorzystnie odbiło się na populacji uchatki. Rząd wysp wprowadził monitoring przyłowów, mogąc zamknąć łowiska w razie nadmiernej liczby przyłapywanych uchatek. Nadmierne połowy zmniejszają także populację ofiar uchatek, co w konsekwencji prowadzi do śmierci głodowych, zwłaszcza młodych osobników. Kolejnym, bardzo groźnym powodem zmniejszania się liczebności maoryszanek z uwagi na małą populacje skoncentrowaną na ograniczonym terenie są epitemie chorób. Epidemia choroby spowodowanej przez bakterie z rodzaju Campylobacter w 1998 roku zabiła ok. 53% nowo narodzonych uchatek i ok. 20% samic żyjącym na Wyspach Auckland, natomiast wybuch choroby spowodowanej przez pałeczkę zapalenia płuc spowodował śmierć kolejno 32% młodych uchatek w 2002 roku i 21% w roku 2003. W roku 2014 ok. 300 nowo narodzonych uchatek zdechło z przyczyny jak dotąd niezidentyfikowanej choroby. Obecnie trend populacji uchatki nowozelandzkiej jest malejący, a badacze szacują iż kolonia z Wysp Auckland do roku 2035 może wymrzeć, jeżeli zachowany zostanie obecny poziom spadkowy. Obecnie za terenach rozrodczych maoryszanki powstają rezerwaty, gdzie ściśle kontrolowany jest ruch turystyczny(aby nie płoszyć zwierząt). W 2010 roku z uwagi na zmniejszanie się populacji nowozelandzkiego lwa morskiego, został on wpisany jako krytycznie zagrożony w szczeblu krajowym. Wprowadzono strategie w celu ochrony uchatek przed sieciami rybackimi na Wyspach Auckland, min. zakazano połowów w obrębie 22,2 km od terenów Marine Mammal Sanctuary and Marine Reserve(teren dużej koloni uchatek), ograniczono stosowanie niebezpiecznych sieci rybackich i prowadzono do użytku sieci typu SLED, które wyłapują małe zwierzęta typu kalmary, lecz duże stworzenia typu uchatka wypuszczają. Pocieszający jest także fakt iż kilka samic urodziło swoje młode na terytoriach innych niż główne kolonie np. na Wyspie Południowej, co może być początkiem nowych kolonii maoryszanki. Obecnie gatunek klasyfikowany jest przez IUCN jako zagrożony wyginięciem.

Pożywienie

Maoryszanka uszata jest drapieżnikiem, polującym na ryby i bezkręgowce morskie. Badania żołądka martwych uchatek pokazują iż ważnym składnikiem diety uchatki są kałamarnice(zwłaszcza z gatunku Nototodarus sloanii), lecz poluje także na przydenne i pelagiczne ryby(np. ostroboki, Odax pullus, flądry, atuny, rekiny, płaszczki), ośmiornice(np. Octopus maorum), skorupiaki(np. Ovalipes catharus) i inne bezkręgowce. Uchatki znane są także z tego iż upolują czasami mniejszą fokę, pingwina i ptaka morskiego. Specyfikacje pokarmowe dotyczące płci, wieku i pory roku nie zostały dokładnie poznane.

Zachowanie

Maoryszanka uszata jest ssakiem przystosowanym do życia w morzu. Prowadzi zwykle dzienny tryb życia, śpiąc unosząc się na morzu, lub powracając na ląd. Maoryszanka jest uchatką polującą głownie w strefie przydennej, dlatego wśród swojej rodziny nurkuje na największe głębokości(nawet do 600 metrów, choć zwykle woli polować na głębokości 100-140 metrów). Średnio nurkowanie trwa 4-5 minut(maksymalnie 15 minut), po czym ssak musi zaczerpnąć powietrza. Uchatka może polować samotnie, lub w grupach. Samice uchatki nowozelandzkiej posiadają silną więź z miejscem swojego urodzenia i mimo iż nie wiadomo jak daleko oddalają się samice w okresie poza rozrodczym, to przypuszcza się iż polują blisko tego miejsca(przypuszczalnie oddalają się do 420 km). Samce natomiast, mimo iż także przyciągają ich miejsca narodzin, posiadają predyspozycję do znacznego oddalania się od tych miejsc, nawet do 700 km(zwykle jednak wracają w okresie rozrodczym). Uchatki zwykle polują na terenach szelfu kontynentalnego, a badania naukowe potwierdzają iż maoryszanki posiadają indywidualne upodobania do danych obszarów żerowania.

Rozród

Maoryszanka uszata odbywa gody i rodzi młode na piaszczystych plażach. W listopadzie każdego roku samce przybywają na plaże rozrodcze i ustalają swoje terytoria jeszcze przed przybyciem samic. Często dochodzi do walk o dominację na danym terenie, w końcu najbardziej doświadczone i silne samce obejmują najbardziej przyjazne do rozrodu tereny, natomiast młode i niedoświadczone osobniki wyparte są na obrzeża kolonii. Głośnymi rykami samce oznaczają swoją dominację. W ciągu kilku tygodni od przybycia samców na plaże przypływają samice. W przeciwieństwie do kotika nowozelandzkiego, maoryszanka uszata posiada silniejszy instynkt stadny i lubi przebywać blisko osobników swojego gatunku, dlatego po przywędrowaniu na plaże, samice szybko biegną w kierunku grupy innych samic. Na rewirze jednego dominującego samca znajduje się zwykle od 8 do 25 samic, choć jego władza często jest kwestionowana przez inne samca, a walki są na porządku dziennym. Walczące samce przepychają się ciałami i dotkliwie gryzą, choć bardzo rzadko kończy się to śmiercią. Samice zwykle w przeciągu 2 dni od przybycia na plaże rodzi 1 młode, a 6-10 dni dni po porodzie samica zachodzi w ruję. Kopuluję ona zwykle z dominującym samcem. Ciąża maoryszanki trwa ok. 11 miesięcy, rodząc młode raz na 1-2 lata(przy kolejnym sezonie rozrodczym). Kopulacje są zwykle także inicjatorem do opuszczania młodych w poszukiwaniu pożywienia. Samce zwykle nie opuszczają terenów kolonii pilnując swoich rewirów przez cały okres rozrodczy i korzystając z zapasów tłuszczu. Młode na nieobecność matek zwykle gromadzą się w grupki w celach ochronnych. Polowanie trwa zwykle 1,5-2 dni, po czym samice wracają do swoich młodych. Samice rozpoznają swoje młode po głosie i odwrotnie. Samce niemające na swoich terenach samic, często napastują wracające samice, gryząc je i próbując przeciągnąć na swój rejon. Dlatego niektóre samice zaraz po kopulacji, zaczynają wędrówkę ze swoimi młodymi na tereny śródlądowe, często zalesione. Nierzadko można spotkać niewielkie grupki samic z młodymi na terenach z dala od plaży rozrodczej w głębi lądu. Co prawda takie oddalenie od morza wiąże się z opóźnieniem powrotu z polowań, lecz samice są chronione przed napastliwością samców, oraz istnieje mniejsze ryzyko złapania pasożyta, który jest dość dużo w przetłoczonych koloniach. W okresie 4-6 tygodni młode uczą się pływać, korzystając wpierw z niewielkich zbiorników wodnych, nie wchodząc do morza. W wieku 2-3 miesięcy młode opuszczają plaże, wędrując z matką do morza. Młode nadal pozostaje pod opieką matki przez okres 9-12 miesięcy, kiedy jest odstawiany od mleka. Samica dojrzewa płciowo w wieku 3-4 lat, samiec w wieku lat 5, choć zwykle są dopuszczane do rozrodu w wieku ok. 8 lat.

Naturalni wrogowie 

Duże rekiny np. żarłacz biały, lamparty morskie i orki.

Długość życia

Samce do 23 lat, samice do 18 lat.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś obiekt polowań, głównie ze względu na cenne futro(w mniejszym stopniu dla mięsa). Obecnie nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Czasami zaplątuje się w sieci rybackie. Niepokojona przez człowieka może dotkliwie ugryźć. Formalnie nie jest trzymana w niewoli.

Ciekawostki

• Rodzaj Phocarctos jest monotypowy.
• Uchatki charakteryzują się wyraźnym wielkościowym dymorfizmem płciowym, oraz grzywą występującą u samców dlatego nazywane są lwami morskimi. Jedynie kotik zwyczajny(Callorhinus ursinus) nazywany jest niedźwiedziem morskim.

• Maoryszanka uszata posiada największą objętość krwi wśród uchatek, dlatego może ona nurkować na większe głębokości.
• Czytając o zachowaniach płetwonogich można spotkać się z terminami "hauling-out" i "rookeries". Hauling-out nazywane jest wyjście na ląd(lub inną powierzchnie wynurzoną) przez płetwonogie w celu innym niż reprodukcyjny(np. dla odpoczynku, uniknięcia drapieżnika), natomiast rookeries to wyjście na ląd w celach rozrodczych.
• Niegdyś jednym z wielu zagrożeń dla młodych uchatek nowozelandzkich były króliki. Wykopywały one nory, także blisko plaży i kolonii uchatek, a kiedy matki maoryszanki opuszczały swoje młode, te często szukały schronienia w owych norach. Najczęściej jednak nie umiały się z nich na powrót wydostać i zdychały w nich. Problem jednak znikł odkąd populacja wprowadzonego królika na Nową Zelandię została przetrzebiona.
• Walki samców uchatek są dosyć dynamiczne i gwałtowne, a walczący rywale zwykle nie zwracają uwagi na otoczenie. Z racji na duże zatłoczenie w koloniach lwów morskich, młode uchatki często giną przygniecione cielskiem walczącego samca.

• Uchatka nowozelandzka i mewa czerwonodzioba(Larus novaehollandiae) są przykładem protokooperacji. Mewa często oczyszcza ciało leżącej na lądzie uchatki z pasożytów skórnych.    

• Uchatkowate są rodziną ssaków morskich, blisko spokrewnioną z morsami i zaliczaną do płetwonogich wraz z fokami. Charakteryzują się smukłą i opływową sylwetką, oraz bardzo wyraźnym wielkościowym dymorfizmem płciowym(samce są zwykle o wiele większe od samic). Osiągają wagę nawet ponad 1 tony(np. samce uchatki grzywiastej), choć istnieją gatunki ważące niespełna 60 kg(samice kotika zwyczajnego). Dość sprawnie, jak na ssaki morskie, poruszają się na lądzie, dzięki zaginanym pod tułów kończyną, mogąc przyjmować charakterystyczną postawę z uniesioną głową i karkiem. Przypuszczalnie uchatki posiadają wspólnego przodka wraz z niedźwiedziowatymi, choć hipoteza ta jednoznacznie nie została udowodniona. Najwcześniejszym przodkiem uchatek były przypuszczalnie płetwonogie z rodzaju Enaliarctos występujące ok. 24-22 mln lat temu. Wtedy także przypuszczalnie uchatkowate oddzieliły się od marsowatych.    

Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/New_Zealand_sea_lion

-https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_lion

-https://en.wikipedia.org/wiki/Eared_seal

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Uchatkowate

-http://www.arkive.org/hookers-sea-lion/phocarctos-hookeri/

-http://animaldiversity.org/accounts/Phocarctos_hookeri/

-http://marinebio.org/species.asp?id=305

-http://www.pinnipeds.org/seal-information/species-information-pages/sea-lions-and-fur-seals/new-zealand-sea-lion

-http://www.doc.govt.nz/Documents/science-and-technical/TSRP17.pdf