Araukaria chilijska - małpie puzzle drzewo

inne nazwy: igława chilijska

• Królestwo: Rośliny 
• Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
• Klasa: Nagonasienne
• Rząd: Araukariowce
• Rodzina: Araukariowate
• Gatunek: Araukaria chilijska(Araucaria araucana)

Występowanie

Araukaria chilijska występuje naturalnie na dość ograniczonym terenie w południowo-środkowym Chile i południowo-zachodniej Argentynie. Stanowiska tych drzew można spotkać min. w rejonie Biobío(Chile), rejonie Araukanii(Chile), rejonie Los Ríos(Chile) i prowincji Neuquén(Argentyna). Przypuszczalnie występuje także wyspowo na terenie Patagonii.  Drzewo w naturalnym siedlisku rośnie na wulkanicznych i dobrze zdrenowanych glebach z dużą zawartością skał metamorficznych i osadowych(np. bazaltów) na wysokościach od 600 do 1800 m n.p.m.

Ogólny opis

Araukaria chilijska jest dużym drzewem osiągającym nawet 50 metrów wysokości i 2 metry średnicy pnia. Początkowo korona drzewa stożkowata, lecz z wiekiem staje się szersza i bardziej płaska. Drzewa rosnące samotnie zwykle mają rozłożyste i gęste korony, lecz rosnące w skupisku często tracą z wiekiem dolne gałęzie, wykształcając prosty pień i wysoką koronę. Liście młode zielone, igiełkowate i ułożone skrętolegle na pędzie, natomiast starsze łuskowate, kłujące i sztywne, dorastające do 4 cm długości. Liście araukarii mogą utrzymywać się na drzewie nawet 10-15 lat. Araukaria posiada głęboki, lecz słabo rozwinięty system korzeniowy.

Rozmnażanie 

Araukaria chilijska jest gatunkiem dwupiennym, wydającym kwiatostany w wieku 30-40 lat. Męski kwiatostan wyrasta na szczytach pędów i składa się ze spiralnie ułożonych łusek z pylnikami o długości 8-12 cm. Kwiatostan żeński jest większy i kulisty osiągający 15-20 cm średnicy. Łuski w szyszkach są spłaszczone i odłamują się po dojrzeniu(ok. 18 miesięcy), uwalniając 120-200 nasion(z pojedynczej szyszki) o długości 4-5 cm. Nasiona opadają na ziemie, a następnie są roznoszone po okolicy przez ptaki. Kluczowym gatunkiem przyczyniającym się do największej ilości rozniesionych nasion jest papuga krasnogonka długodzioba(Enicognathus leptorhynchus). Kiełkowanie nasion następuje po 1-4 miesiącach.

Zagrożenia 

Populacja araukarii chilijskiej jest ograniczona głównie do zachodnich stoków Andów na terenie Chile, gdzie występuje w kilku niedużych stanowiskach. Lasy araukariowe w wyniku działalności człowieka w dużej mierze zmniejszyły swój zasięg. Na terenie Argentyny pozostało jedynie 60% dawnych lasów, głównie ze względu na wycinkę, pożary i nadmierny wypas bydła. Dodatkowo częstotliwość pożarów wzrosła w XX wieku, pustosząc duże połacie lasów i rozdrabniając lasy araukariowe. Dziś najpoważniejszym objawem degradacji lasów araukariowych jest bardzo powolna regeneracja zniszczonych terenów. Dodatkowo ludzie zbierając nasiona, sadzonki i wypasając zwierzęta spowalniają proces rekultywacji. Poważnym zagrożeniem są również pożary, które na terenie chilijskich parków narodowych zniszczyły duże terytoria leśne w przeciągu 25 lat. Na terenie Argentyny obecnie poważnym kłopotem są także poszerzające się plantacje drzew egzotycznych. Araukaria chilijska jest notowana w Konwencji CITES w Załączniku I, który ściśle reguluje handel drewnem i nasionami gatunku. Na terenie Chile drzewa araukarii chilijskiej są traktowane jako pomniki przyrody i prawnie chronione. Mimo to duże połacie lasów araukariowych pozostaje bez ochrony prawnej, w tym tereny Villas Las Araucarias na których rosną araukarie chilijskie o unikalnych cechach genetycznych. Kilka prywatnych organizacji podjęło się ochrony tych terenów. Obecnie planuje się zrekultywować niektóre zniszczone tereny, gdzie niegdyś rósł las araukariowy. Araukaria chilijska jest klasyfikowana przez IUCN jako poważnie zagrożona wyginięciem.

Długość życia 

Drzewo długowieczne. Może żyć nawet 1000 lat.

Znaczenie dla człowieka 

Araukaria chilijska jest popularnym drzewem ogrodowym, lubianym ze względu na swój symetryczny kształt, choć nie należy do roślin łatwych w uprawie. Nasiona araukarii są jadalne i wykorzystywane w przemyśle spożywczym, głównie pod ogólną nazwą orzeszki piniowe. Pojedyncze drzewo może wydać kilka tysięcy nasion rocznie przez całą swoją żywotność(ok. 1000 lat), lecz ze względu na późny wiek wydawania plonów(ok. 30-40 lat), nie inwestuję się w owe drzewa. Z nasion tworzy się także olejki. Niegdyś wykorzystywano także trwałe drewno z araukarii, na przykład do produkcji okrętów, lecz obecnie ze względu na prawną ochronę gatunku, surowiec ten jest rzadko spotykany. Araukaria chilijska jest także uważana za drzewo święte przez indiańskie plemię Mapuche.

Warunki uprawy 

Araukaria chilijska wymaga gleby wilgotnej i dobrze zdrenowanej, na stanowisku słonecznym i osłoniętym. Wymaga regularnego podlewania w okresie wegetacyjnym. W klimacie umiarkowanym uprawiana zwykle jako roślina doniczkowa, gdyż cechuje się niską odpornością na zimno(zwykle przemarza w temperaturze niższej niż -20°C). Mimo to w Polsce znanych jest kilka osobników rosnących w gruncie.

Ciekawostki 

• Rośliny z rodzaju Araucaria występują obecnie na terenie Ameryki Południowej, Australii i wysp półkuli południowej, lecz niegdyś drzewa te porastały licznie terytorium obecnej Antarktydy, tworząc rozległe lasy.
• Araukaria chilijska została odkryta i opisana w 1780 roku przez chilijskiego naturalistę Juan'a Ignacio Molina. Oficjalnie nazwana została Pinus araucana w 1782 roku. W 1789 roku francuski botanik Antoine Laurent de Jussieu, który sformułował podstawowy układ systematyczny roślin, stworzył rodzaj Araukaria do którego w 1797 roku hiszpański botanik José Antonio Pavón Jiménez zakwalifikował araukarię chilijską pod nazwą Araucaria imbricata. W 1873 roku niemiecki botanik Karl Koch zmienił nazwę gatunku na Araukaria araucana.
• W języku angielskim drzewo nazywane jest "monkey puzzle tree", czyli małpie puzzle drzewo.
• Istnieje wiele teorii na temat mrozoodporności tego gatunku. Jedna mówi iż drzewo wytrzymuje temperatury do -10°C, inna że do -20°C. Wiadomo jednak że mrozoodporność jest w dużej mierze zależna od danego osobnika. Niektóre araukarię przetrzymywały mrozy do -26°C(okryte włókniną oczywiście). Mrozoodporność osobników żeńskich(rosnących szybciej) i męskich może być także różna.
• Najbliższym krewnym araukarii chilijskiej jest bardzo do niej podobna araukaria brazylijska(Araucaria angustifolia).
• Rodzaj Araucaria liczy 19 współcześnie żyjących gatunków drzew min. Araucaria biramulata, Araucaria laubenfelsii i Araucaria subulata.

Bibliografia:

-http://www.iucnredlist.org/details/31355/0

-http://tropicjungle.blox.pl/2009/06/Araucaria-araucana-uprawa-hodowla.html

-http://www.swiatkwiatow.pl/araukaria-chilijska--araucaria-araucana-id342.html

-http://www.interestingplants.republika.pl/page210466399647595015c0e79.html

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Araukaria_chilijska

-https://en.wikipedia.org/wiki/Araucaria_araucana