Karp - udomowiona ryba o największym znaczeniu wśród ryb hodowlanych

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Promieniopłetwe
• Rząd: Karpiokształtne
• Rodzina: Karpiowate
• Gatunek: Karp(Cyprinus carpio)

Występowanie 

Karp naturalnie zasiedla wody słodkie należące do zlewiska Morza Czarnego, Kaspijskiego i Jeziora Aralskiego. Obecnie rozpowszechniony niemal na całym świecie, poza rejonami podbiegunowymi i północną Azją. Preferuje wody ciepłe, wolno płynące, lub stojące, głównie jeziora i rzeki o wolnym nurcie, mulistym, lub piaszczystym dnie i gęstej roślinności wodnej.

Ogólny opis

Karp jest dużą słodkowodną rybą osiągającą 75-100 cm długości ciała(największy złowiony mierzył 113 cm), przy masie 30-35 kg(najcięższy ważył 46 kg). Ciało dzikiego karpia(sazana) jest wydłużone, wrzecionowate, bocznie spłaszczone o krępej budowie. Głowa jest niewielka z wysoko położonymi otworami nosowymi. Otwór gębowy jest mięsisty z wyraźnymi wargami o położeniu końcowym. Na górnej wardze znajdują się 2 pary wąsików o różnej długości. Łuski cykloidalne, dosyć duże i mocno osadzone na skórze. Płetwa grzbietowa długa, delikatnie wcięta. Płetwa ogonowa wyraźnie wcięta, o zaokrąglonych brzegach. Płetwa piersiowa osadzona nisko. Grzbiet zwykle barwy brązowej do czarnozielonej. Boki ciała jaśniejsze ze srebrnym połyskiem, natomiast brzuch żółtawy, lub biały. Płetwa grzbietowa i  ogonowa koloru szaroniebieskiego, natomiast reszta koloru czerwonawego. Istnieją liczne odmiany karpi, odznaczające się silnym wygrzbieceniem, szerokim ciałem i zmodyfikowaną ilością łusek, a także odmiany ozdobne o wyrazistych barwach ciała.

Dymorfizm płciowy

Słabo widoczny. Samce posiadają dłuższe płetwy parzyste i dłuższą płetwę odbytową, natomiast samice odznaczają się nieco szerszym ciałem i masywniejszą głową. W okresie godowym u samców pojawia się perłowa wysypka na głowie i płetwach piersiowych.

Populacja i zagrożenia

Na swoim naturalnym siedlisku sazany występują coraz rzadziej, głównie wskutek gospodarczej działalności człowieka. W wyniku regulacji brzegów rzek, rzadko powstają zalewowe łąki na których karp przystępuje do tarła. Zaobserwowano poważny spadek populacji tej ryby np. w rzekach Ren, czy Dunaj, dlatego dzikiego sazana zakwalifikowano do gatunków narażonych na wyginięcie. Obecnie tworzy się specjalne projekty ochronne np. mające na celu przekształcenie starych żwirowni i starorzeczy na rezerwaty karpi, lub sztuczna hodowla dzikich karpi, a następnie zarybianie nimi naturalnych zbiorników.

Pożywienie

Dorosłe osobniki żywią się wyłącznie bentosem, głównie larwami owadów(np. ochotkowate), skorupiakami, mięczakami i innymi przydennymi bezkręgowcami. Czasami może zjadać rybią ikrę i szczątki ciała martwych ryb. Sezonowo zjada również pokarm roślinny np. glony, rośliny wodne, nasion. Narybek odżywia się planktonem, głównie wrotkami, widłonogami i wioślarkami.

Zachowanie

Karp jest rybą aktywną głównie po zmroku. Dzień spędza w głębokich miejscach. Żeruje w płytkich wodach, gdzie przeszukuje piaszczyste, lub muliste dno w poszukiwaniu pokarmu. Sazan zwykle napełnia pysk duża porcją mułu, po czym wypluwa go, wyszukując następnie zawieszonych w wodzie organizmów, lub roślin. Zanim opadną na dno, karp  zręcznie je chwyta. Przed połknięciem pokarm zostaje rozdrobniony przez zęby gardłowe. Karp jest zwykle rybą ostrożną i płochliwą, najczęściej spotykaną w małych grupkach. Wraz z nastaniem zimy, kiedy temperatura spada poniżej 8°C karp schodzi na głębsze miejsca i aż do nastania wiosny, nie pobiera pokarmu. Optymalna temperatura dla prawidłowych czynności życiowych sazana powinna wynosić 23-25°C. W wodach zimniejszych rzadziej żeruje, osiągając mniejsze rozmiary, a słoneczne dni spędza zwykle na wygrzewaniu się przy płyciznach. Toleruje także wody słonawe do 2‰. Toleruje niską koncentrację tlenu w wodzie.

Rozród

Sazany dojrzałość płciową uzyskują po 3 roku życia przez samce i 4 roku przez samice. Karp trze się na wiosnę, lub wczesnym latem w zależności od warunków klimatycznych, kiedy woda osiągnie 18-20°C. W klimacie umiarkowanym zwykle od maja do lipca. Karp na tarlisko wybiera zwykle płytkie, nagrzane rozlewiska z obfitą miękką roślinnością. Karpie żyjące w jeziorach, wybierają zwykle niewielkie zatoki o ciepłej wodzie. Podczas tarła zwykle do 3 samców rywalizuje o względy samicy. Okrążają wybrankę, uderzają płetwami ogonowymi o powierzchnie wody, oraz wysuniętymi wargami stymulują samicę w okolicach płetw piersiowych i boków ciała. Samica zwykle osiada na dnie, gdzie ciasno ustawiają się obok niej samce. Samica uwalnia do 1,5 miliona małych(ok. 1,5 mm średnicy) jajeczek, zwykle w 3-4 porcjach, które natychmiastowo pokrywane są nasieniem samców. Lepka ikra przykleją się do pobliskiej roślinności, a rozwój zarodków zależny jest od temperatury wody. W temperaturze wody 16 - 24°C narybek kluje się po 3-5 dniach. Młode rybki posiadają na głowie narząd czepny, przyczepiając się do pobliskich roślin i pozostają nieruchome przez 1-3 dni, korzystając z zawartości żółtka. Po tym okresie odczepiają się od roślin i unoszą się ku powierzchni, aby nabrać powietrza i napełnić pęcherz pławny. Od tego momentu potrafią sprawnie pływać i polować na plankton. Po ok. 20 dniach narybek osiąga 18 mm długości ciała i zaczyna polować na organizmy przydenne. Na terenach tarliskowych pozostają przez kilka tygodni, aż do opadnięcia poziomu wody. Wtedy też spływają do głównego koryta rzeki, lub na głębsze partie jeziora. Ryba po 3 latach życia osiąga rozmiary dorosłego osobnika.

Naturalni wrogowie

Młode karpie mogą paść ofiarą szczupaka pospolitego, szczupaka amerykańskiego, bassa wielkogłowego, sandacza, oraz ptaków wodnych, jak czapla. Osobniki dorosłe, poza człowiekiem, bardzo rzadko podają ofiarą drapieżników.

Długość życia

Ok. 40 lat.

Znaczenie dla człowieka

Karp jest jedną z ryb o najistotniejszym znaczeniu dla człowieka. Został udomowiony przypuszczalnie w Chinach ok. V w p.n.e.(rzecz sporna), natomiast do Europy trafił przypuszczalnie wraz z Rzymianami, którzy propagowali hodowle tej ryby. Jednak prawdziwy przełom w hodowli karpia nastał w XIII-XVI wieku, kiedy to mnisi rozpoczęli jego masową hodowle w przyklasztornych stawach. Obecnie ryba rozpowszechniona na całym świecie ze względu na smaczne mięso i ważny obiekt dla wędkarstwa sportowego. Jest także jednym z symboli chrześcijaństwa, gdyż właśnie tą rybę jedzono przy wieczerzach. Jedynie w Australii i Ameryce Północnej hodowle karpi są mniej rozpowszechnione, gdyż ich mięso na tych kontynentach uważane jest za niesmaczne. Odmiana ozdobna, zwana karpiem koi jest popularną rybą trzymaną w oczkach wodnych.

Ciekawostki

• Wyróżnia się 4 podgatunki dzikiego karpia. Karp europejski Cyprinus carpio carpio głównie z Dunaju i Wołgi, karp Deniz Cyprinus carpio yilmaz z Anatoli Tureckiej, karp amurski Cyprinus carpio haematopterus z Azji Wschodniej i karp Cyprinus carpio rubrofuscus z Azji Południowo-Wschodniej, czasami traktowany jako osobny gatunek Cyprinus rubrofuscus. 
• Karp może się krzyżować z karasiem chińskim(Carassius auratus).
• Wyróżnia się kilka odmian hodowlanych karpia. Najpopularniejsze to karp królewski(zwany galicyjskim, lub lustrzeniem), karp pełnołuski, karp bezłuski(golec), karp zatorski i karp koi.
• Koi to odmiana ozdobna karpia wyselekcjonowanego w Japonii ponad 200 lat temu z azjatyckich podgatunków karpi. Nie posiada ona wygrzbieconego ciała, osiąga niewielkie rozmiary i jest prawie pozbawiona łusek. Natomiast ich barwy są bardzo wyraziste. Znanych jest ok. 100 odmian barwnych karpia koi.
• Na każdy 1mm^3 nasienia samca karpia, przypada ok. 36 milionów plemników, które jednak zachowują ruchliwość jedynie przez 2 minuty. Dlatego duża część ikry uwalnianej przez samice nie jest zapładniana.
• Występowanie karpi często niesie ze sobą negatywny wpływ na jakość wody. Przekopując muliste dno, karpie często powodują zmętnienie wody. Wykopują one także rośliny, a także zjadają młode pędy i nasiona.
• Na terenie Polski karp rozmnaża się niezwykle rzadko. Większość ryb występujących w polskich wodach to efekt celowych zarybień. 
• Karp posiada bardzo duże znaczenie gospodarcze. Jego światowe połowy przekraczają 200 tysięcy ton rocznie. Jest także rybą cenioną przez chrześcijan, gdyż zwykle to właśnie ona jest główną potrawą na wigilijnym stole.
• Rodzaj Cyprinus liczy 24 gatunki ryb(w tym 2 wymarłe) min. Cyprinus longipectoralis, Cyprinus intha i Cyprinus dai.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Common_carp

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Karp

-http://www.fao.org/fishery/culturedspecies/Cyprinus_carpio/en

-http://animaldiversity.org/accounts/Cyprinus_carpio/

-http://www.fishbase.org/summary/1450

-http://nas.er.usgs.gov/queries/factsheet.aspx?speciesID=4

-http://www.iucnredlist.org/details/6181/0