Dermacentor variabilis - wektor gorączki plamistej Gór Skalistych

inne nazwy: amerykański kleszcz psi*, kleszcz leśny* 

• Królestwo: Zwierzęta
• Typ: Stawonogi
• Gromada: Pajęczaki
• Rząd: Kleszcze
• Rodzina: Ixodidae
• Gatunek: Dermacentor variabilis

Występowanie

Kleszcz szeroko rozpowszechniony w Ameryce Północnej. Występuje w Kanadzie na wschód od prowincji Saskatchewan, w Stanach Zjednoczonych od Montany po Południowy Teksas i Florydę, a także odnaleziony w Kalifornii. Najobficiej występuje jednak we wschodnich Stanach Zjednoczonych. Preferuje ekotony(czyli strefę przejściową między dwoma ekosystemami).

Ogólny opis

Dermacentor variabilis jest brązowym, lub czerwonobrązowym kleszczem z szarym, lub srebrnawym oznaczeniem na tułowiu. Wielkość kleszcza jest zależna od płci i stopnia napojenia krwią. Nienapojona samica osiąga 5 mm długości, natomiast przy spijaniu krwi może osiągać 15 mm długości. Samce osiągają średnio 3,5 mm długości. U samców tarczka tułowiowa zajmuje większość powierzchni grzbietowej. Otwór gębowy typu hypostom, przystosowany do wysysania krwi, wyposażony w liczne ząbki utrzymujący go na skórze żywiciela. U osobników dorosłych występują 4 pary odnóż, wyposażone w pazurki, mocno przyczepiające się do powierzchni na której znajduje się kleszcz. U kleszcza występują 3 stadia rozwojowe, 0,5 mm larwa z 6 odnóżami, żółtym kolorem ciała w stanie nienapojonym i szarym, a nawet czarnym kiedy napoi się krwią. Nimfa osiąga 0,9 mm długości i jest żółtoszara podczas głodówki i ciemnoszara podczas napojenia krwią. W obu etapach niedojrzałe kleszcze nie posiadają szarawych lub srebrnawych oznaczeń na ciele oraz rozwiniętych narządów płciowych.

Dymorfizm płciowy

Wyraźny. Samice są większe, natomiast u samców tarczka tułowiowa zajmuje większość powierzchni grzbietowej.

Populacja i zagrożenia

Pasożyt. Nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia. Na terenie swojego występowania gatunek liczny.

Pożywienie

Larwy, nimfy i dorosłe samice krew zwierząt, głównie stałocieplnych. Dorosłe samce nie muszą się pożywiać, choć czasami korzystają z okazji napojenia się krwią.

Zachowanie

Dorosłe kleszcze Dermacentor variabilis zimują w glebie i stają się aktywne od kwietnia do września. Samice zwykle czekają na potencjalne ofiary, często wspinając się na niewielkie krzewy i łodygi roślin, bardzo rzadko wspinają się powyżej 1,5 m. Kleszcze posiadają bardzo czuły węch i tzw. narząd Hallera pozwalający im wyczuć zmiany temperaturowe, co ułatwia im znajdowanie ofiar. Kiedy zwierzę przechodzi koło kleszcza ten próbuje uczepić się skóry ofiary, a następnie wędruje po ciele wyszukując odpowiedniego miejsca na wbicie się. Najczęściej szukają miejsc o podwyższonej temperaturze, gdzie naczynia krwionośne znajdują się blisko skóry np. pachwiny, czy uszy. Po napojeniu się krwią samica po ok. 5-14 dniach odczepia się i spada na podłoże. Zwykle wtedy jej zdolności ruchowe są ograniczone i polega zwykle na swoim mimetyzmie(napojona podobna o ziarna), aby uchronić się przed drapieżnikami. Kleszcz posiada także bardzo twardy pancerz, dlatego większość drapieżników nie interesuje się nim. Kleszcza niezwykle trudno odczepić od skóry, gdyż na swoim narządzie gębowym, posiada liczne ząbki.

Rozród

Po odczepieniu się samicy od ciała żywiciela w przeciągu 10 dni wytwarza ona jajka z białek zawartych we spitej krwi. W okresie tym wytwarza ona także feromon, przyciągający samca. Do zapładnia dochodzi zwykle na podłożu, choć może także dojść do niego na ciele żywiciela. Samiec dzięki nogogłaszczkom umieszcza swoje nasienie w narządach płciowych samicy. Samica może znieść 4 000 do 6 500 jaj, z których po 26-40 dniach wykluwają się larwy. Po wykluciu larwy pozostają na ziemi, lub wspinają się na roślinność wyszukując odpowiedniego gospodarza, zwykle są nimi gryzonie. Larwa bez żywiciela może przetrwać nawet 11 miesięcy. Po ok. 2-14 dniach pasożytowania, odczepia się od żywiciela, trawiąc krew i przechodząc wylinkę, przemieniają się w nimfę w przeciągu jednego tygodnia. Nimfa następnie wyszukuje odpowiednio większego gospodarza np. oposa, szopa, i żeruje na nim przez okres ok. 3-10 dni. Bez pożywiania się może przetrwać 6 miesięcy. Następnie odpada i przechodzi wylinkę, przemieniając się w osobnika dorosłego(zwykle trwa to kilka tygodni). Samica zwykle umiera po złożeniu jaj, samiec po zapłodnieniu samicy.

Naturalni wrogowie

Niektóre ptaki, pajęczaki i mrówki.

Długość życia

Cały cykl rozwojowy kleszcza trwa od 54 dni do 2 lat w zależności od warunków środowiskowych i dostępności pożywienia.

Znaczenie dla człowieka

Kleszcz Dermacentor variabilis może pasożytować także na człowieku. Może przenosić wiele groźnych chorób min. gorączkę plamistą Gór Skalistych i tularemię. Kleszcz pasożytuje także na wielu zwierzętach domowych i hodowlanych, a przy masowych atakach może powodować znaczne osłabienie organizmu i anemię.

Ciekawostki

• Kleszcze są jednymi z najmniej lubianych zwierząt. Aby pozbyć się wbitego kleszcza, należy złapać go przy samej główce przy pomocy pęsety, lub specjalnych pętelek i zdecydowanym ruchem pociągnąć w swoja stronę, odrywając cały aparat gębowy od skóry. Jednak czasami głowa kleszcza zostaje oderwana i nadal znajduje się w ciele. Należy wtedy bezzwłocznie udać się do lekarza, który usunie w całości kleszcza. Definitywnie nie można niczym smarować pasożyta(np. olejem, masłem), ani zgniatać, przypalać, czy wykręcać owada, gdyż może to spowodować wymioty u kleszcza, a co za tym idzie uwolnić wszystkie mikroorganizmy do ciała żywiciela.
• Najlepszą ochroną przed kleszczami są oględziny swojego ciała, zwłaszcza w miejscach mniej widocznych np. pachwiny, gdyż można natknąć się na ewentualne wędrujące osobniki, szukające odpowiedniego miejsca. Swoich pupili można ochraniać za pomocą specjalnych kropli i obroży przeciw-kleszczowych, zwłaszcza z zawartą substancją DEET. Stosuje się także na większą skale, opryskiwanie pestycydami, danego terenu, kontrola ilości dzikich zwierząt, a także rutynowe odkleszczanie dzikich osobników, a także wysypywanie kartonowych rurek, nasączonych środkiem przeciw-kleszczowym, które zebrane przez gryzonie do budowy gniazda, chronią je przed atakami kleszczy.
• Poza gorączką plamistą Gór Skalistych i tularemią, kleszcz Dermacentor variabilis może spowodować także boreliozę, anaplazmozę ludzką i wiele innych.
• Na terenie Polski żyje ok. 20 gatunków kleszczy. Najpospolitszym gatunkiem jest kleszcz pospolity(Ixodes ricinus). 
• Rodzaj Dermacentor liczy obecnie 34 gatunki kleszczy min. Dermacentor marginatus, Dermacentor pavlovskyi i Dermacentor ushakovae.  

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Dermacentor_variabilis

-http://entnemdept.ufl.edu/creatures/urban/medical/american_dog_tick.htm

-http://eol.org/pages/514561/overview

-http://animaldiversity.org/accounts/Dermacentor_variabilis/

-http://www.tickencounter.org/tick_identification/dog_tick