Delfin butlonosy - anioł stróż nurków

inne nazwy: butlonos, delfin butelkonosy

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Walenie
• Rodzina: Delfinowate
• Gatunek: Delfin butlonosy(Tursiops truncatus)

Występowanie

Zamieszkują wszystkie oceany świata strefy tropikalnej, subtropikalnej i umiarkowanej. Jego zakres na północy sięga aż po wybrzeże Norwegii, Nowej Finlandii i południowej części Morza Ochockiego. Bardzo rzadko widywany w Morzu Bałtyckim, natomiast liczna populacja zamieszkuje Morze Śródziemne. Na południu jego zakres rozciąga się po Falklandy, wybrzeże RPA i Nową Zelandię. Głównie zamieszkują wody przybrzeżne, laguny, ujścia rzek, lecz spotykany także w pelagialu. Wytrzymuje temperaturę wody od 10 ° C do 32 ° C.

Ogólny opis 

Butlonos jest dosyć dużym gatunkiem delfina osiągającym 2,3-3,8 metrów długości ciała, przy wadze 250-500 kg. Występują dwie formy środowiskowe delfina, mniejsza wstępująca w strefie cieplejszych wód przybrzeżnych i większa, preferująca zimne wody pelagialu. Ciało posiada torpedowy kształt, podobnie jak u większości waleni. Delfin posiada jedną dużą i trójkątną płetwę grzbietową, wygiętą ku tyłowi i znajdującą się w pobliżu środka grzbietu. Płetwy piersiowe dosyć długie i szpiczasto zakończone, natomiast silna płetwa ogonowa jest skierowana poziomo. Dziób(czyli wąskie zakończenie głowy) jest dosyć krótki(ok. 20 cm długości) z dolną szczęką wysuniętą nieco do przodu. Posiada typ uzębienie homodontycznego(czyli wszystkie zęby mają podobny kształt i wielkość). Delfin butlonosy posiada dosyć pokaźny melon(wypukła struktura na czole, wypełniona tłuszczem), który pomaga ssakowi w echolokacji. Oczy nieduże, umieszczone po bokach głowy. Nozdrza umieszczone na czubku głowy i przekształcone w jeden otwór o średnicy 5 cm. Skóra delfina jest gładka, pozbawiona owłosienia. Grzbiet delfina zwykle ciemnoszary z jaśniejszymi bokami i białym, lub różowawym brzuchem.

Dymorfizm płciowy

Samce osiągają zwykle nieco większe rozmiary.

Populacja i zagrożenia

Delfin butlonosy jest jednym z najliczniejszych i najszerzej rozpowszechnionych delfinów. Jego populacja szacowana jest na ok. 600 tysięcy osobników. Jest objęty ustawą o ochronie ssaków morskich z 1972 roku, mimo to delfin często pada ofiarą człowieka. Niegdyś popularny obiekt polowań na delfiny, gdzie całe stada były zaganiane do brzegu przez łodzie, a następnie zabijane przez czekających na nich myśliwych, i choć dzisiaj polowania na walenie są zakazane przez większość państw to nadal są popularne min. w Japonii i na Wyspach Owczych. Delfiny są także zabijane przez rybaków, jako konkurent o ryby, a także często plączą się w sieci rybackie zastawiane np. na tuńczyki, oraz giną po kolizji z łodzią. Spadki populacji delfina butelkonosego odnotowano min. na Morzy Śródziemnym i Czarnym. Delfin jest także wrażliwy na zanieczyszczenia wody. Kwas perfluorooktanowy i metale ciężkie znacząco wpływają na obniżenie systemu odpornościowego, oraz powodują niewydolności narządów wewnętrznych delfina. Mimo to naukowcy spekulują iż w najbliższej przyszłości populacja delfina butelkonosego będzie utrzymywać się na bezpiecznym poziomie. Notowany jako gatunek najmniejszego ryzyka na wyginięcie.

Pożywienie

Głównie ryby pelagiczne i głowonogi.

Zachowanie

Jest gatunkiem społecznym, których grupy liczą od kilku osobników po stada liczące ponad 100 delfinów. Często stado delfinów może dzielić się na mniejsze podgrupy, łącząc się jedynie w określonej porze dnia, lub okresie roku. Najczęściej tworzą grupy ze względu na wiek, płeć, dojrzałość płciową, relacja społeczne itp., kształtując np. grupy matek, młodych delfinów nastolatków i samców. Stadem rządzi hierarchia, a na jego czele stoi zwykle najsilniejszy samiec. W razie jego braku, przewodnictwo przejmuje samica. Delfiny ukazują bardzo dużo zachowań społecznych. Agresje odzwierciedlają przez gryzienie, uderzenie płetwą i szczerzenie, natomiast akceptację przez głaskanie i okrywanie płetwą piersiową. Do komunikacji używają ok. 30 różnych dźwięków, przypominających gwizd, oraz mowy ciała. Często pomagają zranionym i chorym osobnikom własnego gatunku(rzadziej innego). Butlonos jest aktywnym delfinem, pływającym ze średnią prędkością 3-6 km/h, a maksymalnie do 30 km/h. Jest aktywny za dnia, jak i w nocy. Może wstrzymać oddech na 20 minut, lecz zwykle wynurza się raz do trzech razy na minutę. Śpi blisko powierzchni wody w stanie tzw. półśnie. Podczas snu odpoczywa jedynie jedna półkula mózgu, natomiast druga pozostaje aktywna, dzięki czemu delfin może cały czas machać ogonem, unosząc się na powierzchni, podpływać po powietrze i pozostać w miarę aktywnym na bodźce. Delfin śpi ok. 8 godzin. Delfiny polują w grupach, dzieląc zadania między poszczególnymi osobnikami(podobnie jak u wilków). Do wyszukiwania ławic ryb używają dobrego wzroku i umiejętności echolokacji. Najczęściej osaczają ryby w gęste skupisko, dzięki czemu delfin może wyłapać pojedyncze sztuki, lub zapędzają je na płytsze wody. Nauczyły się także korzystać z obecności rybaków, np. pomagając ludziom w zagonieniu ryb do sieci, a w zamian oczekując kilku ryb, lub odpadków w kutrów. Czasami przekopują dno morskie poszukiwaniu głowonogów i przydennych ryb. Niektóre delfiny nauczyły się korzystać z narzędzi np. gąbek morskich do wypłoszenia ryb znajdujących się w mulę, lub pustych muszli ślimaka, jako pułapka na ryby. Delfin butlonosy jest przyjaźnie nastawiony do człowieka, często ratując nurków i kapiących się z opresji, jaką jest np. rekin. Czasami odwzorowują także przyjazne zachowania w stosunku do innych zwierząt np. znany jest przypadek kiedy dwa kaszaloty karłowate(matka i młode) zostały uwięzione na płytkiej wodzie, między mierzeją, a plażą Mahia(Wyspa Północna, Nowa Zelandia). Mimo kilku prób ze strony ludzi, nie udało się uwolnić kaszalotów. Z pomocą przyszedł jednak delfin butlonosy(zwany Moko), który poprowadził kaszaloty do wąskiego kanału, prowadzącego na otwarte morze. Delfin butlonosy może także łączyć się w stada mieszane, wraz z innymi(zwykle większymi) gatunkami waleni np. z grindwalem krótkopłetwym, orką karłowatą i delfinem Risso, rzadziej z mniejszymi delfinem uzdeczkowym i delfinem długonosym. Częściej są wrogo nastawione do mniejszych waleni, zabijając mniejsze delfiny i morświny. Często zabijają również rekiny. Znane są przypadki delfinów, które zabijały młode własnego gatunku  Delfin butlonosy odznacza się dużą inteligencją, zdolny jest np. do rozwiązywania skomplikowanych problemów, rozumienia gestów(także ludzkich) i symboli, zapamiętywania, oraz rozpoznawania własnego odbicia. Delfiny rozumieją także wartości liczbowe.

Rozród

Delfin butlonosy jest poligamiczny. Samce zwykle grupowo, lub samotnie poszukują zdolnych do rozmnażania samic. Często samce śledzą grupy samic, aby w miarę szybko znaleźć gotową do rozrodu partnerkę. Samce kiedy znajdą ową samice, próbują oddzielić ją od stada, które może ewentualnie wtrącić się w dosyć brutalne zaloty. Samce zwykle otaczają samice, często dochodzi wtedy do walk między nimi. Podczas zalotów samiec wygina grzbiet, popychając, kąsając i uderzając płetwą samice. Akt kopulacyjny ma postać klasyczną(brzuch w brzucha). Jednak delfiny często kopulują nawet poza cyklem płciowym samicy, dlatego naukowcy spekulują iż mogą to robić dla przyjemności(podobnie jak człekokształtni). Ciąża samicy trwa 11-12 miesięcy. Młode rodzą się przez cały rok, choć największą liczbę urodzeń odnotowano na wiosnę i lato. Samica zwykle rodzi młode blisko brzegu, często z asystą innej samicy, a nawet samca. Delfinek rodzi się z płetwą do przodu. Samica rodzi tylko jedno młode, a nienarodzony delfin mierzy od 0,8-1,4 m i waży 9-30 kg. Po urodzeniu od razu umie pływać i wynurza się w celu zaczerpnięcia powietrza. Samica karmi swoje młode mlekiem, wstrzykiwanym butlonosowi wprost do pyska(delfiny nie umieją ssać) przez 18-20 miesięcy(choć odnotowano nawet 8 letnie osobniki nadal pijące mleko matki). Młode ciągle podąża za matką, czasami zaczepiając się o płetwę grzbietową rodzica w celu odpoczynku. Samce pozostają wraz z matką zwykle aż do 8-13 lat, kiedy osiągają dojrzałość. Samice pozostają w grupie rodzinnej zwykle na stałe, a dojrzałość uzyskują po 5-10 latach. Samice zwykle rozmnażają się raz na 2 do 6 lat.

Naturalni wrogowie

Głównie orki, a także żarłacz tygrysi, żarłacz biały, żarłacz ciemnoskóry i żarłacz tępogłowy. Młode osobniki mogą zostać zabite przez inne delfiny, nawet własnego gatunku. Delfin butlonosy rzadko pada ofiarą drapieżników, ze względu na jego szybkość, strategiczne manewry, oraz życie w stadzie.

Długość życia

ok. 50 lat. Najstarsza samica osiągnęła wiek 53 lat.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś obiekt polowań dla mięsa, obecnie polowania na delfiny są nadal organizowane jedynie w Japonii i na Wyspach Owczych, lecz ma to bardziej wydźwięk kulturowy. Delfin butlonosy ze względu na swoją inteligencję, obecnie ma wiele różnych zastosowań. Przynosi wysokie zyski dla firm, organizujących pokazy i pływanie z delfinami, wykorzystywany przez nurków do odnajdywania zatopionych przedmiotów, a przez wojsko do wyszukiwania min. W Brazylii popularne jest rybołówstwo z wykorzystaniem delfinów, które zaganiają ryby do sieci. Wykorzystywane także do badań nad echolokacją i termoregulacją, a także stosowane w terapiach przy dzieciach niepełnosprawnych. Ich przyjazne nastawienie i duża skłonność do zabawy, sprawiła iż są chętnie hodowane w oceanariach i tzw. delfinariach. Delfiny nieraz także uratowały życie ludziom na pełnym morzu, holując ich do brzegu i odganiając podwodne drapieżniki. Niemniej jednak zdarzały się przypadki ataków delfinów na ludzi(zwykle samce w szczycie godowym), choć kończył się zwykle niegroźnymi pogryzieniami.

Ciekawostki

• Przypuszczalnie delfiny mogą przekazywać sobie dane informację np. dotyczące niebezpieczeństw i pożywienia.
• Delfin butlonosy czasami zwany jest "mordercą morświnów". Często atakują i zabijają one te rzadkie walenie z niezwykłą zaciekłością, lecz nie do końca wiadomo dlaczego. Niektórzy sądzą iż chodzi o konkurencję o pożywienie, lecz morświny często polują na inne gatunki ryb, niż delfiny. Zdarza się iż samce delfinów gwałcą, a później zabijają morświny.
• Popularny serial Flipper opowiada historię przyjaźni chłopca i delfina butelkonosego w którym wystąpił prawdziwy, tresowany delfin. Później delfiny wykorzystywano także przy innych produkcjach filmowych.
• Delfin butlonosy może hybrydyzować się z orką karłowatą, tworząc wolfina. Odnotowano także hybrydy z delfinek długonosym i delfinem uzdeczkowym.
• Delfiny z rodzaju Tursiops żyły już w pliocenie i plejstocenie. Przypuszczalnie pierwsze delfiny butlonose pochodzą z Morza Śródziemnego.
• Delfin butlonosy liczy dwa podgatunki Tursiops truncatus truncatus i  Tursiops truncatus poncticus z Morza Czarnego(podgatunek zagrożony wyginięciem).
• Niegdyś rodzaj Tursiops liczył jedynie jeden gatunek delfina butelkonosego(Tursiops truncatus), obecnie jednak z tego gatunku zostały wyodrębnione 3 kolejne min. Tursiops aduncus, Tursiops maugeanus i Tursiops australis. Tursiops maugeanus jest obecnie taksonem kwestionowanym przez wielu badaczy.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Common_bottlenose_dolphin

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Butlonos_zwyczajny

-http://www.iucnredlist.org/details/22563/0

-http://www.arkive.org/bottlenose-dolphin/tursiops-truncatus/

-http://animaldiversity.org/accounts/Tursiops_truncatus/

-http://marinebio.org/species.asp?id=33

-http://www.cms.int/reports/small_cetaceans/data/t_truncatus/t_truncatus.htm