Sceliphron curvatum - inwazja na Europę. Zabójca pająków.

• Królestwo: Zwierzęta
• Typ: Stawonogi
• Gromada: Owady
• Rząd: Błonkoskrzydłe
• Rodzina: Grzebaczowate
• Gatunek: Sceliphron curvatum

Występowanie

Pierwotnie gatunek zamieszkiwał głównie subalpejskie rejony Indii, Nepalu, Kazachstanu i Tadżykistanu. Około roku 1979 pojedyncza samica została zauważona na terenie Austrii, gdzie przypuszczalnie pojawiła się w wyniku introdukcji przez człowieka. Następnie gatunek rozprzestrzenił się w Europie Południowej, Środkowej i Zachodniej, poczynając od rejonów cieplejszych. W roku 2009 gatunek odnotowano na terenie Polski, gdzie jak na razie ma jedynie kilka stanowisk. Owada odnotowano także ostatnimi laty w krajach Ameryki Południowej. Obecnie zasiedla różne środowiska naturalne, jak i zurbanizowane. Preferuje tereny o gliniastym podłożu.

Ogólny opis

Sceliphron curvatum jest grzebaczem, dorastającym od 15 do 25 mm. Ciało jest smukłe, czarne przedplecze podobnej budowy do pszczołowatych, delikatnie owłosione. Stylik cienki i wzdłużony, koloru czarnego. Odwłok mniejszy od przedplecza z charakterystycznym, naprzemiennym czarnym, żółtym i czerwonym paskowaniem. Kończyny koloru czerwonego. Pierwszy pierścień przedplecza, ostatni i środkowy(przy łączeniach skrzydeł) koloru żółtego. Posiada dwie pary błoniastych skrzydeł, w stanie spoczynku, układających się wzdłuż długości ciała, lecz w przeciwieństwie do większości błonkówek, guzy ramieniowe na bokach przedplecza(występujące także u pszczołowatych), nie sięgają pokryw skrzydeł. Larwa koloru żółtego.

Dymorfizm płciowy

Samice są wyraźnie większe.

Populacja i zagrożenia

Owad nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia. W swoim naturalnym środowisku występuje dosyć licznie. Gatunek inwazyjny dla Europy i Ameryki Południowej. Na terenie Polski notowany przez Polską Czerwoną Księgę Zwierząt jako gatunek narażony na wyginięcie, lecz nie podlegający ochronie(jako gatunek obcy).

Pożywienie

Imago żywi się nektarem kwiatowym i spadzią. Larwa jest mięsożerna, żywiąc się sparaliżowanymi pajęczakami(głównie z rodziny ukośnikowatych, krzyżakowatych i skakunowatych ).

Zachowanie

Sceliphron curvatum jest reprezentantem grzebaczowatych, dosyć blisko spokrewnionymi z osami. Osobniki dorosłe pojawiają się w lipcu i można jest zaobserwować aż do września. Podczas lotu może charakterystycznie zawisnąć w powietrzu. Jest owadem samotnym, nie tworzącym kolonii, a także niegroźnym dla ludzi, gdyż swojego żądła używa jedynie w ostateczności. Samce przez większość swojego życia poszukują pożywienia i partnerek, natomiast samice budują gniazda i opiekują się mięsożernymi larwami. Owad aktywny jedynie za dnia.

Rozród

Larwa po przeistoczeniu w osobnika dorosłego opuszcza gniazdo i przystępuje do zalotów. Następnie samica buduje gniazdo z kawałków błota i gliny na skałach, drzewach, ścianach budynków, a także w domostwach ludzkich np. między książkami, meblami, czy ubraniami. Gniazdo budowane jest na kształt kilku pojedynczych, rurkowatych komór larwalnych. Podczas budowy samica często formuje gliniane kulki, które następnie drogą powietrzną transportuje do gniazda i używa jako budulca. Po utworzeniu jednej z komór, składa w niej pojedyncze jajko, a następnie odlatuje zapolować na pająka. Po zlokalizowaniu ofiary, próbuje przy pomocy żądła unieszkodliwić pajęczaka. Kiedy jej się to uda, sparaliżowaną ofiarę transportuję do gniazda i umieszcza w komorze z jajkiem. Zwykle jeszcze kilka pojedynczych pająków umieszcza wraz z jajkiem(ok. 4-6), a następnie zalepia wejście komory gliniastą warstwą. Umieszczone w niej pająki nie giną, są sparaliżowane, lecz zachowują podstawowe funkcję życiowe. W przeciągu kilku dni wykluwa się larwa, która przystępuje do konsumowania nieruchomych ofiar. Samica może w przeciągu roku złożyć do 15 jaj. Zwykle w przeciągu 1 tygodnia larwa może przeistoczyć się w poczwarkę, a następnie w postać dorosłą. Jedynie ostatnie pokolenie larw zimuję. W okresie letnim przeistacza się w postać dorosłą.

Naturalni wrogowie

Głównie owadożerne ptaki i pluskwiaki. Czasami nieostrożny grzebacz może stać się ofiarą swojego celu(pająka). Jednak barwy ostrzegawcze i żądło zwykle skutecznie odstraszają potencjalnych drapieżców.

Długość życia

Długość życia grzebacza zależna jest od rejonu występowania. W Polsce i rejonie klimatu umiarkowanego imago żyje przeciętnie 3 miesiące, jednak zimująca larwa może przetrwać nawet 11 miesięcy, po czym przemienia się w osobnika dorosłego.

Znaczenie dla człowieka

Bardzo rzadko atakuje człowieka, zwykle jest to ostateczna forma jej obrony. Czasami może budować gniazda w ludzkich domostwach, co zwykle nie spotyka się z aprobatą. W niektórych rejonach może regulować populacje pająków.

Ciekawostki

• Na terenie Polski populację Sceliphron curvatum odnotowano jak na razie w Krakowie, Wrocławiu, Limanowej i w Widowej(okolice Rudzińca).
• Owad został opisany w 1870 roku przez brytyjskiego etymologa Frederick'a Smith.
• Rodzina grzebaczowatych znana jest z polowań na dane bezkręgowce, które paraliżują jadem i umieszczają wraz z mięsożerną larwą. Zwykle każdy pojedynczy gatunek grzebacza, wyspecjalizował się w polowaniu na dany rodzaj bezkręgowca np. gąsienice, pająki itp.
• Rodzaj Sceliphron liczy ok. 30 gatunków owadów min. Sceliphron laetum, Sceliphron chilensis i Sceliphron caementarium.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Sceliphron_curvatum

-https://en.wikipedia.org/wiki/Sceliphron

-http://mgb.nazwa.pl/stronaste/wp-content/uploads/2013/10/Doniesienia_Zieba_Zyla.pdf

-http://mgb.nazwa.pl/stronaste/wp-content/uploads/2013/10/AES-17_Sceliphron.pdf