sobota, 20 września 2014

Sceliphron curvatum - inwazja na Europę. Zabójca pająków.

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Typ: Stawonogi
  • Gromada: Owady
  • Rząd: Błonkoskrzydłe
  • Rodzina: Grzebaczowate
  • Gatunek: Sceliphron curvatum

Występowanie

Pierwotnie gatunek zamieszkiwał głównie subalpejskie rejony Indii, Nepalu, Kazachstanu i Tadżykistanu. Około roku 1979 pojedyncza samica została zauważona na terenie Austrii, gdzie przypuszczalnie pojawiła się w wyniku introdukcji przez człowieka. Następnie gatunek rozprzestrzenił się w Europie Południowej, Środkowej i Zachodniej, poczynając od rejonów cieplejszych. W roku 2009 gatunek odnotowano na terenie Polski, gdzie jak na razie ma jedynie kilka stanowisk. Owada odnotowano także ostatnimi laty w krajach Ameryki Południowej. Obecnie zasiedla różne środowiska naturalne, jak i zurbanizowane. Preferuje tereny o gliniastym podłożu.

Ogólny opis

Sceliphron curvatum jest grzebaczem, dorastającym od 15 do 25 mm. Ciało jest smukłe, czarne przedplecze podobnej budowy do pszczołowatych, delikatnie owłosione. Stylik cienki i wzdłużony, koloru czarnego. Odwłok mniejszy od przedplecza z charakterystycznym, naprzemiennym czarnym, żółtym i czerwonym paskowaniem. Kończyny koloru czerwonego. Pierwszy pierścień przedplecza, ostatni i środkowy(przy łączeniach skrzydeł) koloru żółtego. Posiada dwie pary błoniastych skrzydeł, w stanie spoczynku, układających się wzdłuż długości ciała, lecz w przeciwieństwie do większości błonkówek, guzy ramieniowe na bokach przedplecza(występujące także u pszczołowatych), nie sięgają pokryw skrzydeł. Larwa koloru żółtego.

Dymorfizm płciowy

Samice są wyraźnie większe.

Populacja i zagrożenia

Owad nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia. W swoim naturalnym środowisku występuje dosyć licznie. Gatunek inwazyjny dla Europy i Ameryki Południowej. Na terenie Polski notowany przez Polską Czerwoną Księgę Zwierząt jako gatunek narażony na wyginięcie, lecz nie podlegający ochronie(jako gatunek obcy).

Pożywienie

Imago żywi się nektarem kwiatowym i spadzią. Larwa jest mięsożerna, żywiąc się sparaliżowanymi pajęczakami(głównie z rodziny ukośnikowatych, krzyżakowatych i skakunowatych ).

Zachowanie

Sceliphron curvatum jest reprezentantem grzebaczowatych, dosyć blisko spokrewnionymi z osami. Osobniki dorosłe pojawiają się w lipcu i można jest zaobserwować aż do września. Podczas lotu może charakterystycznie zawisnąć w powietrzu. Jest owadem samotnym, nie tworzącym kolonii, a także niegroźnym dla ludzi, gdyż swojego żądła używa jedynie w ostateczności. Samce przez większość swojego życia poszukują pożywienia i partnerek, natomiast samice budują gniazda i opiekują się mięsożernymi larwami. Owad aktywny jedynie za dnia.

Rozród

Larwa po przeistoczeniu w osobnika dorosłego opuszcza gniazdo i przystępuje do zalotów. Następnie samica buduje gniazdo z kawałków błota i gliny na skałach, drzewach, ścianach budynków, a także w domostwach ludzkich np. między książkami, meblami, czy ubraniami. Gniazdo budowane jest na kształt kilku pojedynczych, rurkowatych komór larwalnych. Podczas budowy samica często formuje gliniane kulki, które następnie drogą powietrzną transportuje do gniazda i używa jako budulca. Po utworzeniu jednej z komór, składa w niej pojedyncze jajko, a następnie odlatuje zapolować na pająka. Po zlokalizowaniu ofiary, próbuje przy pomocy żądła unieszkodliwić pajęczaka. Kiedy jej się to uda, sparaliżowaną ofiarę transportuję do gniazda i umieszcza w komorze z jajkiem. Zwykle jeszcze kilka pojedynczych pająków umieszcza wraz z jajkiem(ok. 4-6), a następnie zalepia wejście komory gliniastą warstwą. Umieszczone w niej pająki nie giną, są sparaliżowane, lecz zachowują podstawowe funkcję życiowe. W przeciągu kilku dni wykluwa się larwa, która przystępuje do konsumowania nieruchomych ofiar. Samica może w przeciągu roku złożyć do 15 jaj. Zwykle w przeciągu 1 tygodnia larwa może przeistoczyć się w poczwarkę, a następnie w postać dorosłą. Jedynie ostatnie pokolenie larw zimuję. W okresie letnim przeistacza się w postać dorosłą.

Naturalni wrogowie

Głównie owadożerne ptaki i pluskwiaki. Czasami nieostrożny grzebacz może stać się ofiarą swojego celu(pająka). Jednak barwy ostrzegawcze i żądło zwykle skutecznie odstraszają potencjalnych drapieżców.

Długość życia

Długość życia grzebacza zależna jest od rejonu występowania. W Polsce i rejonie klimatu umiarkowanego imago żyje przeciętnie 3 miesiące, jednak zimująca larwa może przetrwać nawet 11 miesięcy, po czym przemienia się w osobnika dorosłego.

Znaczenie dla człowieka

Bardzo rzadko atakuje człowieka, zwykle jest to ostateczna forma jej obrony. Czasami może budować gniazda w ludzkich domostwach, co zwykle nie spotyka się z aprobatą. W niektórych rejonach może regulować populacje pająków.

Ciekawostki


  • Na terenie Polski populację Sceliphron curvatum odnotowano jak na razie w Krakowie, Wrocławiu, Limanowej i w Widowej(okolice Rudzińca).
  • Owad został opisany w 1870 roku przez brytyjskiego etymologa Frederick'a Smith.
  • Rodzina grzebaczowatych znana jest z polowań na dane bezkręgowce, które paraliżują jadem i umieszczają wraz z mięsożerną larwą. Zwykle każdy pojedynczy gatunek grzebacza, wyspecjalizował się w polowaniu na dany rodzaj bezkręgowca np. gąsienice, pająki itp.
  • Rodzaj Sceliphron liczy ok. 30 gatunków owadów min. Sceliphron laetum, Sceliphron chilensis i Sceliphron caementarium.
Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Sceliphron_curvatum
-https://en.wikipedia.org/wiki/Sceliphron
-http://mgb.nazwa.pl/stronaste/wp-content/uploads/2013/10/Doniesienia_Zieba_Zyla.pdf
-http://mgb.nazwa.pl/stronaste/wp-content/uploads/2013/10/AES-17_Sceliphron.pdf

23 komentarze:

  1. Fotografowałem tego osobnika jak i komórki lęgowe Stalowej Woli http://giebulto-ks.cba.pl/gallery/displayimage.php?album=29&pid=1661#top_display_media

    OdpowiedzUsuń
  2. Ja mam to miedzy oknem jak się otwiera.Codziennie jeden kokon z trzema larwami, nie miałam pojęcia co to jest do wczoraj, gdy sama na własne oczy zobaczyłam i nagrałam tego osobnika jak buduje kokon z błota bodajże i przylatuje w ciągu dnia całego z jedna larwą co przez cały dzień daje 3 larwy w kokonie. Jest ten osobnik bardzo uparty bo dopóki nie byłam świadoma co to niszczyłam to, a teraz daje mu wolną rekę i obserwuje;) Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ta osa przynosi do glinianego kokona pająki a nie larwy. Larwa wylęga się z jaja które ona składa.

      Usuń
  3. uratowałem dziś 1 osobnika przed śmiercią od kapcia na ul. Fabrycznej w Nowym Saczu ;) pzdr.

    OdpowiedzUsuń
  4. Mam u siebie na balkonie, zadomowiło sie w ramie drzwi balkonowych. Chciałabym dać mu możliwość budowania u nas gniazda, jednak zaniepokoił mnie fakt, że owad ten lubi skakuny. Martwi mnie to, bo jak innych pająków nie lubię i się ich boję, tak skakuny są dla mnie przesympatycznymi stworzeniami i nie chciałabym żeby moje balkonowe skakuny ucierpiały przez moją życzliwość wobec sceliphron curvatum. Smuteczek. Nie wiem czy nie wyprosić tego grzebacza ;-(

    OdpowiedzUsuń
  5. Znalazłem dziś martwego sceliphron curvatum w mieszkaniu. Żywiec, Śląskie.

    OdpowiedzUsuń
  6. Ten komentarz został usunięty przez autora.

    OdpowiedzUsuń
  7. Drogomyśl jest to miejscowość położona nie daleko Cieszyna, granicy z Czechami w zeszłym roku pierwszy raz u mnie to zagościło a nawet zaatakowało mojego brata i uzadlilo , w tym roku mam powtórkę , ciągle wlatują do kuchni, kiedyś na meblach w kuchni wysoko, znalazłam kokony , z ciekawości je rozbolał bo były tak jak by c gipsu, w środku była żółta larwa, nigdy wcześniej nie widziałam takich owadów i nikt z mojego otoczenia, kiedy o tym mówię że jest połączony jak by "nitka" i podobny nieco do pszczoły ale smuklejszy i w innych barwach, to patrzą na mnie jak na idiotke, jak mogę się pozbyć tych nie proszonych gości, jak najbardziej niech sobie żyją ale nie w mojej kuchni przy małym dziecku...

    OdpowiedzUsuń
  8. ps. dodam że osobnik dostrzeżony w Tarnowie więc mapka się powiększa.

    OdpowiedzUsuń
  9. Okazuje się , że i do mnie (opolskie) zalatuje , mam na balkonie mnóstwo kaktusów, zdarzają się i pająki - które toleruję, bo zjadają amatorów. kaktusów. Oznaczyli mi na portalu Nadleśnictwa Rajgród, bardzo szkoda, że tu fotki się nie dodaje, tak dla upewnienia. Pozdrawiam i dziękuje za obszerny opis.

    OdpowiedzUsuń
  10. W końcu wiem co to jest! U mnie w mieszkaniu była jedna okropnie się przestraszyłam ponieważ pierwszy raz na oczy coś takiego widziałam, później widziałam ją w ogrodzie latała pod barowym parasolem także występują też na Śląsku w Mikołowie (obok Katowic) 😊 pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  11. U mnie też (okolice Rybnika) dość licznie występuje. Buduje sobie gniazda przestrzeniach między okiennych, wchodząc w szczelinę gdzie wycięta jest uszczelka. Może nadmierna liczba pająków sprowadziła je do naszego kraju?

    OdpowiedzUsuń
  12. Ja znalazłem 3 gliniane kokony z zawartością w altanie na działce w Dębicy ( Podkarpackie).

    OdpowiedzUsuń
  13. Lubelskie tez ma, niezle sie przestraszylam kiedy zobaczylam to na oknie przy otwieraniu.

    OdpowiedzUsuń
  14. Mama jego gniazdo w Warszawie

    OdpowiedzUsuń
  15. Pojawiły się na Podkarpaciu 9 kokonów na ścianie za kartonami. Łazy ok Jarosławia- podkarpacie

    OdpowiedzUsuń
  16. Znalazłam dziś ten kokon na mojej ozdobnej poduszce, która leży zawsze na łóżku, nie śpię na niej. Straszliwie się przestraszyłam. Rozgniotlam to, było puste.
    Aga z Warszawy.

    OdpowiedzUsuń
  17. Przedstawicielka gatunku wytrwale budowała kokony w papierach w domu, w Łodzi.

    OdpowiedzUsuń
  18. Dzisiaj znalazłam 3 kokony miedzy drzwiami balakonowymi.Niestety nie wiedziałam co to za gatunek owada i kokony trafiły do smietnika.😭 Jest mi strasznie glupio
    Szczecin

    OdpowiedzUsuń
  19. Dziś złapany w Bytomiu w mieszkaniu. Zaraz odzyska wolność.

    OdpowiedzUsuń
  20. Od kilku lat buduje gniazda na strychu w kamienicy w Lublinie.

    OdpowiedzUsuń