Nieświszczuk białoogonowy - piesek preriowy z białym ogonem

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Gryzonie
• Rodzina: Wiewiórkowate
• Gatunek: Nieświszczuk białoogonowy(Cynomys leucurus)

Występowanie

Występuje w Ameryce Północnej. Spotykany w południowej Montanie, południowym, środkowym i południowo-zachodnim stanie Wyoming, zachodnim i północnym Kolorado oraz północno-wschodnim i środkowym Utah. Niegdyś ich zakres występowania był o wiele szerszy. Nieświszczuk białoogonowy zamieszkuje głównie pustynne łąki i formację roślinną typu scrub na wysokości od 5000 do 10000 m n.p.m.

Ogólny opis

Jest niewielkim przedstawicielem rodzaju nieświszczuków, osiągającym 30-40 cm długości ciała i 800-1700 g wagi. Jak inne nieświszczuki posiada zwartą budowę ciała, krótki, owłosiony ogon, grubą szyję, małą i owalną głowę, krótkie i dobrze umięśnione łapy z dosyć mocnymi pazurami, oraz duże oczy i małe, ledwie widoczne uszy. Sierść nieświszczuka białoogonowego jest jasnobrązowa z czarno-brązową łatą przechodzącą przez oko gryzonia. Brzuch zwykle kolory jasnego. Cechą odróżniającą go od większości piesków preriowych, jest białe zakończenie ok. 10 centymetrowego ogona(jak sugeruje nazwa gatunkowa).

Dymorfizm płciowy

Wielkościowy. Samiec jest wyraźnie większy od samicy.

Populacja i zagrożenia

Obecnie nieświszczuk białoogonowy jest klasyfikowany przez IUCN jako gatunek najmniejszego ryzyka na wyginięcie, choć szacuje się iż występują jedynie na 8% ich pierwotnego terytorium. Niegdyś tępione, a w 1915 roku rozpoczęto ich masową eksterminację, poprzez podtruwanie. W 1923 roku niemal cała populacja ze stanu Wyoming ostała wytępiona. Obecnie jednak nieświszczuk białoogonowy jest objęty ochroną gatunkową, a jego populacja zdaje się zwiększać, mimo iż dokładne trendy nie są znane. Największym zagrożeniem dla nieświszczuka jest obecnie plaga dżumy w jego populacji.  

Pożywienie 

Roślinożerny. Żywi się przede wszystkim trawami, zwłaszcza turzycą, a także innymi roślinami zielnymi np. mniszkiem. Wiosną, zanim pojawią się inne źródła pokarmu, może zjadać bylice i łobodę. Może urozmaicać swoją dietę w nasiona i kwiaty.

Zachowanie

Jest gatunkiem stadny, aktywnym głównie za dnia. Nieświszczuk rzadko widywany jest przed wschodem i po zachodzie dnia. Ich aktywność jest największa rano i w godzinach południowych. Po opuszczeniu nory, nieświszczuk pierw patroluje teren w poszukiwaniu drapieżników, a następnie przechodzi do swoich nieodmiennych zachowań. Większość czasu spędza na żerowaniu i zabawie. Nieświszczuki żyją w koloniach(10-70 osobników), dzielących się natomiast jeszcze na kilka klanów rodzinnych(po ok. 6 osobników). Przeciętny obszar zajmowany przez całą kolonię to ok. 54 h, zazwyczaj z ok. 20 wejściami do nor, opuszczonych, jak i użytkowanych. Wejścia do nor budowane są zwykle pod krzewami, otoczone kilkoma kopcami. Nory posiadają system korytarzowy, często połączone są między sobą. W przeciwieństwie do większości piesków preriowych, korytarze poszczególnych klanów rodzinnych nieświszczuka białoogonowego są często połączone ze sobą. W okresie zimowym nieświszczuk zimuje w norach i budzi się wczesną wiosną(hibernacja trwa od sierpnia do lutego-marca). Samce zwykle budzą się ok. 3 tygodnie prędzej od samic. Samce często puszczają tereny kolonii, zwłaszcza w okresie rozrodczym. Nieświszczuki białoogonowe komunikują się za pomocą charakterystycznych szczeknięć, a naukowcy obecnie rozpoznali ok. 5 różnych sygnałów np. powtarzające się szczekanie to ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem, natomiast szczeknięcia przypominające śmiech to zwoływanie grupy. Większość zachowań społecznych gatunku nie jest dokładnie poznana, gdyż badacze nie są przekonani, co dzieje się w norach nieświszczuków.

Rozród

Okres godowy przypada zwykle na krótko po wybudzeniu z hibernacji, czyli w połowie, lub pod koniec marca. Samiec zwykle w poszukiwaniu partnerki opuszcza grupę rodzinną, lub kolonię w poszukiwaniu innego stada. W obrębie koloni samice są zapładniane zwykle przez dominującego samca,  Podczas zalotów samiec zwykle wspina się na samice, strąca ją pyskiem i podnosi ogon. Samica często podgryza samca, nierzadko go atakując. Kopulacja zwykle odbywa się blisko nory i często jest przerywana, przez inne samce. Samica zwykle kopuluje jedynie z jednym samcem w sezonie, natomiast samiec może zapłodnić kilka samic. Ciąża trwa ok. 30 dni, po czym pod koniec kwietnia-maja samica rodzi w gnieździe 2-8 ślepych i nagich szczeniąt. Matka, jak i inne samice w klanie opiekują się młodymi. Po ok. 4-5 tygodniach młode są odstawiane od mleka, a po 5-7 tygodniach opuszczają zwykle norę. Młode bardzo duża czasu spędzają na zabawie, a osobniki dorosłe poświęcają im dużo uwagi. Samce rzadko stają się agresywne wobec młodych, choć odnotowano kilka przypadków zabicia szczenięcia przez samca. Młode nieświszczuki dojrzałość płciową osiągają zwykle po 1 roku życia. Samce zwykle opuszczają rodzinę w poszukiwaniu nowego terytorium, lub obalają dominującego samca, natomiast samice często wyszukują nowych koloni, założonych przez młodych samców(w ten sposób u piesków preriowych rzadko dochodzi do chowu wsobnego).

Naturalni wrogowie

Nieświszczuk jest zagrożony na ataki kilku groźnych drapieżników min. tchórza czarnołapego, borsuka amerykańskiego, orła przedniego, kojota, lisa rudego, szopa pracza, skunksa zwyczajnego, norki amerykańskiej, myszołowa królewskiego i przedstawicieli rodziny łasicowatych.

Długość życia

Ok. 4-5 lat na wolności.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś tępiony przez rolników i hodowców bydła. Uważany za szkodnika upraw i konkurenta o pastwiska, obecnie jednak zauważono pozytywny wpływ piesków preriowych na jakość gleby i pastwisk. Ich nory napowietrzają glebę, a odchody, wraz ze zjadaniem roślin nietrawiastych, pomagają rozwojowi dobrej jakości trawy. Obecnie jest także ważnym elementem dla ekoturystyki, a kolonie tych ssaków są często objęte ochroną. Jednak mimo to nieświszczuk białoogonowy może być rezerwuarem dla pałeczek dżumy, czasem zabójczej dla zwierząt hodowlanych, jak i ludzi.

Ciekawostki

• W okresie odchowu młodych w jednym gnieździe może znajdować się razem kilkanaście szczeniąt, pochodzących od różnych matek. Samice zwykle opiekują się wszystkimi młodymi, niezależnie od pokrewieństwa.
• W czasie żerowania, zwykle parę osobników staje słupka i obserwuje okolicę wyszukując niebezpieczeństw.
• Korytarze piesków preriowych mogą osiągać 1-5 metrów głębokości i ciągnąć się przez 3000 m2 . Szerokość korytarza wynosi przeciętnie 10-15 cm.
• Pieski preriowe nie posiadają kłów.
• Podczas zimowej hibernacji, nieświszczuk może przechodzić w stan odrętwienia podczas największych mrozów.
• Rodzaj Cynomys(nieświszczuki) liczy 5 gatunków piesków preriowych min. nieświszczuka białoogonowego, nieświszczuka Gunnisona(Cynomys gunnisoni), nieświszczuka meksykańskiego(Cynomys mexicanus), pieska preriowego(Cynomys ludovicianus) i Cynomys parvidens.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/White-tailed_prairie_dog

-http://animaldiversity.org/accounts/Cynomys_leucurus/

-http://www.iucnredlist.org/details/42454/0

-http://naturalhistory.si.edu/mna/image_info.cfm?species_id=56