Chełbia modra - pospolity krążopław

inne nazwy: meduza księżycowa*

• Królestwo: Zwierzęta
• Typ: Parzydełkowce
• Gromada: Krążkopławy
• Rząd: Płatomeduzy
• Rodzina: Ulmaridae
• Gatunek: Chełbia modra(Aurelia aurita)

Występowanie

Jest gatunkiem kosmopolitycznym zamieszkującym Ocean Atlantycki, Spokojny i Indyjski od 70° N szerokości geograficznej północnej po 40°S szerokości na południe. Zamieszkuje przede wszystkim wody przybrzeżne(ok. 10 m głębokości), w znacznych ilościach występuje w tropikalnych akwenach. Czasami wpływa do ujść rzek, gdyż toleruje niskie zasolenie. Nie występuje w wodach polarnych, choć wytrzymuje temperaturę do -6°C.

Ogólny opis

Jest dosyć dużą meduzą(25-40 cm średnicy) o parasolowatym kształcie z 8 wcięciami. Parasol jest płaski, szeroki i wypełniony galaretowatą i przejrzystą substancją, składającą się w 95% z wody. Na obwodzie ciała meduzy występują ropalia(narządy zmysłu). Kanały promieniste przebiegają od brzegu parasola do jamy gębowej. Układ pokarmowy prosty, stanowiący również układ wydalniczy. Przez otwór gębowy przyjmowany jest pokarm, a także wydalane resztki pokarmowe. Krótkie i nitkowate czułki wyrastają na brzegu parasola. Cztery szerokie ramiona otaczają otwór gębowy, a każde z nich posiada komórki parzydełkowe. Meduza posiada 4 krzyżowo ułożone gruczoły płciowe.

Dymorfizm płciowy

Znaczny. Gonady samca posiadają białe, lub żółtawe zabarwienie, samic różowe.

Populacja i zagrożenia

Występują bardzo licznie, a czasami jej duża populacja na danym terenie, znacząco wpływa na ilość planktonu. Nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia.

Pożywienie

Jest gatunkiem mięsożernym, polującym na wiele małych stworzeń planktonowych min. larwy osłonic, widłonogi, wrotki, małe wieloszczety, nicienie, pierwotniaki, okrzemki, ikra, małe mięczaki i skorupiaki.

Zachowanie

Zwykle spotykana w skupiskach blisko brzegu. Porusza się przy pomocy skurczów parasola wypychających wodę przez jego otwór, pozwalając meduzie utrzymywać się na danej głębokości. Pokonywanie danych odległości w wodzie przez zwierze jest uzależnione od ruchów wody. Noc meduza zwykle spędza na głębokości ok. 10 metrów, w dzień przebywa blisko powierzchni wody, rozkładając najszerzej ramiona w celu pozyskania pokarmu. Ofiara która znajdzie się w zasięgu parzydełek, zostaje zraniona kolcem i porażona jadem. Sparaliżowaną ofiarę, meduza za pomocą ramion, przenosi do otworu gębowego, w którym dostaje się do jamy chłonąco-trawiącej. Następnie komórki wytwarzają enzymy, które trawią pokarm. Dostatecznie rozdrobniony pokarm ulega procesowi fagocytozy(odżywianie pojedynczych komórek meduzy). Resztki zostają wydalone. Chełbia oddycha tlenem rozpuszczonym w wodzie. Często podczas dużych zaburzeń wody są wyrzucane na brzeg, gdzie giną z wyschnięcia.

Rozród

Rozmnaża się płciowo i przez podział, przechodząc przemianę pokoleń. W okresie wiosennym i jesiennym samce wytwarzają i uwalniają do wody plemniki, natomiast samice wytwarzają komórki jajowe. Kiedy plemnik dostanie się do ciała samicy, dochodzi do zapłodnienia. Zapłodniona komórka jajowa jest przetrzymywana w jamach ramion samicy, gdzie rozwija się larwa, zwana planulą. Dojrzałe planule(w ilości kilku milionów) uwalniane są do wody, zwykle w okresie jesiennym, gdzie opadają na dno, przekształcając się w polipa. Polip, czyli pokolenie bezpłciowe, rozwija się powoli. Polip odżywia się drobnymi organizmami, wyłapywanymi za pomocą czułków. W tej formie zimuje, a dorosłe osobniki chełbi giną. W okresie wiosennym, w procesie strobilizacji, osobnik dzieli się na ok. 30 tarcz. Tarcze oddzielają się kolejno, tworząc pokolenie płciowe efyrę. Efyra przypomina miniaturową meduzę, o średnicy ok. 2 mm. Po ok. 1 miesiącu osiąga wielkość 1 cm, tworząc zamknięty parasol i małe czułki. Po ok. 3 miesiącach tworzy gonady i uzyskuje dojrzałość płciową, przemieniając się w osobnika dorosłego.

Naturalni wrogowie

Głównie samogłowy, żółwie skórzaste, meduzy Phacellophora camtschatica i Aeąuorea victoria, oraz niektóre wielokomórkowe pasożyty.

Długość życia

Cały cykl rozwojowy trwa 1 rok.

Znaczenie dla człowieka

Jad chełbi modrej jest niegroźny dla człowieka i rzadko wstrzykiwany. Często jest wyrzucana na plaże(podczas zaburzeń wody, np. przypływów, sztormów), gdzie ginie z wysuszenia, zmuszając ekipy sprzątające do ich usunięcia. W znacznych ilościach może powodować zmniejszenie ilości planktonu w danym miejscu, co wpływa na jego faunę(np. ilość ryb). Czasami trzymane w niewoli, jednak ze względu na potrzebę wymuszenia ruchu wody jest hodowana jedynie w kilku miejscach na świecie.

Ciekawostki

• Ciało meduzy składa się z galaretowatej substancji, zwanej mezogleom, składającą się przede wszystkim z kolagenu.
• Role układu krążenia w ciele chełbi modrej spełnia woda, będąca w obiegu w jamie chłonąco-trawiącej.
• Narybek przynawek retman, zwanych pilotami często chroni się wśród ramion meduzy. Ryby te są odporne na jad krążkopława, dlatego w obecności meduzy mogą się spokojnie rozwijać i korzystać z resztek pokarmowych wydalanych przez chełbie.
• Chełbia modra może wytrzymać temperaturę od -6°C do 31°C. Optymalna temperatura to 9°C do 19°C.
• Chełbia modra jest najliczniejszym krążkopławem Morza Bałtyckiego.
• Rodzaj Aurelia liczy obecnie 13 gatunków opisanych i wiele takich które czekają na identyfikację. Większość gatunków rozpoznaję się jedynie przez badania genetyczne. Najlepiej poznana jest chełbia modra, nieco gorzej Aurelia labiata i Aurelia limbata.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Che%C5%82bia_modra

-https://en.wikipedia.org/wiki/Aurelia_aurita

-https://en.wikipedia.org/wiki/Aurelia_(genus)

-http://marinebio.org/species.asp?id=231

-http://eol.org/pages/203484/overview

-http://eol.org/pages/203484/details

-http://www.arkive.org/common-jellyfish/aurelia-aurita/