sobota, 30 stycznia 2016

Tarczowiec madagaskarski - jaszczurka z Madagaskaru.

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Gady
  • Rząd: Łuskonośne
  • Rodzina: Tarczowcowate
  • Gatunek: Tarczowiec madagaskarski(Zonosaurus madagascariensis)

Występowanie

Tarczowiec jest szeroko rozpowszechniony na terenie Madagaskaru, oraz pobliskich wysp np. Nosy Be, Nosy Komba, Nosy Sakatia i Nosy Tanikely. Występuje także na terenie atolu Cosmoledo(Seszele), oraz wyspy Grande Glorieuse(Glorieuses). Jaszczurka preferuje otwarte wilgotne lasy, lasy zdegradowane, oraz plantację, gdzie zachowana jest odpowiednia wilgotność, oraz duży dostęp promieni słońca. Podgatunek Zonosaurus madagascariensis insulanus(występuje na terenie atolu Cosmoledo i wyspy Grande Glorieuse) zamieszkuję formację roślinną typu busz. Nie występuje na terenach górzystych.

Ogólny opis

Tarczowiec madagaskarski jest jaszczurką, osiągającą ok. 30-35 cm długości ciała. Ciało wydłużone, ogon długi, będący nieraz dłuższy niż reszta ciała. Głowa stożkowata, pokryta szeregiem dużych tarczek. Kończyny dobrze rozwinięte, masywne. Ubarwienie zmienne. Grzbiet i boki ciała występują w zabarwieniu brązowym, czarnym, rdzawym, kremowym, pomarańczowym, szarym, oraz kombinacji kilku tych kolorów, nieraz z cętkowaniem ułożonym podłużnie, tworzącym czasami ciemne, lub jasne pręgi. Od przedniej części oka po nasadę ogona(lub nieraz nachodzącą na część ogona) w górnym odcinku bocznym, ciągnie się gruba, jasna linia, zwykle ciemno obramowana. Część brzuszna zwykle jasna, kremowa, lecz występują także osobniki o pomarańczowym brzuchu. Bardzo podobny do niektórych przedstawicieli swojego rodzaju min. Zonosaurus aeneus i Zonosaurus ornatus.

Dymorfizm płciowy

Brak danych.


Populacja i zagrożenia 

Populację tarczowca madagaskarskiego uznaję się za dosyć dużą i stabilną. Z uwagi na duży zasięg gatunku, oraz łatwość dostosowania się do środowiska zmienionego przez człowieka, gad nie jest uznawany za gatunek zagrożony i notowany przez IUCN jako najmniejszej troski. Nie są znane istotne zagrożenia dla populacji gatunku. Jedynie przyszłość podgatunku Zonosaurus madagascariensis insulanus występującego na terenie atolu Cosmoledo, oraz wyspy Grande Glorieuse, jest niepewna. Owe wyspy koralowe posiadają płaską powierzchnie(do 17 m n.p.m), a Zonosaurus madagascariensis insulanus występuje od 1 do 3 m n.p.m.. Z uwagi na podnoszący się poziom mórz, środowisko życia jaszczurki może zostać zatopione. Planuje się podnieć rangę zagrożenia podgatunku do narażonego na wyginięcie.

Pożywienie 

Głównie bezkręgowce, sporadycznie małe kręgowce.
 

Zachowanie

Ekologia gatunku słabo poznana. Prowadzi naziemny tryb życia, czasami wspinając się na skały, czy pnie drzew. Dzień spędza na poszukiwaniu pożywienia i wygrzewaniu się. Najbardziej aktywny jest około godziny 12, kiedy najwięcej promieni słonecznych dociera do dna lasu.  Tarczowiec jest jaszczurką ciepłolubną, poprawnie funkcjonującą w temperaturze 25-35°C, przy wilgotności powietrza ok. 80%(choć toleruje nawet znaczne spadki wilgotności). Noc spędza w norze, zwykle własnoręcznie wykopanej. W razie zagrożenia szybko ucieka, a ogon w razie potrzeby może ulec autotomii(odrzucenie ogona).

Rozród

Zachowania rozrodcze gatunku nie zostały poznane. Gatunek jajorodny.

Naturalni wrogowie

Większe drapieżniki np. fossy, tenreki i ptaki drapieżne.

Długość życia

Brak danych.


Znaczenie dla człowieka

Występuje często na terenie plantacji, lecz z uwagi na zjadanie owadów i innych bezkręgowców, jest uważany za zwierzę pożyteczne. Bardzo rzadko trzymany w niewoli, powszechnie uważa się iż nie występuje w handlu.

Ciekawostki

  • Przedstawiciele rodzaju Zonosaurus, wraz z przedstawicielami siostrzanego rodzaju Tracheloptychus, są endemicznymi jaszczurkami Madagaskaru i Seszeli. Wyewoluowały przypuszczalnie z tarczowców rodzaju Gerrhosaurus, kiedy wyspy zostały oddzielone od kontynentu afrykańskiego.
  • Gatunek został opisany w 1831 roku przez brytyjskiego zoologa John'a Edward'a Gray'a. Został opisany pod nazwą Cicigna madagascariensis.
  • Wyróżnia się obecnie dwa podgatunki tarczowca madagaskarskiego min. Zonosaurus madagascariensis madagascariensis i Zonosaurus madagascariensis insulanus. Dawnej za odmianę tarczowca madagaskarskiego uważano Zonosaurus ornatus(dawniej Cicigna madagascariensis var. ornata).
  • W ujęciu jaszczurek, poza rodzajami Zonosaurus Tracheloptychus na Madagaskarze występuje także kilka rodzajów endemicznych kameleonów, scynków i gekonów, a także endemiczna rodzina jaszczurek, zwana madagaskarkowatymi.
  • Rodzaj Zonosaurus liczy obecnie 17 gatunków tarczowców min. Zonosaurus trilineatus, Zonosaurus laticaudatus i Zonosaurus boettgeri.
Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Madagascar_girdled_lizard
-http://www.iucnredlist.org/details/61436/0
-http://www.wildherps.com/species/Z.madagascariensis.html
-https://en.wikipedia.org/wiki/Zonosaurus
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Zonosaurus
-http://islandbiodiversity.com/Phelsuma%2014-6.pdf

wtorek, 26 stycznia 2016

Remizek zmienny - mały Afrykanin. Konstruktor skomplikowanych gniazd.

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Ptaki
  • Rząd: Wróblowe
  • Rodzina: Remizy
  • Gatunek: Remizek zmienny(Anthoscopus caroli)

Występowanie

Ptak zamieszkuję tereny południowej Afryki poczynając od wschodniej Kenii, przez Ugandę(poza północnymi rejonami), Rwandę, Burundi, Malawi, Tanzanię, południowo-wschodnią Demokratyczną Republikę Konga, Angolę(poza południowo-wschodnimi rejonami), Zambię, Zimbabwe, Mozambik, północną i wschodnią Botswanę, północne Namibii, po Suazi i północno-wschodnią część Republiki Południowej Afryki. Odizolowane populacje zasiedlają także południowo-centralną część Demokratycznej Republiki Konga, wraz z przyległą graniczną częścią Angoli, oraz północno-zachodnie terytoria Demokratycznej Republiki Konga, centralne Kongo i wschodnią część Gabonu. Preferuje tereny zalesione, głównie suche lasy liściaste, sawannowe, otwarte lasy wilgotne, a nawet tereny podmiejskie do 2200 m n.p.m.

Ogólny opis

Remizek zmienny jest niewielkim gatunkiem ptaka, osiągającym ok. 8-9 cm długości ciała i masę 6-7 gramów, co czyni go jednym z najmniejszych ptaków Afryki. Ogon krótki, lekko rozwidlony. Dziób i nogi ciemnoszare, natomiast skrzydła krótkie i zaokrąglone. Wierzch ciała szary, często z zielonkawym lub oliwkowym odcieniem, pokrywy skrzydłowe i ogon ciemniejsze. Część czołowa często żółtawoszara. Brzuch i kuper rdzawe, różowawe, żółtawe, lub blado cynamonowe, natomiast pierś i dolna część głowy białe, lub szarawe. Przez oko biegnie dodatkowo ciemniejszy, nieraz niewyraźny pas. Różnice kolorystyczne zwykle są cechą wyróżniającą dany podgatunek. Często mylony z innymi przedstawicielami swojego rodzaju Anthoscopus.

Dymorfizm płciowy

Nie zaznaczony. Zaobserwowano jedynie słabo zaznaczony dymorfizm wiekowy, gdyż u nieletnich osobników upierzenie może być jaśniejsze, niż u osobników dorosłych.


Populacja i zagrożenia

Gatunek lokalnie niezagrożony, odnotowywany jako niższego ryzyka na wyginięcie przez IUCN. Ptak uznawany jako w miarę pospolity, choć nie oszacowano liczebności gatunku. Na terenie Botswany, Republiki Południowej Afryki i wschodnich terenach Afryki, ptak często uznawany za rzadko spotykanego. Poważnym zagrożeniem dla gatunku jest utrata naturalnego siedliska, przez wycinanie drzewostanów. Trend populacji uznaję się za malejący.

Pożywienie

Głownie małe bezkręgowce, jak owady, ich larwy, oraz pajęczaki(np. kleszcze). Zjada także niewielkie owoce, kwiaty, nasiona i liście. Czasami zjada miąższ aloesów.

Zachowanie

Remizek zmienny jest ptakiem o dziennym trybie życia, spotykanym zwykle parami, lub w małych stadkach 3-7 osobników. Żeruję pośród gałęzi drzew i krzewów(głównie na poziomie koron drzew, choć często schodzi niżej), gdzie przeszukuje ich powierzchnie i szczeliny w poszukiwaniu bezkręgowców. Spłoszone, odlatują formując luźną grupę, na czele z dominującym osobnikiem. Nieraz stadka remizków żerują wraz z popielatkami, aksamitnikami, piecuszkami i szlarnikami. Remizki odpoczywają zwykle w swoich gniazdach(nawet do 18 ptaków w jednym), lub opuszczonych przez wikłacze. Zwykle prowadzi osiadły tryb życia, lecz w niektórych rejonach podejmuję sezonowe krótkodystansowe wędrówki w poszukiwaniu lepszych żerowisk. Samce, zwłaszcza w okresie godowym, aktywnie śpiewają, co przypomina serie, donośnych gwizdów, szorstkich i głębokich, trwających kilka sekund. Ekologia gatunku słabo poznana.

Rozród 

Okres rozrodczy remizka zmiennego przypada w porze deszczowej, od sierpnia do marca w Afryce Południowej i od listopada-grudnia do kwietnia w rejonach północnych. Gniazdo typu zamkniętego workowatego, budowane jest na gałązce drzewa, zwykle 5-10 metrów nad ziemią(choć w lasach akacjowych może być zakładane 1-3 m nad ziemią). Oboje rodzice do budowy wykorzystują włókna roślinne, bawełnę i pajęczyny. Gniazdo posiada dość skomplikowaną konstrukcję, gdyż poza głównym wejściem, posiada ono także fałszywe z nieużywaną komorą lęgową. Główne wejście do komory lęgowej, umieszczone w górnej części gniazda, jest kształtu rurkowatego, dopasowane wielkością do ptaka, zwykle z przymykanym wlotem, przy pomocy skontrowanych klap(zwykle dolnej i górnej), uszczelnionych pajęczyną. Ptak wracając do gniazda otwiera wejście i zamyka je zostając w nim. Pod właściwym wejściem, znajduje się zwodnicze, otwarte z pozorną komorą lęgową, które ma za zadanie zmylenie potencjalnego napastnika. Poza zdobywaniem pożywienia dla piskląt, rodzice są często zajęci naprawami gniazda. Samica składa od 4 do 6 jaj(rzadziej 2-8 jaj). Z uwagi na odnajdywanie większej liczby jaj, przypuszcza się iż z jednego gniazda może korzystać kilka ptaków. Okres inkubacji trwa 13-15 dni, a jajkami i pisklętami opiekują się oboje rodziców. Przypuszczalnie pisklętami mogą opiekować się także remizki niebędące ich rodzicami, najczęściej młode osobniki z poprzedniego lęgu. Zwykle po 22-24 dniach od wyklucia, młode ptaki uczą się latać i stają się samodzielne, choć nadal pozostają w pobliżu rodziców. Przypuszczalnie remizek zmienny wyprowadza kilka lęgów rocznie. Wiek dojrzałości płciowej nie jest znany.
                                                                               
Konstrukcja i sposób użytkowania gniazda remizka.  


Naturalni wrogowie

Jastrzębiowate, krukowate, dzierzby i węże.

Długość życia

Brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Gatunek nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Z uwagi na zjadanie owadów, kleszczy i innych bezkręgowców jest uznawany za zwierzę pożyteczne. Rdzenni Afrykanie często wykorzystują gniazda remizków jako rodzaj podręcznej torebki na drobiazgi.

Ciekawostki

  • Wyróżnia się obecnie 11 podgatunków remizka zmiennego. Niektóre podgatunki, jak np. Anthoscopus caroli sylviella i Anthoscopus caroli rankinei, czasami traktowane są jako osobne gatunki. Różnice w wydawanych odgłosach, oraz brak interakcji(krzyżowania się) pomiędzy poszczególnymi podgatunkami żyjącymi na tych samych terenach, może być powodem na wyodrębnienie kolejnych gatunków.
  • Ptak został opisany w 1871 roku przez angielskiego zoologa Richard'a Bowdler'a Sharpe.
  • Jest jednym z najmniejszych ptaków Afryki. Miano najmniejszego afrykańskiego ptaka należy przypuszczalnie do dwóch gatunków remizka bladego(Anthoscopus musculus) i remiziaka(Pholidornis rushiae), które osiągają ok. 8 cm długości ciała.
  • Gniazda remizków należą do najbardziej złożonych, wśród budowanych przez przedstawicieli rodziny remizów.
  • Rodzaj Anthoscopus reprezentują 6 gatunków ptaków min. remizek zmienny, remizek żółtawy(Anthoscopus parvulus), remizek sudański(Anthoscopus punctifrons), remizek żółtobrzuchy(Anthoscopus minutus), remizek złotoczelny(Anthoscopus flavifrons) i remizek blady(Anthoscopus musculus).
         
Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Grey_penduline_tit
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Anthoscopus
-https://en.wikipedia.org/wiki/Anthoscopus
-http://www.hbw.com/species/grey-penduline-tit-anthoscopus-caroli
-https://en.wikipedia.org/wiki/Penduline_tit
-http://www.biodiversityexplorer.org/birds/paridae/anthoscopus_caroli.htm

poniedziałek, 18 stycznia 2016

Nocek rybaczek - nocny łowca ryb

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Ssaki
  • Rząd: Nietoperze
  • Rodzina: Mroczkowate
  • Gatunek: Nocek rybaczek(Myotis vivesi)

Występowanie

Nocek rybaczek zamieszkuję endemicznie tereny przybrzeżne, oraz wyspy Zatoki Kalifornijskiej. Populacja przybrzeżna zamieszkuję stan Sonora(Meksyk) od portu San Carlos Nuevo Guaymas po miasto Puerto Peñasco i Kalifornię Dolną na wschodnim wybrzeżu od Isla Encantada po Punta Coyote. Mała populacja zamieszkuję także zachodnie wybrzeże Kalifornii Dolnej od zatoki Sebastián Vizcaíno Bay po północno-zachodnie wybrzeże Kalifornii Dolnej Południowej. Populacje wyspowe zamieszkują min. Isla Tiburon, Isla Ángel de la Guarda, Isla Carmen, Isla Media, Isla Granito, Isla Partida, Santa Inez Island, Pond Island, San Marcos Island itd.. Nocek rybaczek zamieszkuję wybrzeża mórz, gdzie znajdują się jaskinie, szczeliny i skalne półki.

Ogólny opis

Nocek rybaczek jest dużym gatunkiem nietoperza z rodziny mroczkowatych, największym przedstawicielem rodzaju Myotis na terenie Ameryki Północnej, osiągając 14-14,5 cm całkowitej długości ciała(w tym 6-7 cm długość ogona), 40 cm rozpiętości skrzydeł i ok. 25 g wagi. Pyszczek krótki, zwykle różowy. Uszy jasne, długie i szerokie. Skrzydła nietoperza długie i dosyć wąskie, pozwalające łatwo i szybko latać, choć dynamiczne manewrowanie jest utrudnione. Dodatkowo skrzydła są mało obciążone, co ułatwia przenoszenie zdobyczy. Nocek rybaczek posiada także dość duże stopy i długie, cienkie pazury, które wraz z palcami są bocznie spłaszczone(minimalizuje to opór powietrza podczas polowania). Ostrogi nocka długie, składające się do przodu wzdłuż kończyn tylnych, także uropatagium(błona ogonowa, między tylnymi nogami) nie przeszkadza nietoperzowi podczas łapania zdobyczy. Ogon dosyć długi(5-6,5 cm długości), objęty błoną lotną. Futro nietoperza od płowego do brązowego, lecz każdy włos u podstawy jest ciemnoszary. Kilka kępek włosów znajduje się także u podstawy spodniej części uropatagium. Spód ciała jasny, białawy. Błona lotna koloru ciemnoszarego.

Dymorfizm płciowy

Brak wyraźnego. Samice przypuszczalnie większe od samców.

Populacja i zagrożenia

Nocek rybaczek jest notowany jako gatunek narażony w czerwonej księdze IUCN, głównie za sprawą swojego endemicznego występowania, specyfikacji pokarmowych i szybko zmieniającego się środowiska życia. Utrata środowiska życia(poprzez zabudowę, zanieczyszczenia, oraz niepokojenie odpoczywających nietoperzy), wraz z gatunkami wprowadzonymi(głównie szczurem i kotem), które polują na nietoperze, są głównymi zagrożeniami dla tego gatunku. Szczury i koty zdewastowały populację nocna rybaczka w niektórych rejonach Zatoki Kalifornijskiej. Mimo to nietoperz nadal jest liczny na niektórych terenach, choć dotychczas nie oszacowano populacji owego gatunku. Obecnie działania ochronne mające na celu polepszenie sytuacji nocna rybaczka, skupiają się na eliminacji szczurów i kotów z niektórych rejonów, oraz zachowania obszarów na których występują owe nietoperze. Gatunek występuję na terenie rezerwatów Las Islas del Golfo de California Biosphere Reserve i Isla Rasa Reserve, które zapewniają pewien poziom ochrony. Dodatkowo nietoperz jest wymieniany w meksykańskim rozporządzeniu o ochronie gatunków(NOM-59-SEMARNAT-2001) pod kategorią P(gatunek zagrożony), oraz podlega ochronie według Program for Mexican Bat Conservatio. 

Pożywienie

Nocek rybaczek poluję głównie na morskie skorupiaki i ryby, pływające blisko powierzchni wody. Badania dowodzą iż głównym składnikiem diety(nawet ponad 90%) nocka rybaczka są skorupiaki(np. Pleuroncodes planipes). Okazjonalnie łapie także owady i spożywa glony. Zmodyfikowany układ moczowy pozwala nietoperzowi przetrwać pijąc wodę morską.

Zachowanie

Nocek rybaczek jest gatunkiem nocnym, jednym z dwóch nietoperzy polujących w wodach morskich. Zwykle lata powoli i dość nisko nad taflą wody, emitując sygnał echolokacyjny, który wyszukuje zaburzeń w tafli wody, co może świadczyć o obecności ofiar nietoperza. Nietoperz następnie szybkim lotem ślizgowym, łapie swoją zdobycz w ostre pazury, które następnie przekazują łup do pyszczka. Ofiara jest zwykle spożywana podczas lotu, lub na lądzie, kiedy nietoperz osiądzie, zwłaszcza kiedy upoluję dość dużą rybę(potrafi przetransportować na część lądową ryby o 8 cm długości ciała i 6,5 gramów wagi). Nocek rybaczek podczas jednej nocy potrafi upolować ok. 30 ryb i skorupiaków, szukając zdobyczy nawet 7 km od brzegu. Wraca do kryjówek przed świtem. Za dnia odpoczywa w jaskiniach, skałach osłoniętych przez osuwiska, szczelinach, a nawet pod skorupami martwych żółwi morskich, osłoniętymi przed działaniem promieni słonecznych i z utrudnionym dostępem dla drapieżników. Gniazduję zwykle pojedynczo, a największe skupisko nocków rybaczków odpoczywających pod skałą wynosiło 13 sztuk. Niektóre ptaki morskie np. nawałnik malutki(Hydrobates microsoma) i nawałnik czarny(Hydrobates melania) gniazdują na tych samych skałach co nocek, często z nim sąsiadując.

Rozród

Spermatogeneza u samców nocka rybaczka rozpoczyna się w lipcu-wrześniu(kończy natomiast w październiku), co przypuszczalnie można uznać za sezon godowy tych nietoperzy. Samice rodzą jedno młode pod koniec maja, lub na początku czerwca, po ciąży trwającej 55-65 dni. Rozbieżny okres między sezonem godowym-urodzeniami, a okresem ciąży wiąże się najprawdopodobniej z przetrzymywaniem nasienia samca przez samice i opóźnionym zapłodnieniem(co jest dość powszechne w rodzinie mroczkowatych). Samice tworzą małe grupy od 2 do 8 osobników, w których wychowują młode. Noworodek mierzy średnio 7,5 cm długości i waży 6 gram. Po ok. 3 dniach zwykle otwiera oczy. Młode trzymają się mocno jednego z pary sutków matki na jej piersi podczas karmienia, za dnia. Obserwowano także młode nietoperze odpoczywające na plecach matek podczas dnia. Podczas polowań samice pozostawiają młode w kryjówce(aby nie stanowiły dodatkowego obciążenia), które dzięki ostrym pazurkom potrafią trzymać się skał. Po ok. 50 dniach młode nietoperze uczą się latać i stają się samodzielne. Okres dojrzałości płciowej nie jest znany.

Naturalni wrogowie

Nocek rybaczek może paść ofiarą płomykówki zwyczajnej(w niektórych rejonach nocki rybaczki stanowią 25% diety tej sowy), dzierzby siwej, mewy delawarskiej, mewy zachodniej, kruka, sokoła wędrownego, rybołowa zwyczajnego, oraz niektórych węży(które polują na odpoczywające w kryjówkach nietoperze). Zaobserwowano iż dzierzba siwa i mewa zachodnia przeszukują szczeliny skalne, jaskinie i skalne półki w poszukiwaniu śpiących nietoperzy. Mimo to największym wrogiem nocka rybaczka stały się wprowadzone szczury wędrowne, które szybko nauczyły się polować na nietoperze, czasem dziesiątkując całe populację na danych terenach. Zdziczałe koty także polują na nietoperze, obniżając ich liczebność.

Długość życia

Przypuszczalnie ok. 10 lat. W niewoli jeden ze znanych osobników żył 9 lat.

Znaczenie dla człowieka

Gatunek nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Jak inne nietoperze może być wektorem wścieklizny, choć ze względu na mniej stadny tryb życia(nietoperze nie zarażają się nawzajem), oraz zamieszkiwanie odludnych terenów, zarażenie człowieka ową chorobą przez tego nietoperza jest raczej niemożliwe.

Ciekawostki

  • Okres rozrodczy nawałnika malutkiego(Hydrobates microsoma) i nawałnika czarnego(Hydrobates melania) zwykle pokrywa się z okresem rozrodczym nocka rybaczka. Nocki często wybierają te same miejsca do gniazdowania co nawałniki, lecz gniazdują z nimi wspólnie tylko w przypadku, gdy inne kryjówki są już zajęte. Zwykle nietoperz i ptak nie wchodzą sobie w drogę, gdyż nocek wylatuję na żer, gdy nawałnik wraca odpocząć.
  • Nocek rybaczek posiada podobne przystosowania i morfologię do rybaka nocnego(Noctilio leporinus), mimo iż nie jest z nim blisko spokrewniony(ewolucja konwergentna). Oba nietoperze są jedynymi polującymi w wodach morskich.
  • Nietoperz został opisany w 1901 roku przez francuskiego zoologa Auguste Ménégaux pod nazwą Myotis vivesi. W 1906 roku amerykański zoolog Gerrit Smith Miller zaproponował przeniesienie nietoperza do nowo stworzonego rodzaju Pizonyx, mimo to nocek nadal jest uznawany za członka rodzaju Myotis, Pizonyx często traktowany jest jako podrodzaj.
  • W 1993 roku kopalny gatunek nietoperza zamieszkującego w miocenie Teksas, został nazwany Pizonyx wheeleri(przez paleontologów Walter'a Dalquest'a i Daniel'a Patrick'a) przez co miał być blisko spokrewniony z nockiem rybaczkiem. Paleontolog Nicholas Czaplewski uznał jednak iż nietoperz może być także blisko spokrewniony z Antrozous pallidus. Sprawa systematyczna kopalnego nietoperza do dziś nie została rozwiązana.
  • Przypuszczalnie największa populacja nocka rybaczka żyję na wyspie Isla Partida i liczy ok. 12-15 tysięcy osobników. 
  • Obecnie do rodzaju Myotis zalicza się 106-109 gatunków nocków min. nocka myszouchego(Myotis lucifugus), nocka Bechsteina(Myotis bechsteinii) i nocka Natterera(Myotis nattereri).
Bibliografia:
-http://www.iucnredlist.org/details/14209/0
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Nocek_rybaczek
-https://en.wikipedia.org/wiki/Myotis_vivesi
-https://en.wikipedia.org/wiki/Mouse-eared_bat
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Nocek
-http://www.arkive.org/fish-eating-myotis/myotis-vivesi/
-http://animaldiversity.org/accounts/Myotis_vivesi/
-http://eol.org/pages/327628/details
-http://www.science.smith.edu/msi/pdf/i0076-3519-588-01-0001.pdf

sobota, 9 stycznia 2016

Kościotrup - ożywiony szkielet

Pierwsze podania

Kościotrup jest istotą nieumarłą, ożywionym szkieletem danej istoty. W mitologii i wierzeniach rzadko można spotkać istotę nieumarłą, zbudowaną jedynie z samych kości, jednak jej popularność w znaczący sposób przeważa w świecie fantasy. Postać ożywionego szkieletu często można spotkać w średniowiecznych i barokowych alegoriach Danse Macabre(Taniec śmierci). Poeci i malarze często przedstawiali w swoich dziełach żywe szkielety, które tańcząc i towarzysząc ludziom, przypominały o nieuchronnym losie śmierci. Także w motywie malarskim Triumf śmierci często przedstawiano szkielety, zabijające żywych, lub zbierające ciała. Nieraz personifikowano samą śmierć jako szkielet z kosą(często także na koniu, lub na wozie ciągniętym przez czarne woły), podobnie jak w dzisiejszych czasach.

Wygląd

Kościotrup to szkielet istoty(zwykle humanoidalnej), ożywiony za pomocą czarów, rytuałów, zakłóceń, czy mikstur. W przeciwieństwie do zombie nie posiadają powłoki cielesnej(przynajmniej w większości), lecz same kości, odziane czasem w kawałki tkanin, lub zbroję. Następy szkieletów służących do walki są często dodatkowo wyposażone w bronię, będąc martwą istotą niosącą śmierć. Sam szkielet może być jedynie kontrolowanymi kościami(marionetką) za pomocą magii, lub nieumarłym naczyniem na skrępowaną duszę, które zmuszona jest wykonywać rozkazy swego pana.

  • Licz(lisz, lich) - nieumarła istota, powstałą zwykle z czarodzieja(nekromanty), chcącego osiągnąć nieśmiertelność. W przeciwieństwie do większości nieumarłych istot, posiadają one wolną wolę i potężną moc magiczną, zwykle z wachlarzu czarnoksięstwa i nekromancji. Jednak w przeciwieństwie do np. wampirów(które także są nieumarłymi o wolnej woli), istoty te ulegają zwykle rozkładowi, także w przeciągu lat ciało licza zamienia się zwykle w szkielet.
  • Zombie(zombi, ożywieniec, trup) - istota nieumarła, podobnie jak szkielet, zwykle nie posiadająca wolnej woli. Od ich kościanych towarzyszy wyróżnia je to iż posiadają powłokę cielesną, często w różnym stadium rozkładu. W wyniku stężenia pośmiertnego ciało zombie jest zwykle twarde, a mięśnie nie posiadają ograniczeń, przez co umarlaki obdarzone są także nadludzką siłą. Często także w gnijącym ciele zombie roją się niebezpieczne patogeny, przez co często zadane przez nich rany wiążą się z zakażeniami, a nieraz powodują epidemię. Postać zombie stałą się sławna, głównie za sprawą wierzeń ludów zachodnioafrykańskich voodoo. Wyznawcy religii voodoo wierzą iż można ożywić ciało zmarłej osoby(za sprawą mikstur, narkotyków i magii), która będzie odgrywać rolę podobną do niewolnika.    
  • Kościany smok - istota nieumarła, powstała z ożywionego szkieletu smoka. Postać popularna w produkcjach fantasy, obdarzona niezwykłą siłą, wzbudzająca strach i popłoch, a czasami obdarzona umiejętnościami, które posiadała za życia.       

W środkach masowego przekazu

Kościotrupy, wraz z zombie są najpopularniejszymi istotami występującymi w działach fantasy, gdzie występuje świat nieumarłych. Zwykle przedstawiane jako istoty złe, wykorzystywane przez sowich twórców do mordowania i prowadzenia walk. Nie posiadają szczególnych umiejętności, a ich kości łatwo połamać, dlatego najczęściej szkielety traktowane są jako mięso armatnie. Do najpopularniejszych dzieł, gdzie występują kościotrupy można wymienić Sagę o wiedźminie, serie powieści A Game of Thrones i grę fantasy Dungeons & Dragons.
        
Bibliografia
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Nieumarli
-https://en.wikipedia.org/wiki/Undead
-https://en.wikipedia.org/wiki/Skeleton_(undead)
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Zombie
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Licz

niedziela, 3 stycznia 2016

Buk pospolity - wymagające, lecz odporne drzewo

inne nazwy: buk zwyczajny
  • Królestwo: Rośliny 
  • Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
  • Klasa: Okrytonasienne
  • Rząd: Bukowce
  • Rodzina: Bukowate
  • Gatunek: Buk pospolity(Fagus sylvatica)

Występowanie

Buk pospolity występuje na terenie niemal całej Europy i części Azji zachodniej, od północnej Hiszpanii i północnej Portugalii na zachodzie po Polskę(poza północno-wschodnią częścią kraju), zachodnią Ukrainę i północno-zachodnią Turcję na wschodzie, a także od północnej Grecji, północnej Sycylii i Korsyki na południu po południową Szwecję. Na terenie południowych Wysp Brytyjskich buk pojawił się przypuszczalnie w ok. 4 000 roku p.n.e., gdzie pierwsi osadnicy zawlekli drzewo, wykorzystywane jako źródło żywności. Mimo to często roślina traktowana jest jako rodzima. Podobna sytuacja ma się w południowych częściach Norwegii, gdzie buk został przypuszczalnie wprowadzony z Danii w czasach wikingów. Buk występuje od nizin po tereny górskie(do nawet 1800 m n.p.m.). Preferuje gleby żyzne, dobrze napowietrzone i wilgotne, lecz nie podmokłe. Odznacza się dużą tolerancja na zakwaszenie gleby(rośnie dobrze na glebach brunatnych, jak i wapiennych), mimo sowich dość wygórowanych wymagań. Często tworzy buczyny(leśne zbiorowisko z dominacją buka), a także często rośnie w grądach(las z dominacja grabów i dębów).

Ogólny opis

Buk pospolity jest potężnie zbudowanym drzewem liściastym o grubym pniu, masywnych konarach i szerokiej, gęstej koronie. Dorasta do ok. 30-35 metrów z średnicą pnia 1,5-1,7 metra. Drzewa rosnące samotnie zwykle wykształcają krótki, gruby i często nieregularny pień, oraz szeroką i gęsto ugałęzioną(często od samego dołu) koronę. Konary są zwykle masywne, rozłożyste i często skierowane poziomo. U drzew rosnących w skupiskach pień jest zwykle prosty i dość wysoki, korona wąska, a konary pionowo wzniesione. Kora buka jest popielatoszara, zawsze gładka i dość cienka. Młode pędy są nagie, obłe, brunatno-purpurowe i lekko błyszczące. Wrzecionowate i wąskie pąki o długości 1,5-3 cm są osadzone na krótkich trzonach, mocno zaostrzone z spiralnie spiczastymi, brązowymi łuskami. Liście blaszkowate, skrętoległe, o falisto karbowanej powierzchni, całobrzegie, eliptyczne, lub odwrotnie jajowate z krótkim zaostrzeniem na końcu i wąskimi, długimi i szybko opadającymi przylistkami. Dorasta do 5-10 cm długości i ok. 5 cm szerokości. Górna powierzchnia liścia zielona, lub ciemnozielona, błyszcząca, spód jaśniejszy, matowy, delikatnie orzęsiony z białymi włoskami. Jesienią liście przebarwiają się na intensywne żółte, pomarańczowe i złocisto brązowe kolory.

Rozmnażanie

Okres kwitnięcia przypada równocześnie, lub krótko po rozwinięciu się liści(w Polsce na przełomie kwietnia i maja). Kwiaty są rozdzielnopłciowe i rozmieszczone jednopiennie. Kwiaty męskie zebrane są w pęczki, przypominając puszysta i kremowobiałą główkę o średnicy ok. 2 cm, luźno zwisających na długich, owłosionych i zielonkawych szypułkach. Kwiaty żeńskie zebrane po 2-4, otoczone czteroklapową okrywą i stające na sztywnych, krótkich szypułkach. Kwiaty są wiatropylne. Owoce buka, zwane bukwią, lub bukwą na terenie Polski dojrzewają od lipca do października. Posiadają postać jednonasiennego i trójgraniastego orzeszka o długości ok. 2 cm. Orzechy są koloru brązowego i zebrane są po dwa(rzadziej pojedynczo) w zdrewniałej, pokrytej kolczystymi wyrostkami i czteroklapowej okrywie. Nasiona rozprzestrzeniane są zwykle przez zwierzęta, zwłaszcza wiewiórki i sójki, które zakupują orzechy w podziemnych spiżarniach i zapominają o nich. Nasiona mimo przykrycia grubą warstwą ściółki, zwykle kiełkują, dając początek nowemu drzewu. Buki owocują zwykle w wieku ok. 40-50 lat(drzewa rosnące w skupiskach ok. 60-80 lat). Obficie owocują zwykle co 6-8 lat.

Zagrożenia

Buk pospolity nie jest klasyfikowany jako gatunek zagrożony i występuje w miarę pospolicie na terytoriach swojego naturalnego zasięgu. Jednak z uwagi na występowanie lasów bukowych(buczyn) na glebach atrakcyjnych rolniczo, często są one wycinane przez człowieka. Dodatkowo w latach 80 XX wieku zaczęto zauważać pogarszający się stanu zdrowia buczyn w wielu krajach Europy, za co odpowiedzialny jest pasożytniczy grzyb Biscogniauxia nummularia, powodujący chorobę zwaną zgorzelą kory buka(kora drzewa zasycha, marszczy się, łuszczy i obumiera, a same drzewo staje się bardzo słabe). Na terenie Sycylii i Kalabrii(Włochy) w wyniku owej choroby, populacja buka pospolitego znacznie zmniejszyła się.  
   

Długość życia

200-300 lat.

Znaczenie dla człowieka

Buk posiada dość szeroki wachlarz zastosowań. Drewno buka jest twarde, ciężkie, odporne na działanie wody, mało elastyczne, odporne na ścieranie, lecz podatne na złamanie. Dodatkowo dobrze się barwi i łatwo obrabia, choć bardzo łatwo pęka z uwagi na nierównomierną kurczliwość. Używane przy produkcji schodów, parkietów, paneli, mebli, przyborów kuchennych itp.. Drewno buka cechuję się także dużą wartością opałową, dlatego produkuję się z niego jeden z najlepszych węgli drzewnych. Z buka wytwarza się także papier, ocet drzewny i olej smołowy. Liście buka(zwłaszcza młode) są jadalne, posiadają orzechowy smak(czasem służą jako dodatek do sałatek i zup), a napar z nich działa przeciwzapalnie i odkażająco. Bogata w tłuszcze bukiew jest głównie wykorzystywana do karmienia zwierząt(głównie świń). Olej z bukwi(oraz liście) jest czasami dodawany do pasz zwierząt hodowlanych. Surowe orzeszki mogą być także spożywane w małych ilościach przez człowieka, lecz z uwagi na zawartość faginy, która w większych ilościach ma właściwości halucynogenne i toksyczne, surowa bukiew jest zwykle niejadalna. Jednak olej, wytwarzany z orzeszków bukowych(który nie posiada już faginy) jest ceniony i wykorzystywany do produkcji margaryn i jako dodatek do sałatek. Buk pospolity jest także popularna rośliną ozdobną. Sadzony w parkach, przy drogach i w przydomowych ogrodach. Wyselekcjonowano wiele odmian ozdobnych buka np. Asplenifolia, Roseomarginata. Często formowany na żywopłot, a martwe liście utrzymujące się długo na drzewie, dają w zimie dobrą ochronę przed wiatrem. Buk wykorzystywane jest także w leśnictwie do pielęgnacji drzewostanów sosnowych. Ocieniając pnie sosen przyśpiesza proces opadania gałęzi(co podnosi jakość drewna sosny), oraz niweluje niekorzystny wpływ ściółki sosnowej na glebę. Dawniej z wiórów bukowych wytwarzano ocet, a popiół bukowy używany był do prania bielizny.

Warunki uprawy

Buk posiada dość wygórowane wymagania siedliskowe. Preferuje gleby żyzne, dobrze zapowietrzone i wilgotne. Dobrze rośnie na glebach gliniastych z dużą zawartością wapnia. Dobrze rośnie w cieniu, jak i przy pełnej ekspozycji na słońce. Źle znosi wiosenne przymrozki i susze. Wymaga dodatkowego podlewania, zwłaszcza w przypadku młodych, lub przesadzonych roślin. Drzewo dobrze znosi silne zanieczyszczenie powietrza(dobrze rośnie w miastach), oraz bardzo dobrze znosi cięcia i strzyżenie.


Ciekawostki

  • Słowo "buk" pochodzi od słowa "boc"(anglosaski) i "Buche"(starogermański), którymi określano to drzewo. Słowo "book"(książka z angielskiego) powstało właśnie od tych nazw, gdyż w Skandynawii pierwsze manuskrypty spisywano właśnie na bukowych tabliczkach.
  • W Polsce w ostatnich latach następuje intensywna przebudowa lasów górskich(np. w  Beskidach), polegająca na zastąpieniu drzewostanu świerkowego na bukowy.
  • W naturze buk rzadko występuje wraz ze świerkiem na danych terenach. Powodem są odmienne wymagania środowiskowe. Górnoreglowe lasy są zwykle za chłodne dla buków, natomiast w ryglu dolnym świerk występuje jedynie na glebach zbyt jałowych dla buków. Lasy bukowo-świerkowe są w większości stworzone przez człowieka, który źle dobrał skład gatunkowy.
  • Opadłe liście buka osłaniają zwykle grubą warstwą runo leśne, co utrudnia wzrost rośliną, dlatego zwykle w lasach bukowych roślinność runa leśnego jest uboga.
  • Najstarsze buki w Polsce rosną w Sierakowie i Przedborowie, licząc ponad 300 lat.
  • Rodzaj Fagus liczy ponad 10 gatunków buków min. buka japońskiego(Fagus japonica), buka karbowanego(Fagus crenata) i buka amerykańskiego(Fagus grandifolia).      
Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Buk_zwyczajny
-https://en.wikipedia.org/wiki/Fagus_sylvatica
-http://drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/buk/buk_zwyczajny/buk_zwyczajny.php