Figówka czerwonobroda - mały wielbiciel fig

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ptaki
• Rząd: Papugowe
• Rodzina: Papugi wschodnie
• Gatunek: Figówka czerwonobroda(Psittaculirostris edwardsii)

Występowanie

Figówka czerwonobroda zamieszkuje północną i północno-wschodnią część wyspy Nowa Gwinea od zatoki Yos Sudarso Bay(Jayapura, Indonezja) po półwysep Huon Peninsula i rzekę Markham(Papua-Nowa Gwinea).

Siedlisko

Wzgórzyste i nizinne lasy deszczowe i ich obrzeża do 800 m n.p.m. Czasami może zasiedlać obszary rolnicze.

Ogólny opis

Figówka czerwonobroda jest małej wielkości papugą, osiągającą 18 cm długości ciała i ok. 100 gram wagi. Ciało figówki jest krępej budowy, głowa duża, natomiast ogon krótki. Posiada jaskrawe upierzenie. Pióra wokół uszu i na policzkach są wąskie i długie. Górna część głowy koloru zielonego, podobnie jak kark, skrzydła, plecy, brzuch, kuper i ogon. Od oczu po tylną część głowy ciągnie się czarny pas. Policzki, gardło i pierś(pierś tylko u samców) koloru czerwonego z niebieskim paskiem powyżej piersi. Pióra wokół uszu papug koloru żółtego. Lotki zielono-lazurowe z kilkoma drugorzędowymi o czerwonych końcach. Dziób ciemnoszary, nogi szare. Oczy koloru czerwonego z szarą obwódką.

Dymorfizm płciowy

Widoczny. Pierś samicy zwykle posiada zielone zabarwienie(u samców czerwone), natomiast ich niebieski pas powyżej piersi jest szerszy. Osobniki młode podobne do samic.

Populacja i zagrożenia

Liczebność figówki czerwonobrodej nie została obliczona(szacuje się ją na ok. 100 tysięcy osobników), lecz uważa się ją za gatunek dość pospolity. Nie są znane istotne zagrożenia dla gatunku, choć w przyszłości ptakowi może zagrażać utrata siedliska i wyłapywanie osobników w celach handlowych(sprzedawane jako zwierzęta domowe).

Pożywienie

Papuga owocożerna. Żeruje głównie na figowcach i rzewni, lecz zjada także owoce innych drzew, krzewów, a także nektar kwiatowy, nasiona, oraz sporadycznie bezkręgowce żyjące na drzewach.

Zachowanie

Ekologia papugi dość skromnie poznana. Figówka czerwonobroda jest ptakiem o dziennym trybie życia, żyjącym zwykle w parach. Podczas owocowania drzew papuga może gromadzić się w stada do ok. 30 osobników(choć niektóre artykuły mówią o rejestracji żerujących stad liczących ok. 400 osobników). Często żeruje wraz z innymi gatunkami ptaków min. figówką zmienną, czy owocożerami. Figówka czerwonobroda jest ptakiem hałaśliwym, wydobywającym z siebie piskliwy i donośny odgłos(także podczas lotu) "skrit", czy "zsit", lub krótkie "ks"(opisywane jako dźwięk monety spadającej na betonowe podłoże). Figówka jest ptakiem aktywnym, skorym do zabaw. Zwykle przebywa wśród gęstych koron drzew, a dzięki zielonemu upierzeniu, łatwo kamufluje się. Rzadko schodzi na ziemie, zwykle jedynie w celu skorzystania z wodopoju. Podczas zaspakajania pragnienia, zwykle zażywa kąpieli(papuga zazwyczaj bardzo lubi wodę).

Rozród

Słabo poznany. Gnieżdżące się pary odnotowywano od stycznia do maja. Papugi za gniazdo wybierają nieduże dziuple, lub wgłębienia wysoko na dużych drzewach. W owym czasie papugi stają się agresywne(zwłaszcza samiec), odganiając inne ptaki(głównie swojego gatunku) z okolic gniazda. Samica składa od 2 do 3 białych jaja, które inkubuje przez okres 18-26 dni. Wysiaduje głównie samica, choć samce czasami ją zastępują. Po wykluciu oboje rodzice uczestniczą w dogrzewaniu i dokarmianiu piskląt. Pisklęta wykluwają się nagie, a ich skóra posiada ciemny kolor, lecz już po 6-7 tygodniach są prawie całkowicie upierzone i uczą się latać. W wieku 8-9 tygodni młode stają się samodzielne, lecz zwykle nadal przez kilka tygodni pozostają blisko rodziców. U spokrewnionych gatunków papugi wiek dojrzałości osiągają w przeciągu 12-36 miesięcy.

Długość życia

ok. 12 lat.

Naturalni wrogowie

Głównie ptaki drapieżne np. krogulce(Accipiter) i kanie(Haliastur).

Znaczenie dla człowieka

Figówka czerwonobroda jest papugą spotykaną w domowych hodowlach(rzadko). Należy do papug aktywnych, zabawnych i łatwych do oswojenia, a także atrakcyjnych z wyglądu, lecz nadal(zwłaszcza na europejskim rynku) należy do papug bardzo rzadko spotykanych.

W naturalnym środowisku może być szkodnikiem upraw, zwłaszcza drzew owocowych. Jej obecność, zwłaszcza w większych stadach, może być przyczyną nadmiernego hałasu.

Systematyka i pokrewieństwo

Figówka czerwonobroda należy do małego plemienia papug Cyclopsittini(5-11 gatunków), które zamieszkują tereny Nowej Gwinei i Australii. Przedstawiciele plemienia cechują się krępą budową ciała, proporcjonalnie dużą głową, krótkim ogonem, jaskrawym upierzeniem, a przede wszystkim niewielkim rozmiarem ciała. Figówka zmienna(Cyclopsitta diophthalma) jest najmniejszą australijską papugą(osiąga średnio 14 cm długości ciała).

Wiele aspektów życia figówek jest nieznana, mimo iż nie należą do gatunków rzadkich. Jak sama nazwa wskazuje, duży procent diety papug stanowią figi, lecz odżywiają się także wieloma innymi owocami, częściami zielonymi roślin, nasionami, nektarem, a także sporadycznie małymi bezkręgowcami. Zamieszkują tereny tropikalnych lasów, żyjąc w parach i rzadko łącząc się w grupki i stada.

Figówki nie są gatunkami zagrożonymi, niemal wszystkie są klasyfikowane przez IUCN jako mniejszego ryzyka na wyginięcie, z jednym wyjątkiem. Figówka czerwonoucha(Cyclopsitta coxeni), czasem uznawana za podgatunek figówki zmiennej(Cyclopsitta diophthalma coxeni), jest gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem, ograniczonym do niewielkiego obszaru na wschodzie Australii(południowo-wschodni Queensland i północno-wschodnia Nowa Południowa Walia). Poważnym zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata siedliska, dzięki czemu papugi mają trudność w zdobyciu pożywienia i znalezieniu odpowiedniego miejsca lęgowego. Innym gatunkom zagraża podobnie utrata siedliska, oraz wyłapywanie żywych papug w celach handlowych(jako zwierzę domowe).

Figówki są spotykane w domowych hodowlach, choć obecnie należą do papug rzadkich w handlu, lecz o rosnącej popularności. Należą do papug figlarnych, żywiołowych i łatwych w oswajaniu, lecz wymagających doświadczenia nabywcy. Posiadają opinie umierających bez wyraźnych powodów. Trudno się aklimatyzują i wymagają specjalistycznej diety(bogatej w świeże owoce np. figi), lecz po zapienieniu odpowiednich warunków stają się papugami odpornymi i płodnymi. Do najpopularniejszych figówek w handlu należą figówka czerwonobroda(Psittaculirostris edwardsii) i figówka zmienna(Cyclopsitta diophthalma).

Obecnie do najbliższych krewnych figówek należą lory i loreczki(Loriini), oraz papużka falista(Melopsittacus undulatus). Rodzaj Psittaculirostris liczy obecnie 3-5 gatunków figówek min. figówkę tęczową(Psittaculirostris desmarestii), figówkę żółtobrodą(Psittaculirostris salvadorii), figówkę czerwonobrodą(Psittaculirostris edwardsii), oraz czasami uznawane za osobne gatunki (podgatunki figówki tęczowej): Psittaculirostris cervicalis i Psittaculirostris godmani.

Ciekawostki

• Gatunek został opisany w 1885 roku przez francuskiego zoologa Émile Oustalet. Jej nazwa została nadana na część francuskiego zoologa i paleontologa Alphonse Milne-Edwards'a.
• Figówka czerwonoucha(Cyclopsitta coxeni), uznawana czasem za podgatunek figówki zmiennej(Cyclopsitta diophthalma), jest najbardziej zagrożoną figówka, oraz jedną z najbardziej zagrożonych papug. Jej populacja w naturalnym środowisku szacowana była w 2000 roku na 100 osobników i nadal ulegała spadkowi. Niegdyś papuga była obiektem wyłapywań do prywatnych hodowli, dlatego istnieją spekulację iż mogła ona przetrwać w niewoli(prywatnych hodowlach, ogrodach zoologicznych). Jeżeli rzeczywiście odnaleziono by reprodukcyjną parę figówek czerwonouchych, byłby to fenomen i nadzieja na przetrwanie gatunku.
• Nie wyróżnia się podgatunków figówki czerwonobrodej.

Bibliografia:
-https://www.beautyofbirds.com/figparrotskeeping.html
-https://www.beautyofbirds.com/edwardsfigparrots.html
-http://www.worldlifeexpectancy.com/animal-life-expectancy
-http://www.iucnredlist.org/search
-http://www.iucnredlist.org/details/22727593/0
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Fig%C3%B3wka_zmienna
-http://www.mascotarios.org/en/lorito-de-edwards/
-https://en.wikipedia.org/wiki/Edwards%27s_fig_parrot
-http://www.iucnredlist.org/details/22684903/0
-http://www.hbw.com/species/edwardss-fig-parrot-psittaculirostris-edwardsii
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Fig%C3%B3wka_czerwonobroda

Kanczylek białoplamy - myszo-podobny jeleń

inne nazwy: kanczyl indyjski*(jako gatunek zbiorowy)

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Kanczylowate
• Gatunek: Kanczylek białoplamy(Moschiola meminna)

Występowanie

Kanczylek białoplamy zamieszkuje endemicznie Sri Lankę. Obecnie przyjmuje się iż kanczylek zamieszkuje większość wyspy(poza południowo-zachodnimi i centralnymi rejonami górskimi) od dystryktu Dżafna po Prowincję Środkową(bez południowych rejonów), północną Prowincję Zachodnią, północną Prowincję Sabaragamuwa, północno-wschodnią Prowincję Uva i północno-wschodnią Prowincję Południową, dalsze rejony zamieszkuje kanczylek żółtopręgi(Moschiola kathygre), który był uznawany(wraz z kanczylkiem białoplamym i indyjskim) za jedną z form kanczyla indyjskiego(Moschiola meminna). Badacze sądzą jednak iż kanczylek białoplamy zamieszkuje także rejony południowe wyspy i współistnieje z bardzo podobnym kanczylkiem żółtopręgim.

Siedlisko

Kanczylek białoplamy zasiedla nizinne tereny leśne o gęstym podszycie w strefie suchej(klimat podzwrotnikowy). Zwykle nie oddala się zanadto od źródła wody. Często spotykany także na terenach plantacji palmy kokosowej i ogrodach przydomowych.

Ogólny opis

Kanczyle należą do najmniejszych obecnie żyjących ssaków kopytnych o pierwotnych cechach. Posiadają klinowaty kształt ciała, bez ogona i trójkątną, bezrogą głowę. Występujące u tych zwierząt kły górne stale rosną, czasami wystając poza pysk(zwłaszcza u samców). Oczy duże. Kończyny bardzo cienkie.

Kanczylek białoplamy osiąga od 27 do 50 cm długości ciała i wagę ok. 3 kg. Kończyny o długości ok. 12-14 cm, smukłe z czterema placami, zakończonymi racicą. Futro koloru od płowo po ciemnobrązowy, ciemniejsze na grzbiecie i białe w spodniej części ciała. Na każdym boku może ciągnąć się do 5 jasnych(białych, lub kremowych) pasów, lub rzędów plam i wzorów. Bardzo podobny do spokrewnionych kanczylka indyjskiego i kanczylka żółtopręgiego, odróżniane jedynie na podstawie cech anatomicznych(budowa czaszki).

Dymorfizm ciała

Zaznaczony. Samce osiągają zwykle mniejsze rozmiary, natomiast ich kły górne często przerastają, wystając poza pysk zwierzęcia(kły używane są do walk).

Populacja i zagrożenia

Z pojedynczych badań terenowych nad tym gatunkiem, wiadomo iż występuję on dosyć powszechnie. Zasiedla pospolicie większość typów lasów na wyspie, lecz także plantację i przydomowe ogrody. Obecnie jednak z uwagi na rzadkość prowadzenia badań nad tym gatunkiem, oraz niejednoznacznym zasięgiem, liczebność populacji, jak i jej trend nie jest znany. Jednymi z najpoważniejszych zagrożeń dla kanczyla jest obecnie degradacja środowiska, przez wycinkę lasów pod uprawy, pastwiska i zabudowania mieszkalne, oraz pożary lasów. Kanczylek białoplamy potrafi jednak przystosować się do terenów zmienionych przez człowieka np. plantacji, ogrodów, przez co jego sytuacja nie jest aż tak poważna jak innych gatunków zwierząt. Kanczylek jest także celem polowań lokalnej ludności(bardzo mały wpływ na liczebność). Podczas wojny domowej na Sri Lance(2008-2009) na wielu terenach ochrona naturalnego środowiska została zawieszona, przez co kanczyl często bywał obiektem polowań z broni palnej, mimo to nie wydaje się aby miało to znaczący wpływ na liczebność ssaka. Obecnie prowadzi się okresowe polowania na kanczylki w celach sportowych i dla mięsa. Przez IUCN kanczylek białoplamy klasyfikowany jest jako niskiego ryzyka na wyginięcie.

Pożywienie

Gatunek głównie owocożerny. Zjada głównie opadłe owoce znajdowane w runie leśnym. Wybiera te z dużą zawartością białka i niską włóknistością(oskomian, chlebowiec). Spożywa również młode pędy drzew i krzewów, liście, trawy i pnącza. Zaobserwowano iż urozmaica dietę w owady i inne niewielkie bezkręgowce.

Zachowanie

Kanczylek białoplamy jest gatunkiem słabo poznanym, lecz z uwagi na podobieństwa morfologiczne, jak i behawioralne pozostałych dwóch gatunków z rodzaju Moschiola, przyjęto iż wzorcowe zachowanie kanczylków mogą występować także u kanczylka białoplamego. Żyje samotnie, rzadziej w parach. Ich aktywność przypada w dzień, jak i w nocy. U kanczylków występuje przypuszczalnie terytorializm, a kilka osobników jednocześnie można spotkać jedynie w okresie rozrodczym. Kanczyle porozumiewają się przy pomocy pisków i bodźców chemicznych. Nie występuje u nich zachowanie zwane "flehmen", czyli podnoszenie wargi górnej i odsłonięcie narządu Jacobsona w celu identyfikacji feromonalnej. Zamiast tego samce często zlizują mocz samicy w celu identyfikacyjnym. Nie rzadkie są walki samców, podczas których zwierzęta wymieniają się kopnięciami, oraz ugryzieniami, dotkliwymi z uwagi na wydłużone kły. Mimo terytorializmu, zwierzęta zwykle ignorują się wzajemnie, podczas wkraczania na nieswoje tereny. Zwykle kanczyle zachowują się cicho, ukrywając się wśród gęstej roślinności, co ułatwia im ubarwienie futra, unikając tym samym drapieżników. Zauważone szybko i zwinnie ciekają. Nie boją się schronić w wodzie, gdzie świetnie poruszają się.

Rozród

Zachowania rozrodcze kanczylka białoplamego są słabo poznane, a większość znanych informacji pochodzi z hodowli w niewoli. Okres rozrodczy kanczylka białoplamego trwa od czerwca do lipca. Samce w tym okresie przeszukują teren w poszukiwaniu gotowych do godów partnerek. U spokrewnionych gatunków przed kopulacją samiec piszczy, oraz ociera się o partnerkę, oznaczając ją przy pomocy gruczołu śródżuchwowego, podobne zachowanie może występować także u kanczylka białoplamego. Ciąża kanczylka trwa od 150 do 160 dni, po czym samica rodzi 1, bardzo rzadko 2 młode. Noworodek waży przeciętnie 320 gram, choć jego masa jest ściśle związana z masą matki. Młode ubarwieniem przypomina osobnika dorosłego. Zwykle w przeciągu 30 minut od narodzin potrafi ustać na nogach. Młode pozostają w ukryciu, a opieka matczyna ograniczana jest do minimum(przez co zmniejszone jest ryzyko wykrycia młodego przez drapieżnika). Matka odwiedza swoje dziecko tylko kilka razy dziennie na kilka minut, aby nakarmić go mlekiem. Okres usamodzielnienia i dojrzałości płciowej kanczylka białoplamego nie jest znany, lecz u spokrewnionego gatunku kanczyli, młode odstawiane jest od piersi w przeciągu 3 miesięcy od narodzin, a dojrzałość płciową uzyskuje w wieku 4-5 miesięcy. U kanczyli występuje zjawisko rui poporodowej(samica może zajść w ciąże w przeciągu kilku dni od porodu).

Długość życia

Kanczyle w naturalnym środowisku żyją przeciętnie 8-12 lat. Jedyna udokumentowana długość życia kanczylka białoplamego w niewoli wynosiła 6 lat i 9 miesięcy.

Naturalni wrogowie

Głównie duże drapieżniki. Kanczylek białoplamy może padać ofiarą lamparta lankijskiego(Panthera pardus kotiya). Sporadycznie może padać ofiarą puchacza jarzębatego(Bubo nipalensis), krokodyli(błotnego i różańcowego), a osobniki młode waranów(bengalskiego, paskowanego) i węży(np. pytona tygrysiego). Kanczylek białoplamy może być także gospodarzem nicieni(Setaria) i świdrowców(Trypanosoma).

Znaczenie dla człowieka

Kanczylek białoplamy bywa obiektem polowań w celach sportowych, lub dla pozyskania dziczyzny, zwłaszcza dla ludności lokalnej. Często gatunek można spotkać na terenach plantacji i ogrodów, lecz nie jest postrzegany jako szkodnik. Istnieje kilka doniesień o przetrzymywaniu owego kanczylka w niewoli.

Systematyka i pokrewieństwo

Kanczylowate to rodzina ssaków parzystokopytnych o prymitywnej formie. Wyglądem przypominają krzyżówkę ssaka kopytnego z gryzoniem. Ich początków możemy szukać w późnym eocenie(33-38 milionów lat temu). Przykładem wczesnych kanczyli są min. Krabitherium waileki i Archaeotragulus krabiensis, wyglądem przypominające dzisiejszych przedstawicieli. Kanczyle podobnie jak inne przeżuwacze posiadają czterokomorowy żołądek, lecz księgi(trzeci przedżołądek) jest bardzo słabo rozwinięty. W przeciwieństwie do większości przeżuwaczy, sporadycznie odżywiają się pokarmem zwierzęcym(bezkręgowcami, rybami). Kanczyle nie posiadają poroża, ani rogów, natomiast podobną funkcję spełniają u nich wydłużone kły(okazalsze u samców). Niektóre kanczyle chętnie pływają i nurkują, zwłaszcza kiedy chronią się przed atakiem drapieżnika. Pierwotnie do rodziny kanczylowatych zaliczano 4 gatunki, jednak obecnie poprzez dokładniejsze badania ich liczba wzrosła do 10(obecnie żyjących). Znanych jest także kilka gatunków wymarłych. Obecnie kanczyle występują na terenie południowej i południowo-wschodniej Azji, Indonezji i w centralnej i zachodniej Afryce(wodnokanczyl afrykański), choć gatunki prehistoryczne zamieszkiwały także Europe Środkową, czy Azję Zachodnią. Większość kanczyli nie jest gatunkami zagrożonymi(6 notuje się jako niskiego ryzyka na wyginięcie, natomiast 3 jako brak danych odnośnie zagrożenia). Jeden gatunek kanczyl ciemny(Tragulus nigricans) jest poważnie zagrożony wyginięciem, głównie z uwagi na kłusownictwo i utratę siedliska.

Kanczylek białoplamy jest najbliżej spokrewniony z innymi przedstawicielami rodzaju Moschiola(rodzaj liczy 3 gatunki), min. z kanczylkiem żółtopręgim(Moschiola kathygre) i kanczylkiem indyjskim(Moschiola indica). Niegdyś(do 2005 roku) wszystkie 3 gatunki były klasyfikowane jako jeden kanczyl indyjski(Moschiola meminna).

Ciekawostki

•  Słowo "kanczyl" pochodzi z języka francuskiego i oznacza "małą kozę", natomiast epitet gatunkowy meeminna pochodzi z języka syngaleskiego i tłumaczy się jako "myszo-podobny jeleń".
• Z wyglądu kanczyle przypominają bardziej afrykańskie dujkery(antylopy) i amerykańskie aguti(gryzonie), lecz nie są z nimi spokrewnione(przykład konwergencji).
• Kanczyle są najmniejszymi kopytnymi świata. Kanczyl orientalny(Tragulus kanchil) waży ok. 2 kg, co czyni go najmniejszym kanczylem i ssakiem kopytnym świata. 
• Przypuszczalnie kanczyle są najbliższymi krewnymi wymarłej rodziny kopytnych Hypertragulidae, które zamieszkiwały tereny Ameryki Północnej, Azji i Europy 46,2-13,6 mln lat temu(eocen-miocen). Przypominały dzisiejsze sarny, lub piżmowce.

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Kanczylowate

-https://en.wikipedia.org/wiki/Chevrotain

-http://www.ultimateungulate.com/cetartiodactyla/Tragulidae.html

-http://www.iucnredlist.org/details/41779/0

-http://animaldiversity.org/accounts/Moschiola_meminna/

-https://en.wikipedia.org/wiki/Hypertragulidae

Diplaegidia gladiator - wymarły kompan gołębia wędrownego

• Królestwo: Zwierzęta
• Typ: Stawonogi
• Gromada: Pajęczaki
• Rząd: Roztocze
• Rodzina: Analgidae
• Gatunek: Diplaegidia gladiator

Ogólny opis

Gatunek bardzo słabo poznany. Diplaegidia gladiator był pasożytniczym roztoczem, żyjącym w piórach gołębia wędrownego(Ectopistes migratorius). Wraz z  wymarciem gołębia(w 1914 roku), przypuszczalnie wymarł i ów pasożyt.

Wiarygodne dane:

• Diplaegidia gladiator był gatunkiem roztocza, którego pasożytnicze występowanie zostało potwierdzone jedynie na ciele gołębia wędrownego. Roztocze było przypuszczalnie jednym z niewielu pasożytniczych pajęczaków, który był ograniczony do jednego żywiciela, choć niewykluczone(i wielce prawdopodobne) że gatunek występuje na innych gatunkach ptaków(np. gołębi).
• Występowanie pasożyta było ograniczone do zasięgu występowania jego żywiciela, czyli gołębia wędrownego. Ptak zamieszkiwał Amerykę Północną. Latem przebywał od Gór Skalistych na wschodzie, po centralną Kanadę do północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych. Zimą przenosił się na południe od Stanów Zjednoczonych, czasami aż do Meksyku i Kuby.
• Nie znaleziono opisu zwierzęcia. Podobne gatunki osiągają ok. 1 mm długości ciała, choć opite krwią mogą osiągać nawet 3 cm długości(oskórek bardzo rozciągliwy). Ciało roztoczy dzieli się na dwa segmenty: idiosomę(część ciała na którym znajdują się odnóża kroczne i tylne segmenty) i gnatosomę(obejmującą narządy gębowe).
• Za datę wymarcia gatunku uznaję się rok 1914, kiedy doszczętnie wymarł gatunek żywicielski roztocza. Gatunek nie oceniony przez IUCN.
• Poza Diplaegidia gladiator innym przedstawicielem rodzaju Diplaegidia jest Diplaegidia columbae, który pasożytuje min. na gołębiu skalnym(Columba livia).     

Bibliografia:
-http://www.extinct.minks-lang.de/a.englisch/arten.d/diplaegidia.gladiator1.html
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Roztocze_(paj%C4%99czaki)
-http://www.petermaas.nl/extinct-archive/lists/arachnids.htm

Gorgozaur - kampański władca równin

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Zauropsydy
• Rząd: Dinozaury gadziomiedniczne
• Rodzina: Tyranozaury
• Gatunek: Gorgozaur(Gorgosaurus libratus)

Występowanie

Gorgozaur występował w zachodniej części Ameryki Północnej na terenie Alberty(Kanada) i przypuszczalnie stanu Montana(USA).

Okres występowania

76,6-75 mln lat temu w kampanie(górna kreda).

Siedlisko

W okresie kampańskim zachodnia część Ameryki Północnej była przybrzeżną równiną(blisko Morza Środkowego Zachodu), bujno porośniętą roślinnością. Z uwagi na liczne rzeki płynące w kierunku morza, tereny te były często zalewane. Na owych terenach częste były także dotkliwe susze.

Ogólny opis

Gorgozaur był średniej wielkości teropodem, osiągającym 8-9 metrów długości ciała(od pyska po ogon) i wagę szacowaną na 2,5 ton. Podobnie jak u innych przedstawicieli tyranozaurów, czaszka była stosunkowo duża w stosunku do reszty ciała, lecz jej masę zmniejszały otwory(okna). Największa odkryta czaszka gorgozaura mierzyła 99 cm długości. W przeciwieństwie do innych tyranozaurów, czaszka gorgozaura była bardziej wydłużona niż wysoka. Koniec pyska zaokrąglony, natomiast nad oczami znajdowały się guzy(zbudowane z kości łzowej). Uzębienie typowe dla tyranozaurów(heterodontyzm, 26-30 zębów szczękowych i 30-34 w żuchwie), choć ich kształt był bardziej owalny, niż sztyletowaty, jak u innych przedstawicieli jego rodziny. Reszta ciała także budowy typowej jak dla tyranozaurów. Szyja masywna, wygięta na kształt litery "S". Kończyny przednie małe, wyposażone w dwa palce(chociaż u niektórych osobników zauważono obecność 3 kości nadgarstka). Kończyny tylne były długie i masywne. Kość udowa u największych osobników mierzyła ok. 105 cm długości, a piszczel był podobnej wielkości(u osobników młodych większy. co świadczy o ich umiejętności szybkiego poruszania się). Kończyny tylne wyposażone w cztery palce, z czego jeden niewielki, umieszczony z tyłu stopy i niestykający się z podłożem. Pozostałe trzy palce skierowane do przodu i uzbrojone w trzy pazury. Ogon długi i masywny, pełniący funkcję przeciwwagi do tułowia i głowy.

Dymorfizm płciowy

Brak danych.

Pożywienie 

Gorgozaur był jednym ze szczytowych drapieżników. Mógł aktywnie polować na występujące w tym okresie hadrozaury, oraz rzadziej na lepiej opancerzone ceratopsy, chasmozaury i ankylozaury.

Zachowanie

Brak danych. Przypuszczalnie gorgozaur był gatunkiem drapieżnika aktywnie ścigającym ofiarę, o czym świadczy długa kość piszczelowa(przystosowana do osiągania dużych prędkości), lecz niewykluczone iż polował z zasadzki. Możliwe iż był stadny, lub tworzył niewielkie grupy. Osobniki młodociane były szybsze i zwinniejsze niż osobniki dorosłe(dłuższa kość piszczelowa niż udowa), co świadczy o tym iż polowały na mniejsze i żwawe zwierzęta(np. wczesne ssaki, gady, ptaki itp.).

Rozród 

Brak danych. Podobnie jak inne teropody był gatunkiem jajorodnym. Młode osobniki polowały na małe kręgowce, przy czym były szybsze i zwinniejsze niż osobniki dorosłe. Przypuszczalnie osobniki młode osiągały wielkość dorosłych w wieku ok. 15-20 lat. 

Długość życia

Brak danych.

Naturalni wrogowie

Gorgozaur dzielił okres i miejsce występowania razem z innym tyranozaurem daspletozaurem. Interakcje zachodzące między tymi dwoma gatunki są nieznane, choć przypuszczalnie konkurowały o pożywienie. Przypuszczalnie walki tych dwóch tyranozaurów były bardzo rzadkie, gdyż zapewne obie ze stron bały się zranienia, ograniczającego polowanie. Równie dobrze jednak oba dinozaury mogły zamieszkiwać inne środowiska, lub żywić się inną zdobyczą, nie wchodząc sobie w drogę.

Przyczyny wymarcia

Nieznane. Mógł wymrzeć w jednym z pomniejszym wymierań np. kampańskim.

Znaleziska

Gorgosaurus libratus został po raz pierwszy odkryty w 1913 roku przez amerykańskiego paleontologa Charles'a Mortram'a Sternberg'a na terenie Dinosaur Park Formation(Alberta, Kanada). Odkryty holotyp reprezentował kompletny szkielet z czaszką(8,25 m). Gatunek został opisany w roku następnym przez kanadyjskiego paleontologa Lawrence'a Lambe. Gorgozaur był pierwszym odkrytym tyranozaurem z kompletną dłonią. Niem więcej w tym samym czasie odkryto cztery inne szkielety gorgozaura(1 czaszkę i 3 kompletne szkielety). W 1917 roku opisano kolejny piaty szkielet odkryty przez Charles'a Mortram'a Sternberg'a, był on jednak mniejszy, czaszka smuklejsza, a kończyny dłuższe, dlatego szczątki opisano jako należące do nowego gatunku Gorgosaurus sternbergi, obecnie uważa się go za młodego osobnika Gorgosaurus libratus. W późniejszych latach odkryto jeszcze wiele szczątków gorgozaura.

Systematyka i pokrewieństwo

Obecnie do rodzaju Gorgosaurus klasyfikuje się tylko jeden gatunek Gorgosaurus libratus. Klasyfikowany jest także do rodziny tyranozaurów, teropodów zamieszkujących Amerykę Północną i Azję w późnej kredzie. Charakterystyczna dla tyranozaurów była duża czaszka(do 1,5 m u Tyrannosaurus rex) z szczęką uzbrojoną w sztyletowate i piłkowane zęby. Kończyny przednie skarłowaciałe, wyposażone w 2-3 palce(przypuszczalnie nie posiadały żadnych istotnych funkcji), natomiast tylne długie i masywne, przystosowane do szybkiego poruszania się. Największym znanym przedstawicielem rodziny jest Tyrannosaurus rex(szacowana długość ciała jednego z odnalezionych szkieletów wynosi 12,8 metrów), natomiast najmniejszym alioram(Alioramus remotus i Alioramus altai) z szacowana długością ciała 4 metry(choć z uwagi na skromne szczątki, nie wiadomo do końca czy jest przedstawicielem tyranozaurów. Możliwe iż odnalezione kości należą do młodego osobnika tego gatunku, stąd takie małe rozmiary. Niektórzy badacze sądzą także iż może być młodym osobnikiem tarbozaura). Tyranozaury były zapewne drapieżnikami, polującymi na inne dinozaury np. hadrozaury. Ich rozbudowana tylna część czaszki, wyposażona w silne mięśnie, dawała drapieżnikowi możliwość miażdżenia kości(siłę zgryzu szacuje się na 6400–13400 niutonów). Niektórzy badacze wysunęli teorię, jako że tyranozaury były padlinożercami, bardzo rzadko aktywnie polującymi.

Obecnie najbliższym krewnym grogozaura jest Daspletosaurus torosus. Oba gatunki są jedynymi przedstawicielami podrodziny Albertosaurinae.

Ciekawostki

• W 1856 roku amerykański paleontolog Joseph Leidy opisał dwa zęby pochodzące od tyranozauroida, znalezione w Judith River Formation(Montana, USA). Na ich podstawie opisał nowy gatunek tyranozaura Deinodon horridus, jednak w 1922 roku amerykańscy paleontolodzy William Diller Matthew i Barnum Brown porównawszy zęby deinodona i gorgozaura(który został opisany nieco później), oznajmili iż są niemal identyczne, lecz z uwagi na brak innych szczątków deinodona, powstrzymano się przed oficjalnym uznaniem gatunku za synonim. W 1970 roku kanadyjski paleontolog Dale Russell stwierdził iż zęby Deinodon horridus są nie tylko niemal nieodróżnialne od gorgozaura, ale także od nowo opisanego Daspletosaurus torosus, dlatego deinodona uznał za nomen vanum(nieudane nazwanie, "pusta" nazwa, nie pełniąca funkcji gatunku), jednak większość badaczy zakwalifikowało gatunek jako nomen dubium(nazwa gatunku wątpliwego). Rozpoznanie gatunku na podstawie zębów w rodzinie tyranozaurów jest zwykle trudne, gdyż większość gatunków posiada bardzo podobną budowę zębów, dlatego tyranozaury znane jedynie z skamieniałości w postaci zębów(Deinodon, Aublysodon) są uznawane za gatunki wątpliwe.
• Wiele skamielin tyranozaurów, często zostało nieprawidłowo zaliczonych do rodzaju Gorgozaur. W 1946 roku czaszka młodego tyranozaura znaleziona na terenie formacji Hell Creek(Montana, USA) została pierwotnie nazwana Gorgozaur lancensis, lecz w 1988 roku przemianowana na Nanotyrannus lancensis(choć niektórzy badacze sądzą iż czaszka należy do młodego Tyrannosaurus rex). W 1955 roku na terenie formacji Nemegt(Mongolia) zostały odnalezione szczątki należące do dwóch tyranozaurów, po czym nazwane Gorgosaurus lancinator i Gorgosaurus novojilovi. Obie nazwy okazały się błędne, a szczątki owych tyranozaurów uważane są obecnie za młode Tarbosaurus bataar.
• Jedną z największych debat w temacie tyranozaurów, dotyczyła ich sposobu zdobywania pożywienia. Jedna z hipotez mówi iż tyranozaury były aktywnymi drapieżnikami, a dowodzą tego szczątki roślinożernych dinozaurów(Triceratops, Edmontosaurus) w kościach których znaleziono odciski zębów tyranozaura, lecz także oznaki gojenia się(czyli zwierzęta przeżyły atak drapieżnika). Inna teoria mówi o tym iż tyranozaury były jedynie padlinożercami, niezdolnymi aktynie polować. Zwolennicy tej teorii zakładają iż tyranozaur nie mógł szybko biegać(choć sposób poruszania się zwierzęcia też jest sprawą dyskusyjną), a dobry węch(opuszki węchowe i nerwy węchowe bardzo dobrze rozwinięte) służył dinozaurowi do wyszukiwania pokarmu. Szczątki zaurolofa ze śladami zębów tyranozaura na kości barkowej, przychylają się do tezy iż tyranozaury były padlinożercami, gdyż reszta szkieletu roślinożercy była nietknięta(zwierzę nie zostało upolowane). Większość badaczy przychyla się jednak do tezy iż teropody z rodziny tyranozaurów żywiły się padliną, jak i aktywnie polowały(jak robią to dzisiejsze hieny).

Bibliografia:

-http://www.prehistoric-wildlife.com/species/g/gorgosaurus.html

-https://en.wikipedia.org/wiki/Gorgosaurus

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Gorgozaur

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Tyranozaur#Strategie_.C5.BCywienia_si.C4.99

-http://dinopedia.wikia.com/wiki/Gorgosaurus

-http://blog.everythingdinosaur.co.uk/blog/_archives/2014/05/27/gorgosaurus-versus-albertosaurus-speculative.html

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Tyranozaury

-https://en.wikipedia.org/wiki/Tyrannosauridae