środa, 27 maja 2015

Szroniaki - lodowa rasa wprost z Age of Wonders.

Pierwsze podania

Po raz pierwszy rasa szroniaków pojawiła się w grze Age of Wonders. Szroniaki zaprezentowani zostali jako humanoidalne istoty z zimnych krańców północy. Mimo iż nie odgrywali oni znaczącej roli w kampanii do pierwszej edycji gry, zyskali oni sympatię fanów i twórców, oraz pojawili się w kolejnych odsłonach gry, a ich historia została nam bliżej opisana. Powstanie ludu szroniaków jest owiane tajemnicą i domysłami. Ponoć pochodzą od rasy stworzeń które chciały osiedlić się na północnych ziemiach skutych lodem. Rasa ze względu na bardzo duże możliwości adaptacyjne, przystosowała się do surowego klimatu tam panującego. Ze względu na łączenie się z rdzennymi dla północnych rejonów wiedźmami mrozu, zyskały odporność na zimno, a niektóre nawet zdolności magiczne. Szroniaki podporządkowały sobie także większość stworzeń żyjących na zamarzniętych ziemiach min. wilki, mamuty, lodosmoki i yeti. Lodowa rasa prowadzi raczej neutralną politykę, choć nielubi stworzeń żyjących w bardziej łagodnych klimatach. Główną przedstawicielką i przywódczynią rasy jest Artica, wiedźma lubiąca samotność i igranie ze swoimi wrogami.

Wygląd

Szroniaki są podobne do goblinów, lecz posiadają o wiele bladszą cerę i charakterystyczne duże, lśniące i głęboko niebieskie oczy. Ubierają się zwykle w białe futra, dzięki czemu łatwiej jest im się ukryć w śniegu.

Rasa pokrewna

Wiedźmy mrozu - rasa tajemniczych istot żyjących w krainach wiecznego lodu. Nie wiadomo skąd pochodzą i z kim są najbliżej spokrewnione, choć przypuszcza się iż mogą pochodzić od nimf. Nie potrafią jednak skutecznie uwodzić płci przeciwnej, w zamian oponowały do perfekcji posługiwanie się magią zimna. W ich społeczeństwie rządzą kobiety, a mężczyźni traktowani są z pogardą. Rasa mroźnych wiedźm została wchłonięta przez Szroniaki. Czczą oni mroźne wiedźmy, a z pośród nich wybierana jest Królowa lodu, przywódczyni Szroniaków.

W środkach masowego przekazu

Poza cyklem gry Age of Wonders rasa Szroniaków nie pojawiła się w innych masowych środkach przekazu.

Bibliografia:
- http://pc.enklawanetwork.pl/news/8232-age-of-wonders-iii-powrot-szroniakow/
- http://age-of-wonders-3.wikia.com/wiki/Frostlings  

Viscum minimum - karłowata, pustynna jemioła

  • Królestwo: Rośliny 
  • Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe 
  • Klasa: Okrytonasienne
  • Rząd: Sandałowce
  • Rodzina: Sandałowcowate
  • Gatunek: Viscum minimum

Występowanie

Występowanie Viscum minimum jest ściśle związana z zasięgiem jego roślin żywicielskich(Euphorbia horrida i Euphorbia polygona). Obecnie gatunek odnotowany od miasta Uitenhage po Willowmore w prowincji Przylądkowej Wschodniej(RPA). Podobnie jak gospodarze rośliny, zamieszkuje ona tereny suche np. pustynie i półpustynie.

Ogólny opis

Viscum minimum jest pasożytniczym sukulentem(jemiołom) w naturze występującym na dwóch gatunkach roślin z rodzaju wilczomleczy(Euphorbia horrida i Euphorbia polygona), choć w niewoli akceptuje inne gatunki wilczomleczy. Nie tworzy ssawek, lecz przebija naskórek gospodarza i rośnie w jego wnętrzu. Wytwarza jedynie na powierzchni wilczomlecza malutkie, słabo widoczne, 3 milimetrowe, zielone liście, które dodatkowo odżywiają roślinę przy pomocy fotosyntezy, oraz 0,5 mm międzywęźle.

Rozmnażanie

Karłowata jemioła jest rośliną jednopienną. W naturze kwitnie zwykle od marca do czerwca, oraz rzadziej od listopada do stycznia. Kwiaty wytwarzane na powierzchni rośliny żywicielskiej. Męskie 1,5-2,5 milimetrowe, żółtopomarańczowe kwiaty są kształtu odwrotnie stożkowatego, natomiast 2-3 milimetrowe pomarańczowoczerwone żeńskie kwiaty są wrzecionowate. Po zapyleniu z kwiatów żeńskich wytwarzany jest pierwotnie zielony, później soczyście czerwony(wraz z dojrzewaniem) owoc w formie jagody. Zawiera jedno(rzadziej dwa) nasiona. Owoc jest gładki, kulisty o średnicy 8-9 mm. Ze względu na lepki miąższ nasiona mogą przyczepiać się do ciała ptaków i być transportowane na inne rośliny. Nasiono które znajdzie się na roślinie żywicielskiej(zwłaszcza na jej koronie, gdyż tam błona rośliny jest najcieńsza) już po 4 dniach zaczyna kiełkować. Wytwarzany jest swego rodzaju korzeń(hipokotyl), który po ok. 20 dniach przebija błonę roślinną, a już po 30 dniach roślina jest w pełni rozwinięta wewnątrz gospodarza.

Zagrożenia

Jest gatunkiem rzadkim w naturalnym środowisku, lecz nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia. Nie są znane poważne zagrożenia dla tego gatunku.

Długość życia

Roślina wieloletnia.

Znaczenie dla człowieka

Jest jedną z niewielu gatunków jemioł, które cieszą się popularnością w uprawie. Viscum minimum jest łatwy w uprawie i traktowany jako ozdobnik do niektórych gatunków wilczomleczy, zwłaszcza jeśli chodzi o jego owoce. Nie odnotowano negatywnych skutków bytowania jemioły karłowatej na roślinach.

Warunki uprawy

Viscum minimum pasożytuje na wilczomleczach Euphorbia horrida i Euphorbia polygona, jednak w niewoli łatwo adaptuje innych gospodarzy min. Euphorbia anoplia, Euphorbia ferox, Euphorbia pillansii, Euphorbia pulvinata, Euphorbia fimbriata, Euphorbia inconstantia, Euphorbia mammillaris, Euphorbia submammillaris i Euphorbia tubiglans. Aby "zarazić" roślinę jemiołą, należy umieścić dojrzałe nasiono na jego koronie. Po kilku dniach zaczyna ono kiełkować, a już po 30 dniach przedostaje się do wnętrza żywiciela. Pierwsze kwiaty jemioły mogą się pojawić już po 4 miesiącach(choć roślina może także zakwitnąć dopiero po roku). Przy dobrym podlewaniu i nawożeniu rośliny żywicielskiej jemioła w żaden sposób nie wpływa na rozwój gospodarza.

Ciekawostki


  • Mimo iż w niewoli toleruje inne gatunki wilczomleczy, to w naturze występuje jedynie na dwóch. Przyczyna tego upodobania nie jest poznana.
  • Mimo iż jemioły to półpasożyty(odżywiają się za pomocą fotosyntezy, a jedynie niektóre substancje pobierają od żywiciela), to Viscum minimum uważany jest za pasożyta całkowitego, gdyż mimo prowadzonej fotosyntezy na bardzo minimalnym poziomie, większość składników odżywczych pobiera od żywiciela.
  • Viscum minimum jest najmniejszym przedstawicielem rodzaju Viscum(jemioł).
  • Rodzaj Viscum liczy ok. 70-100 gatunków jemioł do których zaliczamy min. jemiołę pospolitą(Viscum album), Viscum capense i Viscum orientale.
Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Viscum
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Jemio%C5%82a
-http://www.nature.com/articles/srep17588/figures/1

sobota, 16 maja 2015

Coregonus fera - wymarła sieja z Jeziora Genewskiego

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Promieniopłetwe
  • Rząd: Łososiokształtne
  • Rodzina: Łososiowate
  • Gatunek: Coregonus fera

Występowanie

Sieja Coregonus fera zamieszkiwała Jezioro Genewskie na terenie Szwajcarii i Franci. Ryba preferowała strefę przydenną jeziora.

Ogólny opis

Brak dostatecznych danych na temat szczegółowego opisu gatunku. Ryba mierzyła ok. 30-40 cm długości ciała(maksymalnie 55 cm). Ciało wydłużone, bocznie spłaszczone z proporcjonalnie dużymi oczami i niewielkim otworem gębowym.

Dymorfizm płciowy

Brak danych.

Pożywienie

Głównie zooplankton, choć przypuszczalnie mógł polować także na larwy owadów, drobne bezkręgowce, małe ryby i ich ikrę.

Zachowanie

Coregonus fera podobnie jak inni przedstawiciele rodziny łososiowatych był gatunkiem stadnym. Nie podejmował wędrówek, a jedynie w okresie zimowym przechodził na wody głębsze.

Rozród

Tarło odbywało się od lutego do połowy marca. Ryby wpływały wtedy na wody głębsze, gdzie składały ikrę na roślinności wodnej.

Naturalni wrogowie

Głównie większe ryby i ptaki wodne.

Długość życia

Brak danych.

Przyczyny wymarcia

Sieja Coregonus fera była gatunkiem endemicznym dla Jeziora Genewskiego, nie występującym nigdzie indziej. W XIX wieku sieja była jedną z najczęściej łowionych ryb w Jeziorze Genewskim, wraz z także wymarłą sieją Coregonus hiemalis. W roku 1890 oba gatunki stanowiły prawie 70% wszystkich złowionych ryb w jeziorze. Jednak w wyniku zanieczyszczenia wód, a co za tym idzie eutrofizacją jeziora, nadmierną eksploatacją, oraz hybrydyzacją z gatunkami wprowadzonymi(min. Coregonus palaea), już w 1920 roku gatunek stał się dosyć rzadki. 1950 roku odnotowano jeszcze występowanie ryby na terenie jeziora, lecz od 1958 roku nie widywano już tego gatunku. W roku 1980 w wyniku eutrofizacji wód niemal wszystkie ryby w Jeziorze Genewskim wymarły. Obecnie jednak stan wód polepsza się w znacznym tempie, choć już za późno dla niektórych gatunków.

Ciekawostki


  • Pierwotnie szwajcarski zoolog Émile Dottrens w 1950 roku przypisał ryby występujące w Jeziorze Genewskim i Bodeńskim do jednego gatunku Coregonus fera. Dopiero szwajcarski ichtiolog Maurice Kottelat w 1997 roku zróżnicował te dwa gatunki, rozdzielając na Coregonus fera z Jeziora Genewskiego i Coregonus arenicolus z Jeziora Bodeńskiego.
  • Gatunek został opisany już w 1825 roku przez szwajcarskiego przyrodnika Louis'a Jurine.
  • Czasami mianem Coregonus fera określana jest obca dla Jeziora Genewskiego sieja Coregonus palaea.
  • Coregonus fera jest jedną z 9 wymarłych przedstawicieli rodzaju Coregonus. Innymi są min. Coregonus alpenae, Coregonus bezola, Coregonus gutturosus, Coregonus hiemalis, Coregonus johannae, Coregonus nigripinnis, Coregonus oxyrinchus Coregonus restrictus.
  • Na terenie Jeziora Genewskiego występował jeszcze jeden gatunek siei Coregonus hiemalis, wcześniej klasyfikowany jako podgatunek siei pospolitej(Coregonus lavaretus). Podobnie jak Coregonus fera wymarł ok. roku 1950.
  • Rodzaj Coregonus liczy ok. 80 gatunków ryb min. sielawę lemańską(Coregonus hiemalis), chadara(Coregonus chadary) i pelugę(Coregonus peled).    
Bibliografia
-https://en.wikipedia.org/wiki/Coregonus_fera
-http://www.fishbase.org/summary/5475
-http://www.iucnredlist.org/details/135627/0
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Coregonus

czwartek, 14 maja 2015

Leptoptilos robustus - bocian polujący na hobbitów.

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Ptaki
  • Rząd: Bocianowe
  • Rodzina: Bociany
  • Gatunek: Leptoptilos robustus

Występowanie

Leptoptilos robustus zamieszkiwał wyspę Flores w plejstocenie ok. 2,5 miliona do 11 tysięcy lat temu. Przypuszczalnie preferował tereny bardziej otwarte np. sawanny i tereny trawiaste.

Ogólny opis

Leptoptilos robustus posiadał przypuszczalnie smukłą budowę ciała, długie nogi, brak upierzenia na szyi i głowie, oraz długi, masywny dziób, podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju Leptoptilos(marabuty), jednak wyróżniały go o wiele większe rozmiary ciała, osiągając przypuszczalnie ok. 1,8 metra wysokości i wagę ok. 16 kg. Z powodu swoich dużych rozmiarów(mimo iż był jedynie nieco wyższy od marabuta indyjskiego, to był od niego prawie dwa razy cięższy) i dosyć ciężkich struktur kostnych(np. tibiotarsus Leptoptilos robustus posiada najgrubszą okostną wśród wszystkich przedstawicieli Leptoptilos znanych nauce) mógł być gatunkiem nielotnym. Z powodu braku dowodów kopalnych, trudno oszacować rozpiętość skrzydeł wymarłego bociana, choć przypuszcza się iż mogła być podobna do rozpiętości skrzydeł marabuta indyjskiego.

Dymorfizm płciowy

brak danych. U bocianów występuje bardzo słabo zaznaczony dymorfizm płciowy.

Pożywienie

Marabuty są zwierzętami głównie padlinożernymi, sporadycznie polującymi na niewielkie zwierzęta. Jednak Leptoptilos robustus mógł być bardziej aktywnym myśliwym polującym na endemiczne, duże gryzonie Spelaeomys florensis, Paulamys naso, Papagomys armandvillei, młode warany z Komodo i inne nieduże zwierzęta występujące na wyspie. Marabut mógł także korzystać z resztek upolowanej zdobyczy człowieka karłowatego Homo floresiensis(lub nawet konkurować o upolowaną zwierzynę). Naukowcy sugerują także iż Leptoptilos robustus mógł polować na młode i osobniki dorosłe Homo floresiensis(spekulację).


Zachowanie

Brak danych. Przypuszczalnie był nielotem, lub mógł latać na nieduże odległości. Przypuszczalnie zachowanie nie odbiegało zanadto od ekologi spokrewnionych gatunków. Prawdopodobnie dzięki dobremu wzroku wypatrywał potencjalnego posiłku. Mógł zagarniać zdobycz upolowaną przez inne zwierzęta np. przez Homo floresiensis. 

Rozród

brak danych.

Naturalni wrogowie

Mógł konkurować o ofiary i upolowaną zwierzynę z Homo floresiensis i waranem z Komodo. Badacze sądzą iż człowiek karłowaty mógł także polować na dużego marabuta, choć brak dotychczas dowodów, aby potwierdzić tą tezę.

Długość życia

brak danych.

Przyczyny wymarcia

Niejasne. Przypuszczalnie przyczyną wymarcia marabuta Leptoptilos robustus są zmiany klimatyczne do jakich doszło ok. 15 tysięcy lat temu. Klimat wyspy Flores stał się wtedy bardziej wilgotny, zatem sawanny i tereny trawiaste zaczęły ustępować lasom, które przypuszczalnie nie były odpowiednim środowiskiem dla owego gatunku. Ok. 12 tysięcy lat temu wybuch wulkan na wyspie Balii w wyniku czego większa część lokalnej fauny wyspy Flores wymarła(w tym stegodony i Homo floresiensis). Podobnie ich los w tym okresie mógł podzielić Leptoptilos robustus.


Ciekawostki


  • Szczątki Leptoptilos robustus odnaleziono w jaskini Liang Bua w 2009 roku. W tym samym miejscu gdzie odnaleziono kompletny szkielet Homo floresiensis.
  • Leptoptilos robustus jest przykładem wyspowego gigantyzmu. Zasada zwana "island rule" zakłada iż mniejsze zwierzęta kolonizujące wyspy z czasem stają się większe, natomiast duże karłowacieją.
  • Historia ewolucji Leptoptilos robustus(jak i większości ptaków Azji Południowo-Wschodniej) jest trudna do prześledzenia. Niektórzy badacze sądzą iż przodka gatunku można szukać u Leptoptilos titan, którego szczątki odnaleziono na wyspie Jawa, oraz Leptoptilos falconeri, który zamieszkiwał Afrykę, południową Azję i Europę Środkową w późnym pliocenie. Ten drugi ze względu na swój szeroki zasięg jest najbardziej trafnym kandydatem na przodka Leptoptilos robustus, jednak różnice morfologiczne są na tyle duże, aby mieć co do tego bardzo duże wątpliwości. Pod względem morfologicznym marabutowi z Flores najbliżej do marabuta indyjskiego(Leptoptilos dubius) z którym obecnie uważa się iż miał wspólnego przodka.
  • Leptoptilos robustus jest drugim największym przedstawicielem rodzaju Leptoptilos jaki kiedykolwiek żył. Największym był Leptoptilos falconeri osiągający ok. 2 metry wysokości i 20 kg wagi. 
  • Nazwa "robustus" pochodzi od łacińskiego słowa "robur", oznaczającego siłę i twardość, które odnosi się do dużej i dobrze zbudowanej kości tibiotarsus(znajduje się między kością udową, a skokiem).
  • Do rodzaju Leptoptilos klasyfikuje się obecnie 3 współcześnie żyjące gatunki, marabuta afrykańskiego(Leptoptilos crumeniferus), marabuta indyjskiego(Leptoptilos dubius) i marabuta jawajskiego(Leptoptilos javanicus), a także 8-9 gatunków wymarłych min. Leptoptilos pliocenicus, Leptoptilos siwalicensis i Leptoptilos indicus.

Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Leptoptilos_robustus
-http://news.bbc.co.uk/earth/hi/earth_news/newsid_9261000/9261713.stm
-http://www.wired.com/2011/01/legend-of-the-killer-storks/

sobota, 9 maja 2015

Pseudobiceros hancockanus - walka obojnaków o męstwo

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Typ: Płazińce
  • Gromada: Wirki
  • Rząd: Wirki wielojelitowe
  • Rodzina: Pseudocerotidae
  • Gatunek: Pseudobiceros hancockanus

Występowanie

Pseudobiceros hancockanus zamieszkuje ciepłe morza Indo-Pacyfiku u wybrzeży Kenii, północnej Australii, Malezji, Sri Lanki, Malediwów, Singapuru, Japonii, Fidżi, Filipin, Wysp Marshalla i Indonezji. Płazińca często można spotkać na rafach kolorowych i w ich pobliżu.

Ogólny opis

Pseudobiceros hancockanus posiada ciało listkowato spłaszczone, osiągające do 15 cm długości(jeden z największych przedstawicieli rodziny Pseudocerotidae). Wierzch ciała koloru intensywnie czarnego z dwukolorowymi krańcami. Część szersza, wewnętrzna koloru od pomarańczowego po różowawy, natomiast część przy krańcu ciała jest cienka, koloru białego. Część brzuszna fioletowoszara. Posiada parę krótkich czułek, które łatwo przeoczyć ze względu na podobny kolor do ciała. Na części głowowej znajdują się setki malutkich oczu.

Dymorfizm płciowy

Pseudobiceros hancockanus jest hermafrodytom(obojnakiem). Wszystkie osobniki posiadają męskie, jak i żeńskie narządy rozrodcze.

Populacja i zagrożenia

Nie jest gatunkiem klasyfikowanym w stopniach zagrożenia. Nie podjęto badań w celu oszacowania populacji tego gatunku. Pseudobiceros hancockanus występuje dosyć licznie na swoim naturalnym zasięgu.

Pożywienie

Pseudobiceros hancockanus  jest gatunkiem drapieżnym, odżywiającym się pierwotniakami, widłonogami, mszywiołami, żachwami, robakami morskimi i mięczakami. Wirek sprawnie poluje zwłaszcza na gigantyczne małże, wciskając się do środka muszli i zjadając zwierzę od środka.

Zachowanie

Pseudobiceros hancockanus zamieszkuje strefę bentoniczną, zwykle powolnie poruszając się po dnie. Jednak płaziniec potrafi także sprawnie pływać, przy pomocy falistych ruchów brzegów ciała, pokonując nieraz długie dystanse. W celu unikania drapieżników często kryję się w szczelinach, jednak jego kontrastowe ubarwienie często wystarcza, aby odstraszyć innych morskich łowców. Jest aktywny za dnia.

Rozród

Pseudobiceros hancockanus jest hermafrodytom. Kiedy dwa osobniki tego gatunku napotkają się, zwykle wiąże się to z kopulacją. Oboje partnerów okrywają się swoimi ciałami i dochodzi do tzw. penis fencing, kiedy każdy z wirków próbuje zapłodnić drugiego, używając do tego zaostrzonego, dwugłowego narządu, który ma za zadanie przebić skórę i prowadzić nasienie. Zaloty mają dość gwałtowny przebieg, przypominając walkę. Płaziniec który jako pierwszy został zapłodniony, wchodzi w rolę samicy. Znosi on później jaja, wyszukując odpowiedniego miejsca np. pod kamieniem. Po kilku tygodniach wykluwają się młodociane osobniki. Występuje u nich rozwój prosty, czyli forma młodociana różni się od dorosłej jedynie wymiarami ciała i niezdolnością do rozrodu.

Naturalni wrogowie

Młode osobniki często padają ofiarą parzydełkowców, ryb i innych wirków. Osobniki dorosłe bardzo rzadko padają ofiarą drapieżników, sporadycznie większych ryb i innych dużych wirków.

Długość życia

Brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Gatunek nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka.

Ciekawostki

  • Gatunek został opisany w 1876 roku przez angielskiego zoologa Cuthbert'a Collingwood'a.
  • Przedstawiciele rodzaju Pseudobiceros wyglądem przypominają wirki z rodzaju Pseudoceros.
  • Systematyka rodzaju Pseudobiceros jest kwestią sporną. Według Turbellarian Taxonomic Database rodzaj liczy 37 gatunków, lecz według World Register of Marine Species jedynie 18 gatunków. Przykładowymi przedstawicielami tego rodzaju są Pseudobiceros schmardae, Pseudobiceros viridis i Pseudobiceros philippinensis.
Bibliografia:
-https://en.wikipedia.org/wiki/Penis_fencing
-https://en.wikipedia.org/wiki/Pseudobiceros_hancockanus
-https://en.wikipedia.org/wiki/Pseudobiceros
-https://niceworms.wikispaces.com/Pseudobiceros+hancockanus?responseToken=e787fbfbfc665ef2dcffa15f49938036
-http://eol.org/pages/9094191/details

poniedziałek, 4 maja 2015

Karpieńczyk hiszpański - solna rybka

  • Królestwo: Zwierzęta
  • Podtyp: Kręgowce
  • Gromada: Promieniopłetwe
  • Rząd: Karpieńcokształtne
  • Rodzina: Karpieńcowate
  • Gatunek: Karpieńczyk hiszpański(Aphanius iberus)

Występowanie

Karpieńczyk hiszpański zamieszkuje śródziemnomorskie wybrzeże Hiszpanii od regionu Aiguamolls de l'Empordà(Katalonia) po Jezioro Agra(Prowincja Almería). Obecnie jednak w wyniku działalności człowieka populacja karpieńczyka jest silnie rozczłonkowana i dzieli się na ok. 20 odizolowanych od siebie populacji, zamieszkujących min. równiny aluwialne rzeki Segura, mokradła w pobliżu laguny Mar Menor i deltę rzeki Ebro(Ebro Delta). Gatunek zamieszkiwał niegdyś także południową Francję(choć niektórzy badacze sądzą iż mógł on być błędnie zidentyfikowanym karpieńczykiem pręgowanym), natomiast populacja zamieszkująca tereny Algierii została podniesiona do rangi gatunku(Aphanius saourensis). Karpieńczyk hiszpański występuje w różnego typu środowiskach, choć przede wszystkim preferuje płytkie przybrzeżne wody, np. laguny, słone bagna i ujścia rzek, gęsto porośnięte roślinnością wodną. Jest gatunkiem euryhalicznym, tolerującym szeroki zakres zasolenia wody, dlatego może występować w słonych jeziorach, a nawet na obszarach eksploatacji soli.

Ogólny opis

Karpieńczyk hiszpański jest małą rybką osiągającą 4-5 cm długości. Ciało ryby jest wydłużone z proporcjonalnie dużymi łuskami i zaokrąglonymi płetwami. Otwór gębowy mały, skośnie skierowany ku górze. Płetwa grzbietowa słabo rozwinięta, porównywalna wielkością do płetwy odbytowej. U tego gatunku występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce osiągają mniejsze rozmiary, maksymalnie 4,5 cm. Płetwa ogonowa samca jest koloru od niebieskoszarego do przeźroczystego z 2-5 ciemnymi poprzecznymi pręgami. Ciało samca koloru od srebrnego po szaroniebieskie z 10-20 jasnoniebieskimi poprzecznymi pasami, ciągnącymi się od końca głowy(skrzela) po nasadę płetwy ogonowej. Pasy zwykle nie posiadają regularnego kształtu i zachowanej odległości między sobą, dlatego często łączą się, lub rozbijają na plamy, tworząc mozaikę srebrnego i jasnoniebieskiego ubarwienia, zwłaszcza wzdłuż grzbietu i na tylnej części ciała. Brzuch koloru od białego przez żółtawy, aż po różowy. Głowa zwykle koloru szaroniebieskiego. Płetwa grzbietowa i odbytowa koloru od przeźroczystego po niebieskawy z czarną nasadą płetwy, oraz często występującymi czarnymi cętkami i plamami. Płetwy piersiowe i brzuszna przeźroczyste. Samica zwykle koloru zielonobrązowego z ciemnymi, nieregularnymi plamami na ciele biegnącymi w kilku rzędach wzdłuż ciała. Głowa i strona brzuszna jaśniejsza. Wszystkie płetwy przeźroczyste.

Dymorfizm płciowy

Wyraźny. Samice w podobnym wieku do samców, osiągają większe rozmiary(maksymalnie do 5,5 cm długości ciała). Ponadto obie płcie posiadają inne ubarwienie ciała(patrz wyżej.).

Populacja i zagrożenia

Karpieńczyk hiszpański jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Mimo swojego dość szerokiego zasięgu, populacja karpieńczyka hiszpańskiego jest silnie rozczłonkowana, dzieląc się jedynie na ok. 20 izolowanych populacji. Przyczyną owego stanu jest działalność człowieka, wiążąca się z niszczeniem naturalnych siedlisk ryby przez między innymi zanieczyszczanie wód związkami pochodzenia rolnego i przemysłowego, osuszanie bagien i zbiorników wodnych, oraz wprowadzenie gatunków obcych. Obszary zamieszkałe przez karpieńczyka są często przekształcane w pola golfowe, oraz obiekty turystyczne, a nadmierna ilość fosforu w wodzie, który pochodzi z ścieków rolnych i przemysłowych, prowadzi do eutrofizacji wód. Jednym z największych zagrożeń są jednak gatunki obce min. drapieżny bass wielkogłowy i rak Procambarus clarkii, oraz największe zagrożenie gambuzja Holbrooka, gambuzja pospolita i przydenka żebrowata. Trzy ostatnie gatunki ryb zostały wprowadzone do ekosystemu w celu walki z plagą komarów, lecz ich wysoka rozrodczość przyczyniły się także do wypierania rodzimych gatunków ryb, min karpieńczyka hiszpańskiego. Dziś karpieńczyk występuje jedynie w wodach wolnych od tych gatunków. Izolacja poszczególnych populacji karpieńczyka doprowadziła także do małej zmienności genetycznej gatunku. Nie małym zagrożeniem jest także wyłapywanie z naturalnego środowiska i przetrzymywanie tego gatunku, jako ryba akwariowa. Wszystkie te czynniki sprawiły iż w ciągu ostatniego dziesięciolecia populacja gatunku zmniejszyła się aż o 50%(raport z 2004 roku) i wciąż drastycznie spada. Na szczęście prowadzone są programy ochronne(min. na terenie Katalonii i Murcji), które mają za zadanie rozmnażanie i reintrodukcję zagrożonych gatunków(min. karpieńczyka hiszpańskiego), przywracanie naturalnych siedlisk, oraz eliminacja gatunków obcych. W latach 1996-2000 zostało wypuszczonych na wolność ok. 20 000 sztuk karpieńczyka hiszpańskiego.

Pożywienie

Małe wodne skorupiaki, larwy owadów, robaki i inne drobne organizmy wodne wchodzące w skład zooplanktonu. Dietę urozmaica w materiał pochodzenia roślinnego, głównie glony.

Zachowanie

Karpieńczyk hiszpański jest rybą żyjącą w małych grupach, zwykle prowadząc dzienny i skryty tryb życia, chowając się wśród gęstej roślinności. Karpieńczyk hiszpański charakteryzuje się dość szybkim tempem wzrostu, wczesnym dojrzewaniem, dużą płodnością i krótką żywotnością. Wiąże się to z życiem ryby w środowiskach dość niestabilnych, np przy ujściach rzek, gdzie poziom wody ulega wysokim wahaniom. Dlatego karpieńczyk potrafi w szybkim tempie odbudować swoją populację na danym terenie przy sprzyjających warunkach. Karpieńczyk jest także rybą o dość szerokim spektrum tolerancji, znoszącym wahania temperatur(od 2 do 30° C) i niską zawartość tlenu.

Rozród

Okres rozrodczy u karpieńczyka hiszpańskiego przypada od kwietnia do sierpnia. Samce w owym okresie obejmują niewielkie terytoria, toczą między sobą niegroźne walki i próbują zachęcić przepływające samice do tarła. Dominujące samce zwykle odznaczają się bardziej wyrazistym ubarwieniem. Ryby mogą trzeć się wielokrotnie w ciągu roku, podczas dwóch szczytów okresu rozrodczego. Samica składa jajeczka pojedynczo, lub w małych seriach, wśród roślinności tuż pod powierzchnią wody(jeżeli tarło odbyła w kwietniu, to już w czerwcu może przystąpić do kolejnego). Ryby nie opiekują się ikrą i mogą ją zjadać. Samica w ciągu jednego sezonu może uwolnić od 100 do 1000 jajeczek ikry. Wylęg następują po ok. 7-14 dniach. Narybek wylęga się dosyć duży i szybko rośnie. Od razu zaczyna pływać i polować, a w wieku 3 miesięcy może uzyskać dojrzałość płciową(zwykle uzyskuję nieco później). Samice odznaczają się szybszym wzrostem.

Naturalni wrogowie

Głównie duże ryby, płazy, węże i ptaki wodne. Obecnie konkuruje także z inwazyjnymi gatunkami ryb min. gambuzjami i przydenkami.

Długość życia

Karpieńczyk hiszpański zwykle nie dożywa 2 lat.

Znaczenie dla człowieka

Ryba ceniona w akwarystyce, jednak na rynku pojawia się raczej rzadko. Głównie hodowana w specjalnych hodowlach, które mają na celu ochronę gatunku ex situ. Na wolności jest gatunkiem pożytecznym, polującym na larwy owadów(min. komarów).

Ciekawostki

  • W 1921 roku z Ameryki Północnej do Hiszpanii dr Sadi de Buen Lozano przywiózł gambuzję pospolitą(Gambusia affinis) w celu kontroli plagi komarów malarycznych. Gambuzja szybko jednak opanowała większość środowisk wodnych, i mimo iż karpieńczyk hiszpański charakteryzuję się dużymi zdolnościami adaptacyjnymi, został on wyparty na obszary o większym zasoleniu, gdzie gambuzja nie może przetrwać.
  • Niegdyś jako karpieńczyka hiszpańskiego(Aphanius iberus) uznawano zamieszkującego południową Hiszpanię Aphanius baeticus i północną Algierię Aphanius saourensis. Wszystkie trzy gatunki są do siebie podobne, jednak posiadają kilka charakterystycznych cech. Samiec Aphanius saourensis w przeciwieństwie do k. hiszpańskiego ma plamki na ciele, zamiast pasów, natomiast samica poza nasadą ogona nie posiada wzorów. Aphanius baeticus można zidentyfikować licząc promienie na płetwach grzbietowej i odbytowej, oraz po bardziej wydłużonym ciele i krótszym pysku. Przypuszczalnie wszystkie trzy gatunki oddzieliły się od siebie ok. 5 milionów lat temu po powstaniu Cieśniny Gibraltarskiej. 
  • Został opisany w 1846 roku przez francuskiego zoologa Achille'a Valenciennes'a.
  • Rodzaj Aphanius liczy 24-39 gatunków ryb min. karpieńczyka pręgowanego(Aphanius fasciatus), Aphanius mesopotamicus i wymarłego Aphanius splendens.
Bibliografia:
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Karpie%C5%84czyk_hiszpa%C5%84ski
-https://en.wikipedia.org/wiki/Spanish_toothcarp
-http://www.iucnredlist.org/details/1846/0
-http://www.seriouslyfish.com/species/aphanius-iberus/
-http://www.fishbase.org/summary/4876
-http://www.arkive.org/spanish-toothcarp/aphanius-iberus/
-http://www.mediterranea.org/cae/divulgac/peces/fartet.htm