Heloderma arizońska - jadowita jaszczurka

inne nazwy:  gila 

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Gady
• Rząd: Łuskoskóre
• Rodzina: Helodermowate
• Gatunek: Heloderma arizońska(Heloderma suspectum)

Występowanie

Heloderma arizońska występuje w  południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych i północno-zachodniej części stanu Sonora w Meksyku. Zamieszkuje zazwyczaj suche tereny otwarte, jak pustynie czy pola uprawne.

Ogólny opis

Dość duża jaszczurka, osiągająca przeciętnie 45-60 cm długości i 1,5-2,2 kg wagi. Ubarwienie jaszczurki jest czarne z kontrastującymi wzorami kolor od różowego i żółtego po czerwony. Budowa jaszczurki jest dość mocna, a ciało jest grzbietobrzusznie spłaszczone. Ogon jaszczurki jest jest stosunkowo krótki i bardzo gruby, stanowi on magazyn tłuszczu. Pazury jaszczurki są ostre, umożliwiające kopanie w ziemi, a język helodermy arizońskiej długi służący do badania otoczenia.

Dymorfizm płciowy

Brak wyraźnego.

Populacja i zagrożenia

Heloderma arizońska jest klasyfikowana jako gatunek bliski zagrożenia. Jaszczurka ta jest objęta ochroną gatunkową, lecz często bywa tępiona przez ludzi z powodu przesądów dotyczących tego iż może zabić człowieka oraz łapana w celach hodowlanych. San Diego Zoo było pierwszych ogrodem zoologicznym, któremu udało się rozmnożyć helodermę arizońską w niewoli.

Pożywienie

Heloderma arizońska żywi się przede wszystkim drobnymi kręgowcami(ssakami, ptakami, jaszczurkami, żabami), owadami, jajami ptaków i gadów oraz padliną.

Zachowanie

Prowadzi naziemny tryb życia, lecz czasami może się wspinać na drzewa i kaktusy w poszukiwaniu ptasich gniazd. Na terenie swojego terytorium wykopuje kryjówki lub zajmuje te opuszczone przez inne zwierzęta. Podczas zimy przechodzi w stan hibernacji, ukryta w norze, korzystając wtedy z zapasów tłuszczu zgromadzonych w ogonie. Kiedy robi się cieplej heloderma opuszcza norę. Często w godzinach porannych wygrzewa się, często wchodząc na skały, lecz w porze największych upałów chowa się do nory.Wiosną poluje w ciągu dnia, lecz latem jedynie po zmroku. Jest bardzo powolna, dlatego swoje ofiary atakuje z zaskoczenia. Gryzonie łapie zazwyczaj w norach, a ptaki i jaja w gniazdach. Jajka rozbija łapiąc je pyskiem i spuszczając na ziemie, a następnie wypija zawartość jajka. Heloderma arizońska ma bardzo mocne szczęki dlatego małe ofiary często giną po pierwszym ugryzieniu, a następnie zostają zjedzone w całości. Większe ofiary kąsa wielokrotnie, wprowadzając jad do ciała zwierzęcia. Heloderma gryząc, często przewraca się na grzbiet, co ułatwia wprowadzanie trucizny. Heloderma arizońska jest spokojną jaszczurką, która w obliczu niebezpieczeństwa ucieka do nory lub chowa się pośród skał. Dopiero w ostateczności przy złapaniu jaszczurki) gryzie ona, wprowadzając jad.

Rozród

Heloderma arizońska przystępuje do godów późną wiosną. Samce często toczą między sobą walki, gryząc się i sącząc jad, są jednak odporne na wydzielinę przez siebie produkowaną. Zwycięski samiec zapładnia samice, a sam akt kopulacji trwa ponad godzinę. Późnym latem samica składa w wykopanej jamie 6-13 jaj, które później zakopuje. Inkubacja trwa ok. 10 miesięcy. Wiosną następnego roku wykluwają się młode, wierzące ok. 10 cm, a ubarwienie ich jest bardziej efektywne niż rodziców. W wieku ok. 3 lat osiągają prawdopodobnie dojrzałość płciową i osiągają wielkość dorosłych osobników.

Naturalni wrogowie

Brak. Heloderma odstrasza drapieżniki swoim ubarwieniem, ostrzegając przed jej jadowitością.

Długość życia

20 lat na wolności i ok. 30 lat  w niewoli.

Znaczenie dla człowieka

Jaszczurka ta często jest tępiona ze względu na swoją jadowitość, lecz tak naprawdę heloderma w obronie kąsa w ostateczności i woli drogę ucieczki. Heloderma arizońska jest także obiektem zainteresować hodowców i dlatego często sprzedawana jest na czarnym rynku. Według wierzeń Indian heloderma swoim oddechem przynosi śmierć. Jad helodermy stosowany jest w medycynie, jako lek na cukrzyce.

Ciekawostki

• Jad helodermy jest zazwyczaj niegroźny dla człowieka, lecz po ugryzieniu jaszczurki mogą wystąpić omdlenia i wymioty. Objawy są zazwyczaj długotrwałe. Śmierć przez jad helodermy dotyczyła głownie osób chorych, osłabionych i pod wpływem alkoholu, lecz największym problemem przy ugryzieniu nie stanowi jad, lecz zmuszenie jaszczurki do rozwarcia zaciśniętych szczęk.
• Gruczoły jadowe helodermy powstały z przekształcenia ślinianek.
• Heloderma arizońska jest jedną z 3 jadowitych jaszczurek świata, do których klasyfikowana jest jeszcze heloderma meksykańska i waran z Komodo. 
• Heloderma nie potrafi odrzucić ogona w obliczu niebezpieczeństwa jak inne jaszczurki, gdyż ogon służy jaszczurce jako magazyn tłuszczu.
• Maksymalne prędkość, którą osiąga heloderma to zaledwie 1 km/h, lecz z taką prędkością może przebiec jedynie kilka metrów.
• Heloderma arizońska jest blisko spokrewniona helodermą meksykańską. Obie jaszczurki są jedynymi przedstawicielami swojej rodziny heloderm.  
  
  

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Heloderma_arizo%C5%84ska

-https://en.wikipedia.org/wiki/Gila_monster

-http://www.terrarium.pl/t/species/_/heloderma-suspectum-heloderma-arizonska-r123

-http://www.arkive.org/gila-monster/heloderma-suspectum/

-http://www.iucnredlist.org/details/9865/0