Tarpan - przodek konia domowego, czyli wymarła dzikość Europy.

inne nazwy: dziki koń euroazjatycki, tarpan leśny

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Nieparzystokopytne
• Rodzina: Koniowate
• Gatunek: Tarpan (Equus gmelini)

Występowanie

Pierwotnie tarpany od plejstocenu występowały od Francji i Hiszpanii po centralną Rosję. Zamieszkiwały całą Europę, z wyjątkiem krajów skandynawskich, Irlandii i Islandii. Tarpan prawdopodobnie zamieszkiwał tereny otwarte, takie jak rozległe łąki, lub pastwiska na skrajach lasów.

Opis gatunku

Na podstawie malowideł naskalnych pierwszych ludzi i skromnych podań opisujących konia, można z wielkim prawdopodobieństwem zrekontrować wygląd gatunku. Ostatni osobnik żyjący w niewoli mierzył ok. 140 cm wysokości w kłębie, miał gęsto, zwisającą grzywę i sierść maści grullo(myszata). Naukowcy uważają iż dominującą maścią wśród dzikich populacji konia była właśnie maść myszata, czyli jednolicie szara sierść i czarna w dolnych partiach kończyn. Tarpan posiadał także czarne pręgi na kończynach i grzbiecie oraz czarno-szary włos na grzywie i ogonie, lecz mogły występować różne inne kolory sierści u koni np. brązowa, kasztanowa, czy biała. Zimą sierść stawała się grubsza i jaśniejsza. Wzdłuż grzbietu biegła ciemna pręga. Kończyny konia był krótkie, a głowa masywna.

Dymorfizm płciowy

Brak wyraźnego.

Pożywienie

Tarpany najchętniej jadły trawy, zioła oraz rośliny motylkowe, lecz także młode pędy i liście drzew. Zimą wygrzebywały roślinność spod śniegu, skubały korę i mech. 

Zachowanie

Tarpany żyły zazwyczaj w stadach, którym przewodził dominujący ogier. Konie te były zwierzętami o dziennym trybie życia i zazwyczaj większość dnia spędzały na poszukiwaniu najlepszych pastwisk. W razie kiedy jeden z członków stada zauważył niebezpieczeństwo, dawał pozostałym członkom stada sygnał do ucieczki. Stado zazwyczaj wtedy galopem uciekało w miejsce z dala od zagrożenia. Wraz z zapadnięciem zmroku, konie formowały krąg, z głowami w środku. Wewnątrz kręgu znajdowały się źrebięta i młode konie. Każde zwierzę drzemało stojąc na 3 nogach, kiedy czwarta noga była lekko ugięta i opierała się na czubku kopyta. Taka formacja dawała koniom ochronę przed drapieżnikami. Broniący się koń, wierzgał tylnymi nogami, próbując kopnąć przeciwnika.

Rozród

Okres rozrodczy u tarpanów wypadał zazwyczaj wiosną. Zazwyczaj klacz po urodzeniu źrebaka, już po miesiącu mogła zajść w ruje. Prawo do samicy miał zazwyczaj jedynie dominujący samiec przewodzący stadem, lecz często dochodziło do walk o dominacje między ogierami. Po udanej kopulacji, klacz po 11 miesiącach rodziła jedno źrebię. Młody koń od razu musi stanąć na nogi o własnych siłach, w innym wypadu może zostać porzucone. Klacz zazwyczaj osiągały dojrzałość w wieku 4 lat, a ogiery w wieku 5 lat. Dorosłe samce były wypędzane z stada, a samice zazwyczaj pozostawały. Wypędzone ogiery często tworzyły stada tzw. stada kawalerów.

Naturalni wrogowie

Dorosły osobnik mógł paść ofiarą wilków lub niedźwiedzia brunatnego, lecz młodego osobnika, pozostawionego bez opieki, mógł upolować ryś, czy lis.

Długość życia

Prawdopodobnie, tak jak ich dzicy potomkowie koniki polskie, mogły dożyć 25 lat.

Przyczyny wymarcia

W erze paleolitycznej pierwotne ludy polowali na konie, gdyż były one bogatym źródłem białka. Jedna z teorii mówi iż udomowili oni dzikie konie między rokiem 6000-4000 p.n.e, dając początek koniom domowym. Wraz z postępem cywilizacji populacja tarpanów zaczęła gwałtownie maleć. Konie tępiono ze względu na straty rolnicze, jakie dokonywały wchodząc na pola oraz przez krzyżowanie się z końmi domowymi, gdyż potomstwo takiej pary, było zazwyczaj trudne w oswojeniu. Wpierw dzikie konie wyginęły w Europie Zachodniej, a później zaczęły wymierać także w wschodniej części. W Polsce ostanie tarpany przetrwały do roku 1780 w puszczy Białowieskiej, jednak zostały one odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich, aby chronić gatunek przed wymarciem. W 1808 roku konie zostały rozdane okolicznym chłopom z powodu biedy, a tam krzyżowały się z końmi domowymi. 1880 roku tarpany stały się już bardzo rzadkie. Około roku 1879 ostatni dziki koń został przypadkowo zabity podczas próby schwytania go. Ostatni tarpan w niewoli zdechł w 1909 w rosyjskim zoo. W roku 1936 prof. Tadeusz Vetulani badał koniki polskie, czyli konia powstałego z krzyżówek konia domowego i tarpana, i postanowił utworzyć hodowle, która miała na celu odtworzenie pierwotnego gatunki dzikiego tarpana. Jednak podczas II wojny światowej hodowla została zamknięta, a koniki wywiezione do Niemiec. W roku 1949 ocalałe koniki, wróciły do Polski i aktualnie prowadzone są badania. Koniki polskie żyją na wolności z nieznaczną ingerencją człowieka, ma to na celu stopniowe odtworzenie dzikiego konia tarpana.

Ciekawostki

• Czasami tarpana i konia Przewalskiego, zalicza się do tego samego gatunku, zwanego dziki koniem(Equus ferus), do którego zalicza się także konia domowego.
• Tarpan oraz koń Przewalskiego są prawdopodobnie przodkami konia domowego.
• Konik polski to rasa konia domowego, która pochodzi prawdopodobnie od dzikiego tarpana. Choć niektórzy wątpią w to, aby konik polski był spokrewniony z tarpanem, to prowadzone są badania nad konikami polskimi, w celu odtworzenia gatunku. Konik polski w stanie dzikim występuje jedynie na terenie Polski, między innymi w Roztoczańskim Parku Narodowym.
• Prowadzony jest program w celu introdukcji konika polskiego na teren Bieszczad, co uzupełniłoby lukę w ekosystemie pozostawioną przez tarpana. Tamtejsze łąki i pastwiska zarastają, a wprowadzenie konika na ten teren, zapobiegłoby temu procesowi.
• U koników polskich i prawdopodobnie i u tarpanów, występuje zjawisko rekompensaty wzrostu. W okresie kiedy pożywienia jest mało, źrebię przestaje rosnąć, aż do okresu kiedy pożywienia jest pod dostatkiem, wtedy też młody koń zaczyna szybko osiągać rozmiary dorosłego konia.
• Tarpan był najbliżej spokrewniony z koniem Przewalskiego(Equus przewalskii). Konie te były jedynymi przedstawicielami dzikich koni z rodzaju Equus.
  
  

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Tarpan_(ko%C5%84)

-https://en.wikipedia.org/wiki/Tarpan

-http://dinoanimals.pl/zwierzeta/tarpan-wymarly-dziki-kon/

-http://www.petermaas.nl/extinct/speciesinfo/tarpan.htm

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Konik_polski