Excidobates mysteriosus - nakrapiany drzewołaz

inne nazwy: drzewołaz marañónski*

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Płazy
• Rząd: Płazy bezogonowe
• Rodzina: Drzewołazowate
• Gatunek: Excidobates mysteriosus

Występowanie

Excidobates mysteriosus jest gatunkiem endemicznym dla Cordillera del Condor(pasmo górskie) w północno-zachodnim Peru. Obecnie jedyne znane siedlisko płaza znajduje się w pobliżu miasta Santa Rosa, gdzie można je znaleźć w trzech oddzielonych populacjach min. w pobliżu urwiska skalnego na wysokości 1200 m n.p.m. porośnięte roślinami zwanymi bromeliami oraz w koronach drzew porośniętych przez bromelie, głównie z gatunku Aechmea nudicaulis, choć ten ostatni został niemal całkowicie zniszczony przez pożar oraz wycinkę lasu. Obszar ten znajduje się na wysokości ok. 1000 m n.p.m.. Występowanie tej żaby jest ściśle związane z występowaniem roślin z rodziny bromeliowatych. Niegdyś obszar występowania tego drzewołaza był o wiele większy.

Ogólny opis 

Drzewołaz marañónski* jest niewielkim płazem osiągającym przeciętnie 25-30 mm długości ciała. Ciało drzewołaza jest ciemnobrązowe(czekoladowe), czasami niemal czarne z jasnymi, białymi plamami, zazwyczaj o różnych kształtach. Każdy osobnik posiada indywidualny rysunek. Palce w ilościach(4 na przednich kończynach i 5 na tylnych) są zwykle białe, lub paskowane, rzadziej całkowicie brązowe. Oczy są duże i wyłupiaste, czarne. Jak większość drzewołazów, jego skóra wytwarza bardzo silną toksynę.

Dymorfizm płciowy

Samice są zwykle nieco większe oraz posiadają pełniejsze kształty ciała. Samce śpiewają.

Populacja i zagrożenia

Excidobates mysteriosus jest klasyfikowany jako gatunek poważnie zagrożony. Ze względu na niewielki zakres występowania, płaz jest szczególnie narażony na ingerencje ze strony człowieka. Obecnie trzy pozostałe tereny na którym występują drzewołazy, zostały objęte ochroną przez IUCN. Szacuje się iż dwa z tych siedlisk, może zamieszkiwać mniej niż 200 osobników. Stare lasy porośnięte Aechmea, które są potencjalnym siedliskiem żaby, są obecnie bardzo rzadkie ze względu na wycinkę tych drzew. Poważnym zagrożeniem jest także nielegalny przemyt tymi okazałymi drzewołazami w celach hobbystycznych, który nasilił się w latach 90-tych, kiedy miejscowe gatunki zwierząt stały się rzadkie, a ich ceny rynkowe zaczęły rosnąć. Spotykany w hodowlach. Rozmnaża się w niewoli.

Pożywienie

Głównie małe owady, takie jak mrówki, roztocza, muchówki i stonogi.

Zachowanie 

Drzewołaz marañónski* jest gatunkiem o głównie dziennym trybie życia. Zwykle spotykany w małych grupach, choć nie przejawia zachowań społecznych. Samce zazwyczaj po osiągnięciu dojrzałości płciowej głośno śpiewają. Dorosłe samce są silnie terytorialne, często toczą walki pomiędzy sobą. Samiec zwykle jeśli spotyka innego samca, zaczyna coraz głośniej śpiewać. Tak więc pierwszy pojedynek jest zwykle wokalny i ciszej śpiewający samiec zazwyczaj odpuszcza, lecz jeśli oba samce nie odpuszczają, wtedy zmniejszają dystans między sobą oraz próbują przygnieść przeciwnika do podłoża, a jeśli się to uda przytrzymują go przednimi łapami. Przegrany samiec zazwyczaj próbuje uwolnić się z uścisku i szybko uciec, zwykle jest przez wygranego ścigany, aż do opuszczenia rewiru. Samice nie wykazują względem siebie zachowań agresywnych, choć często jest także odganiana przez samca, jeśli nie jest gotowa do podjęcia godów. Drzewołaz noc spędza głównie u nasad liści bromelii, wtedy też zwykle gromadzą się w grupy, czasami osobniki ściśle do siebie przylegają. Nie przejawiają wtedy instynktu terytorialnego. Drzewołaz lubi przebywać w płytkich zbiorniczkach, zazwyczaj utworzonych w liściach bromelii, natomiast unika głębokich zbiorników. Żaba nie potrafi pływać, dlatego może się z łatwością utopić. Sprawnie potrafi się wspinać, nawet po płaskich i pionowych powierzchniach(np. szkło). Rzadko skacze, zwykle jeśli czuje się zagrożona, unika napastnika przy pomocy serii skoków, oddalających ją od wroga. Młode, niedojrzałe osobniki zwykle przebywają w górnych partiach drzewostanu, natomiast osobniki dorosłe wolą tereny położone nieco niżej, czasami schodząc na ziemię.

Rozród 

Kiedy samiec swoim śpiewem przyciągnie zainteresowaną i gotową do gadów samice, łapię ją przednimi łapami tworząc ampleksus. Samica zwykle składa 5 jajeczek o średnicy 2 mm w wcześniej wybranym zbiorniczku, zwykle w liściach bromelii. Samiec zwykle pozostaje przy ikrze, aż do wyklucia się kijanek, po czym zachęca je do wpełźnięcia na jego grzbiet. Dzięki lepkiej wydzielinie samiec przenosi kijanki do innego zbiornika zwykle w liściach bromelii, gdzie kijanki żywią się drobnymi żyjątkami, aż do przekształcenia się w formę dorosłą. Dojrzałość płciową osiągają po 9-12 miesiącach, choć samce zwykle po 18 miesiącach zaczynają śpiewać. Całkowity czas rozwoju kijanki-brak danych.

Naturalni wrogowie 

Ze względu na toksyczność żaby, nie widnieje ona w jadłospisie większości drapieżników.

Długość życia

Przypuszczalnie 5-7 lat na wolności oraz 10-15 w niewoli.

Znaczenie dla człowieka 

Drzewołaz spotykany w niewoli, lecz nie polecany dla początkujących hodowców drzewołazów. Toksyny drzewołazów stosowane w medycynie, choć nie są znane badania przeprowadzone akurat na drzewołazie Excidobates mysteriosus. Wydzielina ze skóry drzewołazów niegdyś stosowany do zatruwania strzał przez Indian.

Ciekawostki

• Mimo swojej małej populacji na wolności, jest dosyć popularnym drzewołazem w hodowlach hobbystycznych.
• Toksyna drzewołazów zamiera lipofilowe alkaloidy, których płaz używa nie tylko do obrony, lecz także jako środek przeciwgrzybiczy i przeciwpleśniowy. W medycynie epibatydyna wyekstrahowana ze skóry drzewołaza Epipedobates tricolor, służy jako środek grzybobójczy, silniejszy od morfiny, lecz powodujący niekorzystne zmiany w układzie pokarmowym. Niektóre substancje w wydzielinie działają stymulująca na układ krwionośny i hamują apetyt.
• Przypuszcza się iż ciało drzewołaza same nie wydziela swoich toksyn, lecz wytwarza je dzięki zjadanym stawonogom min. mrówkom. Dlatego drzewołazy występujące w niewoli często tracą swoją toksyczność.
• Excidobates mysteriosus został odkryty przez Harvey'a Bassler'a w 1929 roku i naukowo opisany przez zoologa Karola Myers'a w 1982 roku. Żaba została ponownie odkryta i opisana w 1990 roku przez Rainera Schulte'a, odrzucił od jednak hipotezę Mayers'a iż Excidobates mysteriosus należy do tego samego rodzaju co Excidobates captivus. Słuszność teorii Mayers'a potwierdziły późniejsze badania. 
• Excidobates mysteriosus jest spokrewniony z Excidobates captivus, którzy są jedynymi reprezentantami rodzaju Excidobates.

Bibliografia:

-http://www.dendrobates.org/mysteriosus.html

-http://www.terrarium.com.pl/2343-excidobates-mysteriosus/

-https://de.wikipedia.org/wiki/Excidobates_mysteriosus

-http://www.iucnredlist.org/details/55193/0-

-http://amphibiaweb.org/species/1639