Kobra królewska - królowa węży

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Gady
• Rząd: Łuskonośne
• Rodzina: Zdradnicowate
• Gatunek: Kobra królewska(Ophiophagus hannah)

Występowanie

Kobra królewska występuje w Azji południowej i południowo-wschodniej. Zasięg tego gatunku rozciąga się od teraj nepalskiego, po Indie od stanu Uttarakhand po wschodnie Himalaje i odizolowana populacja wzdłuż Wschodniego Ghats po południową część Zachodniego Ghats, po całe południowe Chiny, w tym wyspę Hainan, przez niemal całą Azję Południowo-Wschodnią począwszy od Birmy, Wietnamu, Laosu, Kambodży, Tajlandii, Malezji, po Filipiny, Sumatrę, Borneo, Jawę i Celebes. Ich środowisko to głównie pierwotne lasy, zwłaszcza nieopodal strumieni i bajorek, lasy bambusowe, lecz stwierdzono ją także w zdegradowanych lasach, lasach namorzynowych, terenach bagiennych, a take na obszarach rolnych, porośniętych drzewami, zwłaszcza plantację palmy olejowej i herbaty. W Nepalu spotykany na murawach wysokogórskich. Unika terenów otwartych.

Ogólny opis

Kobra królewska duży jadowity wąż, osiągający 3-5,7 metrów długości ciała, co czyni go najdłuższym jadowitym wężem świata. Waży przeciętnie 6 kg, lecz najcięższa kobra osiągała ponad 12 kg. Głowa jest proporcjonalnie mała, szeroka i lekko spłaszczona. Szyja wyposażona w charakterystyczny dla kobr kaptur, zbudowany z wydłużonych żeber, ułożonych wzdłuż kręgów szyjnych i rozkładany w razie potrzeby. Brzuch pokryty jest szerokimi tarczkami, ułożonymi w jednym szeregu. Skóra jest zwykle koloru czarnego, lub ciemnooliwkowego z bladożółtymi, poprzecznymi pręgami ciągnącymi się przez całą długość ciała, choć u niektórych osobników słabo widoczne. Szyja i brzuch zwykle koloru kremowego, czasami z ciemnymi pasami nachodzącymi na kaptur kobry. Uzębienie typu proteroglyph, czyli zęby jadowe(2 długie kły) znajdują się w przedniej części jamy ustnej. Gruczoły jadowe połączone są zębami za pomocą kanalików. Oczy posiadają okrągłą źrenice i otoczone są przeźroczystą, zrośniętą powieką. Osobniki nieletnie zwykle czarne z intensywnie żółtymi pręgami poprzek ciała, oraz o kremowym gardle i brzuchu, dlatego czasami mylone z niemrawcem pospolitym(chociaż nie posiada on rozłożystego kaptura).   

Dymorfizm płciowy

Samce zwykle masywniejsze i cięższe od samic. Samica posiada zwykle większą ilość łusek brzusznych, niż samiec(od 239-265, natomiast samiec 235-250).

Populacja i zagrożenia

Kobra królewska jet klasyfikowana jako gatunek narażony na wyginięcie. Spotykana jest bardzo rzadko, ze względu iż występuje w pierwotnych lasach, które często są niszczone przez działalność człowieka. W Indiach szacuje się iż jej populacja spadła o niemal 30 % w przeciągu 75 lat, w Nepalu odnotowano poważny spadek jej populacji, co wiąże się z wysoką śmiertelnością osobników nieletnich, w Wietnamie spadek oszacowano na 80% w ciągu 10 lat z powodu utraty siedliska i polowania dla skóry węża, a w Kambodży i Birmie w przeciągu kilku lat badań, napotkana jedynie parę razy. W Chinach populacja spadła o ponad 50% w powodu eksploatacji węża w celach leczniczych. W Malezji i Indonezji jest gatunkiem bardzo rzadko spotykanym. W północno-zachodnich Indiach odnotowano, iż kobry czasami zamieszkują tereny uprawne, lecz nie wiadomo czy mogą się na nich rozmnażać. Największym zagrożeniem dla kobry jest utrata siedliska, lecz zagrażają jej także polowania dla skór, dla organów używanych w medycynie ludowej, w celach hobbystycznych, oraz prześladowania ze względu na swoja jadowitość. Kobra królewska jest obecnie objęta całkowitą ochroną i konwencją CITES II. W celu jej ochrony często powstają rezerwaty, oraz programy mające na celu edukacje lokalnej ludności. Kobra królewska może rozmnażać się w niewoli, dlatego czasami prowadzone są programy uwalniania kobr do naturalnego środowiska. Obecnie trwają pracę nad nadaniem kobrze królewskiej statusu zagrożonej wyginięciem.

Pożywienie

Kobra królewska żywi się głównie innymi gatunkami węży, min. połozowatymi, pytonami do 10 metrów długości, a nawet innymi gatunkami kobr(a także zdarza się iż własnego gatunku) i bardziej jadowitymi niemrawcami. Jednak potrafi upolować także gryzonia, ptaka, jaszczurkę, czy innego małego kręgowca.

Zachowanie

Jest gatunkiem aktywnym głównie podczas dnia, choć nierzadko zdarzają się osobniki aktywne w godzinach wieczornych, czy nocnych. Potrafi bardzo dobrze pływać, jak i wspinać się na drzewa. Ofiar szuka przy pomocy narządu Jacobsona. Cząsteczki chemiczne unoszące się w powietrzu wyłapywane są przez wyciągany, co kilka sekund język, który następnie transportuje je do owego narządu w pysku, gdzie wąż rozpoznaje dane chemiczne(podobnie jak na zasadzie ludzkiego węchu). Kobra ma także dobry wzrok i widzi obiekt z odległości 100 metrów. Może także wyczuwać wibrację z ziemi. Kiedy kobra będzie dostatecznie blisko swojej ofiary, kąsa ją używając zabójczego jadu. Toksyna rozpoczyna już pierwszy etap trawienia, a kobra połyka umierającą, lub martwą zwierzynę. Czasami w razie potrzeby oplata się wokół zwierzęcia, w celu jego uduszenia, choć robi to niezmiernie rzadko. Posiada powolne tempo przemiany materii, dlatego jedna ofiara może jej starczyć nawet na kilka miesięcy. W razie zagrożenia wpierw próbuje uciec w bezpieczne miejsce, lecz jeśli prowokator nie ustąpi, kobra unosi swoje ciało na wysokość 1/3 długości ciała, otwiera szeroko pysk, rozkłada kaptur i głośno syczy. Syk kobry królewskiej jest niższy niż u innych węży i przypomina nieco ryk. Kobra nie zawaha się ukąsić napastnika, wstrzykując mu śmiertelną dawkę jadu, choć zdarzają się suche ukąszenia. Kobry królewskie są odporne na jad swojego gatunku. Przez wielu badaczy uważana jest za bardziej agresywną i nieustępliwą niż inne kobry.

Rozród

Okres godowy zwykle przypada od stycznia do marca. Samce wyszukują samic, przy pomocy feromonów przez nie uwalnianych. Kiedy samiec napotka samice, zwykle ociera się swoją głową o jej ciało, czasami trącając ją także. Jeżeli samica wyrazi chęć do kopulacji, oba węże przeplatają swoje ciała i pozostają w takiej pozycji przez kilka godzin, kopulując. Jeżeli dwa samce napotkają się przy jednej samicy, dochodzi do walki, w której samiec próbuje przycisnąć głowę przeciwnika do ziemi. Zdarzały się przypadki, kiedy samiec zabijał ciężarną samice, gdyż wyczuł na jej ciele zapach innego samca. Po udanej kopulacji samica, jako jedyny gatunek węża, buduje gniazdo, na kształt kopca usypanego z liści i gałęzi. W dolnej komorze gniazda składa jaja w ilości od 20 do 50(zwykle w miesiącach kwiecień, maj, czerwiec), natomiast sama pilnuje gniazda pozostając na jego szczycie, agresywnie broniąc go przed drapieżnikami i zdeptaniem. Jaja są inkubowane zwykle w temperaturze 28*C(panującej w środku gniazda), przez 60-90 dni. Samica w tym czasie nie poluje. Młode węże po wykluciu mierzą przeciętnie 45-55 cm długości ciała. Samica tuż przed wykluciem małych kobr opuszcza gniazdo, aby nie ulec pokusie zjedzenia swojego potomstwa. Młode kobry są zwykle bardziej czujne i nerwowe niż dorosłe osobniki, a ich jad jest na równi toksyczny. Okres dojrzałości płciowej jest nieznany.

Naturalni wrogowie

Jedynymi wrogami dorosłej kobry królewskiej, jest mangusta(odporna na jej jad), inna kobra królewska, oraz człowiek. Jednak młode kobry są narażone zwykle na ataki cywet, niektórych ptaków drapieżnych(np. sów), dużych pareczników i mrówek.

Długość życia

W niewoli do 17-20 lat. Na wolności brak danych.

Znaczenie dla człowieka

Kobra jest czczona w buddyzmie i hinduizmie, jednak to nie przeszkadzało ludziom polować na ten gatunek, głównie w celu pozyskania jego cennej skóry, używanej do produkcji ubrań, butów itp. Narządy tego węża używane są także w tradycyjnej medycynie chińskiej. Pokąsania przez kobrę królewską zdarzają się niezwykle rzadko, gdyż wąż zwykle zamieszkuje niezamieszkałe tereny i unika kontaktu z człowiekiem. Jednak jeśli do ukąszenia dojdzie, trzeba natychmiast przenieść ofiarę do placówki medycznej, gdzie podana zostanie mu surowica. Z tego względu wąż nie jest darzony sympatią i czasami tępiony. Spotykany w prywatnych hodowlach i ogrodach zoologicznych, lecz zwykle jego pochodzenie jest nielegalne.

Ciekawostki

• Jad kobry jest neurotoksyną, działającą na rdzeń mózgu, odpowiedzialny za oddychanie. Człowiek może zginąć w przeciągu 15 minut od ukąszenia przez uduszenie, lub niewydolność serca. Kobra swoim jadem potrafi zabić dorosłego słonia w przeciągu 3h. Jednak bardzo często ponad 50% ukąszeń to ukąszenia suche, gdyż jad dla kobry jest bardzo cenny.
• Jest jedynym jajorodnym wężem budującym gniazdo dla swoich jaj.
• Jest największym jadowitym wężem świata, drugie miejsce zyskała mamba czarna.
• W buddyzmie kobra swoim kapturem osłoniła Buddę od słońca, kiedy ten zasnął na pustyni. W hinduizmie kobra jest manifestacją Wiszu.
• Przypuszczalnie kobra indyjska jest najinteligentniejszym wężem świata.
• Na Birmie kobry królewskie często używane są przez zaklinaczy węży. Zaklinacze wierzą iż specjalne piktogramy na ich ciele chronią ich przed ukąszeniem, a sami potrafią wykonać tzw. pocałunek węża, całując kobrę w czubek głowy.
• Jest monotypowym przedstawicielem rodzaju Ophiophagus. Jest jednak spokrewniona z kobrami  rodzaju Naja liczącego 30 gatunków(w tym 1 wymarły, Naja romani żyjącą niegdyś w Europie).

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Kobra_kr%C3%B3lewska

-https://en.wikipedia.org/wiki/King_cobra

-http://www.iucnredlist.org/details/177540/0

-http://animaldiversity.org/accounts/Ophiophagus_hannah/

-http://www.arkive.org/king-cobra/ophiophagus-hannah/