Pustułka maskareńska - najrzadszy sokół. O krok od zagłady.

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ptaki
• Rząd: Sokołowe
• Rodzina: Sokołowate
• Gatunek: Pustułka maskareńska(Falco punctatus)

Występowanie

Niegdyś zasiedlał wiecznie zielone, podzwrotnikowe lasy na Mauritiusie, jednak po przybyciu człowieka przystosował się do terenów otwartych, skalistych, użytków zielnych i terenów zurbanizowanych. Podzielony na trzy odizolowane subpopulację na północy, wschodzie i południowym-zachodzie wyspy, jednak niepotwierdzone obserwację ptaka są zgłaszane niemal z całego jego dawnego zasięgu.

Ogólny opis

Pustułka maskareńska jest niewielkim przedstawicielem sokołowatych, osiągającym 26-30 cm długości ciała, przy wadze 200-250 gramów. Posiada dosyć krótkie i zaokrąglone skrzydła, o rozpiętości ok. 45 cm. Ogon jest dosyć długi. Niemal całe ciało pustułki pokryte jest ciemnobrązowymi cętkami. Poniżej oka widnieje często słabo widoczna, przypominająca łezkę plama. Głowa, grzbiet, oraz górne pokrywy skrzydeł i ogona kolory jasnobrązowego(czerwonobrązowego). Końcówka skrzydła i ogona zwykle koloru czarnego. Gardło, klatka piersiowa, brzuch, oraz dolne pokrywy skrzydeł i ogona koloru białego z licznymi cętkami. Nogi dosyć duże, z niewielkimi szponami, żółte. Na ogonie cętki układają się w poziome pasy. Dziób szaroniebieski z żółtą woskówką. Oczy czarne.

Dymorfizm płciowy

Samica zauważalnie większa od samca.

Populacja i zagrożenia

Szacuje się iż podczas kolonizacji wyspy populacja pustułki maskareńskiej liczyła ok. 170-350 par lęgowych. Masowe wylesianie wyspy w XVIII wieku miała przypuszczalnie nieznaczny wpływ na populację tego ptaka, gdyż szybko przyzwyczaił się do terenów otwartych. Jednak w latach 1950-60 populacja tego ptaka drastycznie spadła, po wprowadzeniu na wyspę gatunków inwazyjnych, jak szczura śniadego, makaka jawajskiego, mangusty złocistej i zdziczałych kotów, które polowały na dorosłe ptaki, jak i na ich jaja. Stosowanie DDT(toksycznego pestycydu), także bardzo uszczupliło populację. W 1974 roku jego populacja spadła do 4 osobników(w tym jednej pary lęgowej), czym stał się najbardziej zagrożonym ptakiem świata. Stanley Temple z Cornell University podjął próbę odchowania zniesionych przez jedną parę jaj w 1973 roku, jednak ze względu na awarię inkubatora, wyklute pisklęta zmarły. Podobne próby rozmnożenia były prowadzone w Jersey Zoo, jednak składane jaja były niezapłodnione. W 1979 roku walijski biolog Carl Jones, z pomocą angielskiego zoologa Gerald'a Durrell'a, wspiął się na drzewo, gdzie znajdowało się gniazdo pustułki i odnalazł w nim jajka. Zebrał je, pozostawiając dla rodziców pożywienie, aby uzupełnili siły i znieśli kolejny miot. Jajka okazały się zapłodnione, oraz wykluły się z nich zdrowe pisklęta. Takie odchowywanie młodych doprowadziło iż w 1984 roku populacji pustułki maskareńskiej zwiększyła się do 50 osobników. W 1990 roku program hodowli piskląt w niewoli został nieco ograniczony, gdyż populacja na wolności wydawała się w miarę stabilna. W 1994 roku powstał program odchowu piskląt endemicznych gatunków ptaków wyspy Mauritius, w celu zabezpieczenia w razie nagłego spadku populacja np. przez klęski żywiołowe, jak huragan, czy wybuch wulkanu. W latach 1999-2000 populację oszacowano na 500-800 osobników, natomiast w 2007-2008 roku na 500-600 osobników. W 2005 roku pustułka osiągnęła największą odnotowaną liczebność 800-1 000 osobników, lecz badacze sugerują iż obecnie populacja nie wzrośnie powyżej 1000 osobników. W 2011-2012 roku populacja spadła do 400 ptaków, w tym 250-300 dorosłych osobników. Obecnie największym zagrożeniem jest bardzo mała zmienność genetyczna, a co za tym idzie depresja inbredowa(mała witalność spowodowana kojarzeniem krewniaczym), choć gatunki wyspowe są na nią w miarę odporne. Obecnie klasyfikowany jest jako gatunek narażony wyginięciem, zważywszy na mały obszar występowania. W celach ochronnych monitoruje się gniazda pustułki, a także dokarmia się je w okresie lęgowym, usuwa gatunki inwazyjne z pobliża gniazd, zapobiega i leczy się potencjalne choroby piskląt, oraz opiekuje się porzuconymi, lub osieroconymi pisklakami/jajkami.

Pożywienie

Wyspecjalizował się w polowaniu na nadrzewne gekony(Phelsuma), lecz potrafi upolować owada, małego ptaka, i gryzonia.

Zachowanie

Żyje samotnie, lub w parach(lecz poluje samotnie). Jest ptakiem o dziennym trybie życia. Wydaje z siebie charakterystyczny dźwięk przypominający "toi, toi", lub krótkie "tuit, tuit". Poluje latając cicho poród drzew, aby gwałtownie złapać ofiarę w szpony. Czasami goni swoją ofiarę. Ogon pomaga pustułce zawisnąć w powietrzu w razie potrzeby. Jest gatunkiem terytorialnym.

Rozród

Jest gatunkiem monogamicznym. Rozmnaża się zwykle od listopada do grudnia. Za gniazdo używają zagłębień na klifach, bądź gnieżdżą się na drzewach(bardzo często używają opuszczonych gniazd innych gatunków ptaków). Dobrze tolerują również specjalnie dla nich przygotowane budki lęgowe. Samica zwykle składa od 4 do 5 owalnych i brązowo nakrapianych jajek. Samica sama wysiaduje jajka, natomiast samiec zdobywa dla niej pożywienie. Okres inkubacji trwa 28-35 dni, a po ok. 35 dniach opuszczają gniazdo. Młode zwykle później są akceptowane na terytorium rodziców, aż do następnego sezonu lęgowego, kiedy są odganiane. Okres dojrzałości płciowej nie jet znany, lecz wynosi zapewne ok. 1 rok.

Naturalni wrogowie

Przed przybyciem człowieka, brak. Jednak obecnie jaja, pisklęta, a nawet dorosłe ptaki padają ofiarą zwierząt zawleczonych przez człowieka min. kota, mangusty złocistej, makaka jawajskiego i szczura śniadego.

Długość życia

ok. 15 lat.

Znaczenie dla człowieka

Nie posiada szczególnego znaczenia dla człowieka. Jest zwierzęciem chronionym czynnie. Rzadko trzymany w niewoli, zwykle jedynie na wyspie w celach reprodukcyjnych, lub ochronnych.

Ciekawostki

• Odratowanie tego gatunku przed wyginięciem jest jednym z największych osiągnięć programów ochronnych zwierząt. Innym gatunkiem ptaka ochronionym przed wyginięciem w podobny sposób jest krzyżówka białooka(Anas laysanensis), niegdyś liczącą jedynie 7 dorosłych ptaków i 5 młodych, skalinek czarny(Petroica traversi), który niegdyś był reprezentowany jedynie przez 5 osobników(2 samice i 3 samce) i synogarlica rdzawosterna licząca w 1991 roku 10 sztuk.
• Jest jednym z najrzadszych sokołowatych, oraz najbardziej wysuniętym na zachód na Oceanie Indyjskim gatunkiem sokoła.
• Pustułka reuniońska*(Falco duboisi) zamieszkiwała niegdyś sąsiednią wyspę Reunion, jednak wymarła około roku 1700. Obecnie nie jest znana przyczyna jej wymarcia, choć znikła szybko po pojawieniu się człowieka na wyspie.
• Ewolucyjna historia ptaka, może nam dać odpowiedź dlaczego pustułka maskareńska tak szybko przyzwyczaiła się do zmienionego środowiska, oraz nie jest aż tak podatna na depresje inbredową. Wyspa Mauritius jest wyspą wulkaniczną, w przeszłości bardzo często nawiedzały ją wybuchy wulkanów. Żyjące na wyspie zwierzęta musiały przyzwyczaić się do zdegradowanego środowiska, oraz otworzyć swoją populację, nawet z niewielkiej ilości ocalałych osobników. 
• Mauritius jak na razie wydał 5 znaczków z wizerunkiem pustułki maskareńskiej.
• Rodzaj Falco liczy 38-40 gatunków ptaków(z 1 wymarłym gatunkiem), min. drzemlika(Falco columbarius), sokoła wędrownego(Falco peregrinus) i pustułkę zwyczajną(Falco tinnunculus).

Bibliografia:

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Pustu%C5%82ka_maskare%C5%84ska

-https://en.wikipedia.org/wiki/Mauritius_kestrel

-http://www.arkive.org/mauritius-kestrel/falco-punctatus/

-http://animaldiversity.org/accounts/Falco_punctatus/

-http://www.hbw.com/species/mauritius-kestrel-falco-punctatus