Abisyniak - kruk, czy szpak? Zagadka taksonomii

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ptaki
• Rząd: Wróblowe
• Rodzina: Krukowate
• Gatunek: Abisyniak(Zavattariornis stresemanni)

Występowanie

Jest gatunkiem endemicznym środkowo-południowej Etiopii. Jego zakres jest ograniczony do okolic miast Yabello, Arero i Mega w prowincji Sidamo. Zamieszkuje otwarte sawanny i półpustynie porośnięte roślinnością o małej wysokości i drzewami z rodzaju akacji i balsamowców. Na terenie ich występowania występuje specyficzny klimat o nieco wyższej średniej temperaturze, dlatego nie jest spotykany na pozornie odpowiednich terenach do egzystowania. Jego siedlisko znajduje się między 1300-1800 m n.p.m.

Ogólny opis 

Ptak mierzy przeciętnie 28 cm długości ciała i waży 130 gramów. Rozpiętość skrzydeł wynosi 13-15 cm. Ptak jest koloru jasnoszarego z czarnym ogonem i skrzydłami. Okolice czoła ptaka, pokryw usznych i gardła zwykle są najjaśniejsze, wręcz białe. Wokół oka ptak posiada niebieską skórę. Dziób ptaka jest zwykle czarny, ostro zakończony i stosunkowo niewielki, jak na przedstawiciela rodziny krukowatych. Ogon jest stosunkowo długi, kwadratowo zakończony. Nogi są czarne. Osobniki nieletnie posiadają nieco ciemniejszy odcień szarości na ciele, a czarne części ciała u osobników dorosłych u nieletnich są bardziej matowe. Okolice oka są także bardziej matowe.

Dymorfizm płciowy

brak.

Populacja i zagrożenia

Abisyniak klasyfikowany jest jako gatunek zagrożony. Obecnie badacze szacują populację ptaka na ok. 10 000 dorosłych osobników. Ze względu na specyficzne środowisko życia ptaka, jest on bardzo podatny na zmiany w nim zachodzące. Szacuje się iż w latach 1999-2003 populacja abisyniaka spadła o 80%. Głównym zagrożeniem dla tego ptaka jest nadmierny wypas bydła, który niszczy glebę, przekształcanie środowiska życia ptaka na tereny rolne, głównie pod uprawę kukurydzy, wycinka dużych drzew, służących gatunkowi jako miejsce do gniazdowania, zarastanie terenów występowania ptaków, poprzez ograniczenie liczby dużych roślinożerców oraz ograniczenie występowania pożarów. Dużym zagrożeniem dla tego gatunki są także zmiany klimatyczne. Obecnie ptak występuje na terenie Yabelo Wildlife Sanctuary, który powstał w celu ochrony dziewiczego ekosystemu oraz ochrony endemicznych ptaków Etiopii, choć populacja abisyniaka nadal maleje.

Pożywienie

Żywi się bezkręgowcami. Głównie owadami, łapanymi w locie i z ziemi. Podstawę ich diety stanowią termity oraz ćmy z rodzaju Coeloptera. Żywi się także poczwarkami i larwami owadów wydobywanych spod kory drzew oraz pasożytami, które zdobywa, żerując na grzbietach większych zwierząt roślinożernych.

Zachowanie

Poza okresem lęgowym widywany w małych stadkach do 9 osobników, choć nie rzadko spotykane są pary, lub samotne ptaki. Żeruje na drzewach i ziemi, głównie od wschodu słońca. Żerując na ziemi, przegrzebuje grunt w poszukiwaniu owadów, a kiedy jakiegoś uchwyci, szybko odlatuje z zdobyczą na najbliższe drzewo, gdzie posila się nią, z dala od konkurentów. Ptak często przy pomocy dzioba rozrywa spróchniałą korę drzew w poszukiwaniu larw owadów, często także przysiaduje na grzbietach dużych, roślinożernych zwierząt w celu zdobycia pożywienia w postaci pasożytów skórnych. Dlatego racjonalny wypas bydła na terenach zamieszkiwanych przez abisyniaka nie zagraża mu. Często także łapie owady w locie. Często żeruje wraz z innymi ptakami, jak błyszczak białogłowy, ptaki z rodzaju Tockus(toko), bawolik czerwonodzioby i błyszczak rudobrzuchy. Ptak jest także w stanie łapać owady w locie z ziemi. Ptak wykazuje się także dużą inteligencją. Obserwowano np. wspólnie bawiące się osobniki. Wydobywa z siebie szeroki wachlarz dźwięków. "KEJ" podczas żerowania, "KERR" podczas lotu, a także ciche "HOŁ" czy "GUŁ".

Rozród 

Pora lęgowa przypada zwykle wraz z pierwszymi deszczami, czyli na przełomie lutego i marca. Abisyniak jest ptakiem monogamicznym, który często tworzy pary na całe życie. Najczęściej gniazduje w parach, lub luźnych koloniach, do 5 gniazd na jednym drzewie. Gniazda budowane są na wysokich drzewach akacjowych na wysokości 5-6 metrów. Gniazdo abisyniaków to kulista struktura, zbudowana z gałęzi, z wejściem pośrodku. Zewnątrz gniazdo zbudowane jest z splecionych gałęzi, natomiast środek wyłożony suchą trawą i odchodami zwierząt. Ptaki najczęściej używają starych gniazd, lub odnawiają zniszczone. Samica składa zwykle do 6 kremowych jaj o bladym nakrapianiu. Zdarza się iż parze lęgowej, towarzyszą od 1 do 6 innych osobników, które pomagają w odchowie młodych(najczęściej młode z poprzedniego miotu). Czas inkubacji i usamodzielnienia się młodych nie jest znany. Widywano pary, które przystępowały do lęgów na przełomie maja i czerwca, choć nie wiadomo czy jest to przedłużony okres lęgowy, czy abisyniak rozmnaża się dwa razy do roku.

Naturalni wrogowie 

Nie przeprowadzano badań na temat zwierząt polujących na te ptaki. Możliwe iż mogą padać ofiarą kotów, węży i ptaków drapieżnych.

Długość życia 

brak danych.

Znaczenie dla człowieka 

Brak szczególnego znaczenia dla człowieka.

Ciekawostki 

• Jest monotypowym przedstawicielem rodzaju Zavattariornis. Pierwszy raz został opisany w 1938 roku przez włoskiego ornitologa Edgardo Moltoni i zakwalifikowany do rodziny krukowatych. Jednak zachowaniem nie przypomina żadnego z krukowatych, a raczej tych z rodziny szpakowatych. W zachowaniu i wielkości przypomina szpaka ozdobnego(Creatophora cinerea), występującego w Afryce Zachodniej. Niektórzy badacze sugerują, aby zakwalifikować go do odrębnej rodziny Zavattariornithidae, dzięki czemu byłby jedynym jej przedstawicielem. Analiza DNA potwierdziły jego należność do krukowatych, gdyż zasugerowały iż jego najbliższym krewnym jest kruczek(Ptilostomus afer), sójeczki(Podoces) oraz sroki(Pica). Niektórzy uważają abisyniaka za gatunek reliktowy, przejściowy między tymi dwoma rodzinami.
• Posiada wiele nazw w nazewnictwie angielskim min. Stresemann Bushcrow, Bush-crow, Ethiopian Bushcrow, Abyssinian Bushcrow i Zavattariornis.
• Nazwa rodzajowa ptaka upamiętnia włoskiego zoologa Edoardo Zavattari, natomiast nazwa łacińska Erwin'a Stresemann'a niemieckiego ornitologa.
• W Yabelo Wildlife Sanctuary występuje także inny endemiczny ptak, jaskółka białosterna(Hirundo megaensis).

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Stresemann%27s_bushcrow

-http://www.arkive.org/ethiopian-bush-crow/zavattariornis-stresemanni/

-http://www.hbw.com/species/stresemanns-bushcrow-zavattariornis-stresemanni

-http://www.iucnredlist.org/details/22705877/0