Wielbłąd jednogarbny - z prowiantem w garbie

inne nazwy: dromader, dromedar

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Wielbłądowate
• Gatunek: Wielbłąd jednogarbny(Camelus dromedarius)

Występowanie

Przypuszczalnie wielbłąd jednogarbny zamieszkiwał pierwotnie południową Azję i Półwysep Arabski. Obecnie można go spotkać w Afryce Północnej w szczególności na obszarze saharyjskim, Bliskim Wschodzie, Etiopii i Azji południowo-zachodniej. Został wprowadzony do Australii, lecz próby wprowadzenia go na inne kontynenty nie powiodły się, ze względu iż zasiedla jedynie suche obszary pustynne o wydłużonej porze suchej i krótkiej deszczowej. Dromader jest bardzo wrażliwy na zimno i podwyższoną wilgotność. Obecnie dziką populację wielbłąda jednogarbnego można spotkać jedynie w Australii, gdyż te spotykane w Starym Świecie są w większości udomowione i nie przetrwałyby bez ingerencji człowieka. Dzika populacja wielbłąda w Ameryce Północnej utrzymywała się do 1905 roku.

Ogólny opis

Dromader jest dużym roślinożercą osiągającym do 2 metrów wysokości, przy masie do 600 kg. Wielbłądy charakteryzują się długą, zakrzywioną szyją, głęboką i wąską klatką piersiową oraz pojedynczym garbem. Garb złożony jest z tkanki tłuszczowej połączonej tkanką włóknistą, działającą jako rezerwy pokarmowe w razie braku pożywienia. Wielkość garbu zależy od stanu utrzymania, odżywienia, a jego pochylenie na daną stronę zależy od okresu głodowego. Wargi są są grube, a warga górna silnie rozciągnięta umożliwiająca zrywanie liści z kolczatych gałęzi. Głowa jest noszona wysoko, a nos jest umiejscowiony wyżej niż oczy. Oko wielbłąda posiada podwójny rząd rzęs w celu zapobiegania wpadania drobin piasku i kurzu do gałek ocznych. Szerokie nozdrza mają możliwość zamknięcia np. podczas burzy piaskowej, co uniemożliwia zapchanie ich piaskiem. Na nadgarstkach, łokciach, kolanach, oraz na mostku występują modzele, czyli silnie zrogowaciałą skóra. Kończyny są długie, na końcu wyposażone w stopkę z 2 dużymi palcami, na których zwierzę stąpa. Uszy są małe i zaokrąglone, często niewidoczne pod gęstym włosem. Ubarwienie wielbłąda często waha się od jasno-piaskowego po brązowo-płowy, choć występują wielbłądy czarne i białe. Okrywa włosowa jest dosyć gęsta, najdłuższa w okolicy gardła, ramion i garbu. Wielbłąd posiada w sumie 34 zęby. Ogon dosyć długi, zakończony kupką długich włosów.

Dymorfizm płciowy

Samce są większe o ok. 10%. Ponadto samce posiadają nadmuchiwane podniebienie miękkie używane podczas zalotów.

Populacja  i zagrożenia

Wielbłąd jednogarbny uważany jest za zwierzę udomowione, wymarłe na rodzimym terenie występowania. Na terenie Azji i Afryki występują jedynie populacje półdzikie należące do nomadów. Jedyna dzika populacja wielbłąda jednogarbnego występuje na terenie Australii, w 2009 roku dzika populacja australijska szacowana była na 1 milion osobników, lecz został pomniejszana do 300 tysięcy osobników w 2013 roku. Obecnie wielbłąd jednogarbny nie podlega klasyfikacji w stopniach zagrożenia.

Pożywienie

Wielbłądy zjadają przede wszystkim liście krzewów, suche trawy, oraz wszelką roślinność pustynną. W większości zjadają rośliny z rodzaju Acacia, Artiplex i Salsola. Ze względu na środowisko życia rzadko pobiera wodę i toleruję jej utratę w organizmie do 30%, lecz kiedy jest dostępna jest zdolny do pobrania 100 litrów wody jednorazowo w przeciągu 10 minut. Czasami spożywa drobne szczątki(kości) padłych zwierząt, w szczególności ryb w celu uzupełnienia gospodarski fosforu i wapnia.

Zachowanie

Wielbłądy są zazwyczaj aktywne za dnia i żyją stadnie w grupach składających się z 20 osobników. Stadem zwykle przewodzi dominujący samiec, zmieniając się z jedną z samic w razie swojej nieobecności. Grupa zwykle składa się z kilku samic, młodych i podrostków. Samce nie mające swoich stad, zwykle żyją samotnie, lub tworzą grupy kawalerów. Nie są zwierzętami agresywnymi, choć samce mogą walczyć ze sobą w okresie godowym. Podczas klęsk żywiołowych, lub podczas poszukiwania wody osobne stada mogą łączyć się w jedno potężne. Wielbłądy są bardzo dobrze przystosowane do warunków pustynnych, przed piaskiem chroni się przy pomocy zamykanych nozdrzy i podwójnych par rzęs na oku. Stopki wyposażone są w delikatne opuszki, przystosowane do chodzenia po piasku. Jest zwierzęciem wędrownym, wciąż szukającym źródła pożywienia i wody. Porusza się ze średnią prędkością 3,5 km/h, a w ciągu godziny może przejść nawet 5 km. Biec może z prędkością 16 km/h w razie potrzeby. Wielbłąd może dostosowywać swoją temperaturę ciała, kiedy wody jest mało ochładza swój organizm nawet do 34 ° C, zaś kiedy jest dobrze odżywiony temperatura może wynosić 41,7 ° C. Dromader porusza się stępem i inochodem, czyli jednocześnie podnosi do przodu lewą kończynę przednią i lewą kończynę tylną, a potem przesuwa do przodu obie kończyny prawe. Obserwowano wielbłądy ocierające się o drzewa i tarzające w piasku, przypuszczalnie w celu pobycia się pasożytów.

Rozród

Sezon godowy przypada na szczyt pory deszczowej w zimie. Samce wtedy robią się agresywne, czasami walczą z rywalami. Podczas demonstracji samiec unosi głowę i odchyla szyję do tyłu, jeśli to nie zadziała gryzie przeciwnika po nogach, aż ten nie da głowy między nogi rywala. Podczas kopulacji samica kładzie się, a samiec przez 10-20 minut kopuluje, wydając z siebie bulgocące dźwięki. Ciąża trwa 13-15 miesięcy, po czym rodzi się 1 młode. Cielak warzy 20-50 kg. Samica rodzi na stojąco, a po urodzeniu młodego nie wylizuje go, ani nie zjada łożyska. Przez pierwsze 3 miesiące cielak odżywia się wyłącznie mlekiem matki, potem powoli przechodzi na pokarm stały. Młode w stadzie często bawią się ze sobą. Po ok. 1-2 latach samica odstawia młode, gdyż zwykle jest już w kolejnej ciąży. Wielbłądzica zwykle rozmnaża się raz na 2 lata. Samice osiągają dojrzałość płciową po 3-4 latach, natomiast samce po 5-6 latach.

Naturalni wrogowie

Wielbłądy ze względu iż żyją na terenach, gdzie występuje niewiele innych zwierząt rzadko staje się ofiarą drapieżników. Wielbłąd może zostać upolowany przez lwy, tygrysy, wilki, a przede wszystkim prze ludzi.

Długość życia

40-50 lat.

Znaczenie dla człowieka

Wielbłąd jednogarbny dostał udomowiony prawdopodobnie ok. 4 tysięcy lat temu i obecnie jest wykorzystywany przede wszystkim jako zwierzę juczne, mleczne i mięsne, w szczególności na terenach od Syrii po Egipt. Często używany jako zwierzę transportowe, przewożąc ładunki przez tereny pustynne. Ich mleko smakowo przypomina krowie, lecz jest bogatsze w witaminę C. Na dodatek wielbłądzica może dawać mleko w przedziale od 8-15 kg dziennie przez 20 miesięcy po wycieleniu. Mięso wielbłąda podobne jest do wołowiny, lecz posiada mniejszą zawartość tłuszczu, a tłuszcz z garba często używany jest jako alternatywa masła. W Sudanie i Indiach popularne są także produkty z wełny wielbłądziej, natomiast nomadzi często wykorzystują odchody zwierzęcia jako opał, rzadziej jako nawóz. Po raz pierwszy w VII wieku wielbłądy zyskały sławę jako niezastąpione zwierzęta bojowe w walkach Imperium Achemenidzkiego, min. pod dowództwem Cyrusa Wielkiego w 547 roku. Wielbłądy często są także przetrzymywane w ogrodach zoologicznych.

Ciekawostki

• W niewoli przetrzymywanych jest ok. 13 milionów dromaderów, głównie w Indiach, Pakistanie, Iranie i Afryce Północnej.
• Garb wielbłąda jednogarbnego jest odpowiednikiem tylnego garbu baktriana. W czasie rozwoju zarodkowego u dromadera rozwija się drugi przedni garb, który później zanika.
• W Australii wielbłąd jest zwierzęciem inwazyjnym, lecz w kontrolowanej liczbie mający pozytywne oddziaływanie na ekosystem kontynentu. Wielbłądy poruszając się przy pomocy miękkich stopek, zapobiegają stopniowej erozji gleby np. powstrzymują destabilizację grzbietu wydm. Jednak w nadmiernej liczbie, ogałacają z roślinności wielkie połacie terenów, oraz niszczą urządzenia hydrauliczne i wodne np. pompy, zawory, a  nawet toalety w celu pozyskania wody.
• Dromader może krzyżować się z baktrianem dając birtugana(nura) i z lamą dając came.
• Najwcześniejszym przodkiem wielbłądów był protylopus żyjący w eocenie w lasach Dakoty Południowej, lecz bezpośrednim przodkiem dzisiejszych wielbłądów i lam jest procamelus żyjący na terenie Ameryki Północnej, później przez Przesmyk Panamski przeszedł do Ameryki Południowej dając początek gwanako i wigoniowi, a następnie przez Pomost Beringa wyemigrował do Azji, gdzie dał początek baktrianowi i dromaderowi. 10 tysięcy lat temu ostatni wielbłąd Ameryki Camelops hesternus wymarł.
• Obecnie najbliższym krewnym dromadera jest wielbłąd dwugarbny, baktrian(Camelus dromedarius), oba zależące do rodzaju Camelus. Baktrian obecnie występuje stanie dzikim, lecz jest krytycznie zagrożony, a ich liczebność szacowana jest na 1000 osobników. Innymi wymarłymi przedstawicielami tego rodzaju są min. wielbłąd syryjski*(Camelus moreli),  Camelus gigas, Camelus hesternus i Camelus sivalensis.
• Do wielbłądowatych(Camelidae) zaliczane są dodatkowo gwanako(Lama guanicoë) i jej udomowioną formę lamę(Lama glama), oraz wigonia(Vicugna vicugna) i jego udomowioną formę alpakę(Vicugna pacos).

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Dromedary

-https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielb%C5%82%C4%85d_jednogarbny

-http://animaldiversity.org/accounts/Camelus_dromedarius/

-http://www.ultimateungulate.com/artiodactyla/camelus_dromedarius.html