Księżycówka - tarło na plaży, przy blasku Księżyca

inne nazwy: lunarka, ateryna amerykańska

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Promieniopłetwe
• Rząd: Aterynokształtne
• Rodzina: Atherinopsidae
• Gatunek: Księżycówka(Leuresthes tenuis)

Występowanie

Zamieszkuje wody Pacyfiku u wybrzeża Ameryki Północnej od zatoki Monterey Bay(Kalifornia) po Kalifornie Dolną w północno-zachodnim Meksyku(między 38*, a 28* szerokości geograficznej północnej). Zasiedla zarówno wody otwarte, jak i zatoki. Toleruje jedynie wodę słoną i nie podejmuje wędrówek do ujść rzek.

Ogólny opis

Lunarka dorasta do 18 cm długości ciała. Ciało jest mocno wydłużone, pozbawione linii bocznej. Głowa jest stosunkowo niewielka, oczy duże, osadzone po bokach głowy, a w szczękach brak zębów. Brak płetwy tłuszczowej. Pierwsza płetwa grzbietowa posiada 4-8 twardych kolców, a druga do 10 miękkich. Płetwa odbytowa dosyć szeroka, natomiast brzuszna niewielka. Płetwa ogonowa z widocznym wcięciem. Ciało ryby zwykle koloru błękitnozielonego z srebrzystym brzuchem. Na bokach ryby, przez całą długość ciała ciągnie się srebrzystoniebieski pasek.

Dymorfizm płciowy

Przypuszczalnie brak.

Populacja i zagrożenia

Tarło księżycówki jest łatwe do przewidzenia, dlatego to zjawisko często przyciąga tłumy ludzi, a często w nich znajdują się zbieracze, którzy łapią ryby w celach hobbystycznych(jako pamiątka), lub konsumpcyjnym. Ryba często jedzona po uprzednim doprawieniu i usmażeniu. Ze względu na niewielki zakres występowania, władze Kalifornii objęły ochroną ten gatunek, przydzielając okres ochronny od kwietnia do maja, oraz zakazując łapania ryb przy pomocy jakichkolwiek narzędzi służących do zbierania(np. sit). Poważnym zagrożeniem jest również erozja plaż, budowa przystani, oraz zanieczyszczenia. Gatunek nie jest oceniany w stopniach zagrożenia, a jego populacja wydaje się zmniejszać.

Pożywienie

Ze względu na brak uzębienia, ryba zjada drobne organizmy zwierzęce, wchodzące w skład planktonu.

Zachowanie

Jest rybą ławicową, żerującą zwykle blisko powierzchni wody. Błyskawicznie wysuwając bezzębne szczęki, chwyta drobne ofiary. W razie niebezpieczeństwa ławica stosuje manewr dezorientujący, drapieżnik nie potrafi wypatrzeć konkretnej ryby wśród szybko poruszających się księżycówek, tworzących ławice. Nie podejmuje wędrówek.

Rozród

Dojrzałe osobniki przystępują do tarła zwykle od stycznia do września, powtarzając je wielokrotnie w ciągu roku. U wybrzeży południowej Kalifornii, która znana jest z najliczniejszych tarł, ryba rozmnaża się od kwietnia do czerwca. Lunarka masowo gromadzi się w płytkich, przybrzeżnych wodach, zwykle na 2-6 dni po nowiu, lub pełni Księżyca. Podczas przypływu syzygijnego(spowodowanym pływem, postarzającym się regularnie co 2 tygodnie podczas pełni, lub nowiu Księżyca)w nocy, ryby pozwalają się wyrzucić podczas najwyższego przypływu na piaszczystą plaże. Po spłynięciu wody ryby pozostają na lądzie. Zamaszystymi ruchami ogona samice pionowo wwiercają się w sypki piasek, aż po płetwy piersiowe, tworząc gniazdo, gdzie w obecności zazwyczaj dwóch samców(czasami jednego) składa ikrę, w ilości do 3 tysięcy jajeczek, a owinięte wokół niej samce zapładniają ją. Następnie ryby kierują się w stronę morza, aby kolejna fala zabrała je do wody, oraz przykryła warstwą piasku złożoną ikrę. Tarło trwa przeciętnie 2-3 godziny. Ikra pozostaje poza zasięgiem wody, jednak wilgotny piasek, dostępność tlenu oraz ochrona przed drapieżnikami, daje jej większe możliwości rozwoju, niż jakby była złożona w wodzie. Po ok. 1 tygodniu zarodki są gotowe do wyklucia i zwykle przeczekują kolejny tydzień, wyczekując momentu spiętrzenia wody przez następny przypływ syzyginijski. Wyklute larwy zabierane są przez fale przypływu do morza, gdzie podobnie jak dorośli odżywiają się planktonem. Larwy i narybek pozostają w macierzystych wodach, rosną bardzo szybko i po ukończeniu 1 roku zyskują dojrzałość płciową.

Naturalni wrogowie

Lunarka stanowi ważne ogniwo łańcucha pokarmowego, stając się pokarmem wielu ssaków morskich, ptaków i ryb. Podczas tarła na plaży często zagrożone są przez ataki ptaków przybrzeżnych np. czaplowatych, natomiast w wodzie stają się ofiarami mew, uchatek i tawroszy. Stwierdzono także iż ikra księżycówek może stać się pokarmem dla równonogów, nereidy Alitta virens, gatunku chrząszcza i dwóch gatunków muchówek.

Długość życia

Przeciętnie 3-4 lata. Maksymalnie do 8 lat.

Znaczenie dla człowieka

Tarło księżycówek jest często atrakcją dla tłumów ludzi, przybywających obserwować te niebywałe zjawisko. Ryby często są łapane, a wysuszone często uważane są za pamiątkę. Czasami łapana w celach konsumpcyjnych, lecz prawo w Kalifornii nakazuje, aby tego dokonywać jedynie przy pomocy rąk, bez użycia narzędzi. Posiada bardzo małe znaczenie w rybołówstwie. Księżycówka często jest używana jako przynęta na większe ryby.

Ciekawostki

• Rytm funkcjonowania jajników samicy jest ściśle powiązany z fazami Księżyca. Jednak impuls wskazujący rybie właściwą porę tarła, nie jest znany. Możliwe iż jest to związane z wahaniem ciśnienia wody podczas przypływu.
• Spokrewniony gatunek Leuresthes sardinas także odbywa tarło na plaży, lecz w przeciwieństwie do księżycówki, robi to za dnia.  
• W Zatoce Kalifornijskiej żyje bardzo podobna ryba z wyglądu Colpichthys regis, zwana jest nawet fałszywą księżycówką, jednak nie odbywa ona tego specyficznego tarła.
• Została opisana w 1860 roku przez amerykańskiego ichtiologa William'a Orville'a Ayres'a, lecz znana jest już z dziennika Juan'a Rodríguez'a Cabrillo z 1542 roku.
• Szczątki tej ryby odnaleziono w starych domostwach indiańskich przez archeologów, co sugeruje iż Indianie spożywali tą rybę.
• Do rodzaju Leuresthes należą dwa gatunki ryb, lunarka i Leuresthes sardinas.

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Leuresthes_tenuis

-https://en.wikipedia.org/wiki/Grunion

-http://www.fishbase.org/summary/Leuresthes-tenuis.html

-http://eol.org/pages/995133/hierarchy_entries/44727124/overview