Ciekawe gatunki zwierząt i roślin.: Żyto zwyczajne

środa, 23 kwietnia 2014

Żyto zwyczajne - jedno z najważniejszych zbóż

Królestwo: Rośliny
Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe
Klasa: Okrytonasienne
Rząd: Wiechlinowce
Rodzina: Wiechlinowate
Gatunek: Żyto zwyczajne(Secale cereale)

Występowanie

Przypuszczalnie dzikie żyto pierwotnie występowała na terenie środkowej i wschodniej Turcji, wraz z kilkoma sąsiednimi rejonami. Przypuszczalnie domestykacja nastąpiła między 1800-1500 r. p.n.e., w Europie Środkowej. Do Europy Północnej żyto trafiło ok. roku 1000 p.n.e., a obecnie uprawiane na całym świecie, głównie w klimacie umiarkowanym i śródziemnomorskim. Zdziczałe formy obecnie występują w niemal całej Azji Mniejszej.

Ogólny opis

Pojedyncze źdźbło dorasta do ok. 1,5 metra. Trawa jest silnie rozkrzewiająca się o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym w porównaniu do innych zbóż, co ułatwia czerpanie wody z głębszych warstw gleby.

Rozmnażanie

Kwiat wytwarzany jest w formie kłosa dwukwiatowego z długimi ościami. Okres wegetacji zwykle wynosi ok. 50 dni. Ziarna są podłużne wrzecionowate o szarozielonej barwie. Niektóre odmiany są ozime, czyli do prawidłowego rozwoju muszą posiadać okres zimowy, czyli sieje się je pod koniec jesieni, a w maju, czy czerwcu owocują.

Zagrożenia

W naturze nie jest gatunkiem zagrożony. Występuje pospolicie. Uważany za chwast. Obecnie formy udomowione powszechnie uprawiane.

Długość życia

W zależności od odmiany. Występuje żyto jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie. W Polsce zwykle uprawia się żyto jednoroczne, natomiast dzika forma jest wieloletnia.

Znaczenie dla człowieka

Jedno z najpopularniejszych, najwcześniej uprawianych i szeroko rozpowszechnionych zbóż, zaraz po pszenicy, czy jęczmieniu. Ziarna i słoma stosowana w produkcji pasz dla zwierząt, mączka natomiast przy produkcji pieczywa żytniego i razowego. Stosowany również przy produkcji etanolu. W Europie Północnej stało się popularne ok. roku 1000 p.n.e., gdzie zaczęło wypierać jęczmień i pszenice, które posiadały większe wymagania klimatyczno-glebowe. Pliniusz Starszy pisał iż wytwory z żyta są niesmaczne, oraz źle działają na układ trawienny.

Warunki uprawy

Nie ma szczególnych wymagań co do gleby i zalecane w uprawie na glebach 4 i 5 klasy. Toleruje niski stosunek wody w glebie, gdyż głębokie korzenie sięgają do głębszych warstw gruntu. W zależności od odmiany, występuje żyto ozime i jare. W nawożeniu stosuje się nawozy azotowe, fosforowe i potasowe. Wymaga płodozmianu.

Ciekawostki

Zajmuje 8 miejsce wśród zbóż o największej produkcji rocznej, wynosząc w 2007 roku 15 mln ton, zaraz po owsie i prosie, oraz wyprzedzając pszenżyto.
Pszenżyto(×Triticosecale) to mieszaniec pszenicy i żyta. Zachowuje niskie wymagania żyta, oraz walory smakowe pszenicy, dlatego obecnie staje się coraz popularniejsze.
W Średniowieczu żyto było najbardziej popularne na pograniczu francusko-niemieckim, gdzie popularne było wyrabianie chleba z mączki żytniej.
Najpopularniejszymi szkodnikami żyta są min. ćma ognista*(Axylia putris), Apamea sordens i Agrotis segetum. Ich gąsienice zwykle żerują na zielonych częściach rośliny.
Żyto zwyczajne zostało opisane w Species Plantarum autorstwa Karola Linneusza w 1753 roku.
Rodzaj Secale liczy ok. 10 gatunków traw min. żyto krzyca(Secale montanum), Secale ciliatiglume i Secale africanum.