Żółw słoniowy - olbrzymi żółw z Galapagos. Ulubieniec Darwina

inne nazwy: żółw olbrzymi z Galapagos

• Królestwo: Zwierzęta
• Podtyp: Kręgowce
• Gromada: Gady
• Rząd: Żółwie
• Rodzina: Żółwie lądowe
• Gatunek: Żółw słoniowy(Chelonoidis nigra)

Występowanie

Żółw słoniowy zamieszkuje endemicznie Galapagos, gdzie w zależności od podgatunku zamieszkuje wyspy Isabela, Santiago, Pinzon, Santa Cruz, San Cristobal i Española. Wymarł z wysp Fernandina, Santa Fe, Rábida, Floreana i Pinta. Ich siedlisko to zazwyczaj suche użytki zielne i zarośla, lecz w cieplejsze pory dnia lubią skrywać się wśród zadrzewień.

Ogólny opis

Jest bardzo dużym gatunkiem żółwia, zaraz po żółwiu olbrzymim, największy gatunek żółwia lądowego. Długość karapaksu często przekracza 1,5 metra i wysokość 1 metra, przy wadze ok. 200-400 kg. Największy zarejestrowany osobnik wierzył 1,8 m długości karapaksu, przy wadze 400 kg(niektóre źródła podają także najcięższego odnalezionego żółwia o wadze blisko 1 tony). Duży karapaks jest pokryty dużymi i gładkimi płytami rogowymi. Skorupa żółwia jest wypukła i spadzista. U niektórych podgatunków przednia część pancerza jest wygięta w górę(na kształt siodła), umożliwiając wyciągnie długiej szyi żółwiowi. Nie posiadają tarczki karkowej. Głowa stosunkowo mała, osadzona na długiej, osłoniętej miękką skórą i chowanej szyi. Nogi są grube, potężne, pokryte dużymi tarczkami, natomiast palce zakończone są dosyć dużymi pazurami, występującymi po pięć na kończynie. Nogi gada nieco przypominają nogi słonia, stąd nazwa gatunkowa. Brak błon pławnych między palcami. Żółw zwykle koloru brunatnego, często okryty grubą warstwą pyłu. Czasami ciemniejsza skorupa, wraz z pokryciem pyłowym, daje złudzenie plamistości.

Dymorfizm płciowy

Samce są zwykle większe od samic(czasami ważąc o ponad 100 kg więcej), a ich spodnia część skorupy często jest wklęsłą, co ułatwia kopulację. Samce mają także dłuższy ogon.

Populacja i zagrożenia

Wyspy Galapagos zostały odkryte w 1535 roku, a odkrywca biskup Tomás de Berlanga, pisał iż zwierzęta tam żyjące nie odczuwają strachu przed ludźmi. W XVI wieku piraci używali wyspy Galapagos jako bazy, aby atakować szlaki morskie statków hiszpańskich przewożące złoto Inków. Piraci zaopatrywali się na wyspie w wodę i pożywienie, jakim był żółwie słoniowe. Nazywane "żywymi konserwami" ze względu na swoją wytrzymałość na brak wody i jedzenia, często żywe przetrzymywane pod pokładem statku. Podgatunek Chelonoidis nigra nigra uznano za wymarły w 1846 roku. W XVIII wieku polowania nasiliły się wraz z przybywaniem kutrów wielorybniczych i łowców fok, które zaopatrywały się masowo w żółwie, a także zabijano żółwie w celach pozyskania żółwiego oleju. Ludzie aż do XX wieku polowali na żółwie, przemieniali dziewicze tereny w ziemie po uprawę, oraz wprowadzali gatunki owce. Szczury i świnie zjadały jaja żółwi, dzikie psy zabijały młode żółwie, a konie i kozy zadeptywały gniazda, oraz konkurowały o pokarm. Przypuszczalnie 4 podgatunki żółwi słoniowych wymarły Chelonoidis nigra nigra, Chelonoidis nigra phantastica(wymarł w 1906 roku), Chelonoidis nigra wallacei(wymarł w 1906 roku), oraz podgatunek nienazwany z wyspy Santa Fe(data wyginięcia niepoznana, żółw znany z kilku obserwacji i części szkieletu). W 1959 roku Wyspy Galapagos zostały uznane za park narodowy i objęte ochroną przez Fundację Karola Darwina. W 1978 roku zostały zakwalifikowane do dziedzictwa UNESCO. Obecnie prowadzone są sztuczne odchowy jajek i młodych żółwi w celu uchronienia ich od zabicia przez dzikie zwierzęta. Redukuje się także liczbę introdukowanych zwierząt. Żółw słoniowy został zakwalifikowany jako narażony na wyginięcie, obecnie największym zagrożeniem są kłusownicy, który w 1990 roku zabili ok. 120 żółwi.

Pożywienie

Głównie trawy, kwiaty, kaktusy i liście krzewów. Sporadycznie owoce takie jak, jabłka, czy trujące dla człowieka owoce drzewa manchineel(Hippomane mancinella). Zjada także gujawę Psidium galapageium, wodną paproć Azolla microphylla i oplątwę Tillandsia insularis.

Zachowanie

Żółw słoniowy prowadzi osiadły, spokojny i dosyć regularny cykl życia. Zwykle po ok. 16 godzinnym śnie, budzi się o 7-8 godzinie rano, po czym przez ok. 2 h zażywa kąpieli słonecznej, aby zaabsorbować ciepło. Następnie żerują, najgorętszą porę dnia spędzając pod krzewami, chroniąc się przed przegrzaniem. Zwykle między 16-17 wyszukują odpowiedniego miejsca do snu, gdzie spędzają noc. Zasypiają zwykle w niewielkim dołku w ziemi, lub w połowie zanurzone w wodzie, lub błocie. Posiadają bardzo spokojny charakter, żyją stadnie(jako jeden z niewielu żółwi), oraz nie toczą walk. Samce ustalają hierarchie porównując długość szyi. Samiec z dłuższą szyją posiada pierwszorzędne prawo do samic. Poruszają się z prędkością 0,3 km/h. Na niektórych wyspach, gdzie widać wyraźne odstępstwa między porą suchą, a deszczową, żółwie często wędrują ustaloną trasą na wyższe tereny, gdzie jest łatwiejszy dostęp do pożywienia i wody, pod koniec pory suchej zwykle wracają na niziny. Wydeptane trasy żółwi sięgające do wulkanicznych jezior, istnieją od tysięcy lat i zwane są "żółwimi ścieżkami". Żółwie rokrocznie używają tego samego szlaku. Lubią zażywać kąpieli błotnych i wodnych, co pomaga utrzymać ciepłotę ciała w chłodniejsze dni i chroni żółwie przed pasożytami(np. komarami i kleszczami). Czasami używają także pyłu, którym się osypują. Często miejsce spoczynkowe jest używane przez tego samego żółwia przez dziesiątki lat, dzięki czemu w miarę czasu tworzy się wgłobienie w ziemi np. najsławniejsze Volcán Alcedo. U niektórych podgatunków dłuższa szyja służy do sięgania w wyżej położone pożywienie np. na wysokie krzewy. U żółwia słoniowego zaobserwowano zjawisko mutualizmu, wraz z ziębami Darwina i przedrzeźniaczami. Gad widząc ptaki podnosi się na nogach i wyciąga szyję, pozwalając aby one oczyściły go z kleszczy i innych pasożytów. Kiedy żółw czuje się zagrożony, chowa głowę i kończyny do wnętrza skorupy. Żółwie słoniowe mogą przetrwać wiele miesięcy bez wody i jedzenia, dzięki spowolnionemu metabolizmowi.

Rozród

Żółw olbrzymi z Galapagos może rozmnażać się przez cały rok, lecz szczyt sezonu rozrodczego przypada między lutym, a czerwcem. Samce często w tym okresie będą zwracać na siebie uwagę, unoszą szyję i otwierając szeroką paszcze. Samiec odnalazłszy samice podgryza ją na kończynach tylnych, aż się nie zatrzyma i nie dopuści go. Kopulacje samcowi ułatwia wklęsły spód skorupy, dopasowany do karapaksu samicy. Sama kopulacja może trwać kilka godzin, podczas której samiec wydaje z siebie charakterystyczny, ochrypły dźwięk. Następnie(zwykle w lipcu-listopadzie) samice wędrują ku wybrzeżu nawet kilka kilometrów, aby odnaleźć piaszczysty, suchy i dobrze nasłoneczniony grunt. Następnie samica przechodzi do wykopywania dołku o głębokości 30-40 cm, które może trwać nawet kilka dni. Następnie znosi do 16 białych, kulistych jaja, o wadze 80-150 gramów i średnicy 5 cm, a następnie zakopuje jajka glebą, zmieszaną ze swoim moczem. Sezonowo samica może znieść 1-4 porcji jaj. Występuje u nich temperaturowa determinacja płci. Młode żółwie klują się po 4-8 miesiącach. Pisklaki warzą ok. 50 gramów i mierzą ok. 6 cm. Zwykle wygrzebanie się z podłoża zajmuje żółwikowi parę tygodni, choć spożyte żółtko utrzyma go bez jedzenia przez 7 miesięcy. Przez pierwsze 10-15 lat są najbardziej narażone na ataki drapieżników. Dojrzałość płciową uzyskują po 20-25 latach.

Naturalni wrogowie

Na ataki najbardziej narażone są młode żółwie. Niegdyś narażone na ataki jedynie ze strony myszołowa galapagoskiego(Buteo galapagoensis). Obecnie młode, jak i jaja stają się ofiarami zdziczałych kotów, psów, świń i szczurów.

Długość życia

W naturze powyżej 100 lat. W niewoli najstarszy żółw żył 175 lat.

Znaczenie dla człowieka

Niegdyś obiekt badań Karola Darwina w celu poparcia teorii ewolucji. Później obiekt polowań dla mięsa i oleju. Obecnie sporadycznie obiekt polowań kłusowników. Przetrzymywany i rozmnażany w niektórych ogrodach zoologicznych.

Ciekawostki

• Karol Darwin poparł swoją teorie ewolucji występowaniem różnych form żółwia na wyspach Galapagos, a dzięki odmiennym wpływom środowiska wyewoluowały w oddzielne podgatunki. Karol Darwin przebywał 5 tygodni na wyspach w 1835 roku.
• Wyróżnia się do 15 podgatunków żółwia słoniowego, min Chelonoidis nigra becki z wyspy Isabela w pobliżu wulkanu Wolf, Chelonoidis nigra guntheri z wyspy Isabela w pobliżu wulkanu Sierra-Negra, Chelonoidis nigra microphyesz z wyspy Isabela w pobliżu wulkanu Darwina, Chelonoidis nigra vicina z wyspy Isabela w pobliżu wulkanu Cerro-Azul, Chelonoidis nigra vandemburghi z wyspy Isabela w pobliżu wulkanu Alcedo, Chelonoidis nigra chatamensis z wyspy San Cristóbal, Chelonoidis nigra darwini z wyspy San Salvador, Chelonoidis nigra duncanensis z wyspy Pinzón, Chelonoidis nigra hoodensis z wyspy Española, Chelonoidis nigra porteri z wyspy Santa Cruz, oraz wymarłe Chelonoidis nigra abingdoni z wyspy Pinta, Chelonoidis nigra nigra z wyspy Floreana, Chelonoidis nigra phantastica z wyspy Fernandina, Chelonoidis nigra wallacei z wyspy Rábida i nienazwany podgatunek z wyspy Santa Fe.
• Chelonoidis nigra abingdoni wymarły podgatunek z wyspy Pinta, za całkowicie wymarły został zakwalifikowany w 2012 roku, kiedy padł ostatni przedstawiciel podgatunku nazwany Samotny George żyjący na Stacji Biologicznej Charlesa Darwina na Santa Cruz. Samotny George został odnaleziony w 1971 roku na wyspie Isabela, przypuszczalnie był uciekinierem, lub został uwolniony przez wielorybników polujących na żółwie, co daje nadzieje na odnalezienie innych przedstawicieli tego podgatunku. Z wyspy Pinta został przetrzebiony przez wielorybników, oraz kozy, które konkurowały z nim o pożywienie. W 2007 roku badania dowiodły iż niektóre żółwie z podgatunku Chelonoidis nigra becki, są hybrydami z Chelonoidis nigra abingdoni, czyli możliwe iż ich dzicy rodzice nadal żyją. Obecnie w zoo w Pradze odnalazł się kolejny przedstawiciel tego podgatunku nazwany Tony.
• Obecnie Chelonoidis nigra nigra klasyfikowany jest jako wymarły na wolności, gdyż odnaleziono kilka hybryd(80) tego podgatunku z Chelonoidis nigra becki z czego 30 ma mniej niż 15 lat, co oznacza że ich rodzic Chelonoidis nigra nigra może nadal żyć. Obecnie prowadzony jest projekt kojarzenia hybryd i wyselekcjonowania czystego podgatunku(planowany na ok. 100 lat). Mimo nazwy holotypowej, nie wiadomo z jakiej wyspy pochodził holotyp gatunku, więc nazwa łacińska podgatunku jest jedynie sugerowana(niepoprawna).
• Najmniej wiadomo o podgatunkach Chelonoidis nigra wallacei,Chelonoidis nigra phantastica i nienazwanego z Santa Fe. Znane z pojedynczych obserwacji i skromnych znalezisk kopalnych. Niektórzy autorzy wątpią jako iż był podgatunkami, a jedynie zbiegłymi żółwiami przetransportowanymi na te wyspy.
• Został opisany w 1824 roku przez francuskiego zoologa Jean'a René Constant'a Quoy'a i francuskiego naturalistę Joseph'a Paul'a Gaimard'a.
• Przypuszczalnie pierwsze żółwie przypłynęły na wyspy wraz z Prądem Peruwiańskim, trzeba jednak zauważyć iż przodkowie żółwi słoniowych były rozmiarów przeciętnych i mogły przypłynąć na naturalnych tratwach, choć same żółwie słoniowe potrafią doskonale pływać. Przypuszczalnie pierwszą skolonizowaną przez żółwie wyspę była San Cristobal. Populacja żółwia słoniowego na wszystkich wyspach utrzymywała się przypuszczalnie w liczbie ok. 200 000 osobników. 
• Obecnie rodzaj Chelonoidis liczy 5 gatunków żółwi. Najbliższym krewnym żółwia słoniowego jest żółw chilijski(Chelonoidis chilensis), pozostałe żółwie w tej rodzinie to, żabuti czarny(Chelonoidis carbonaria), żabuti leśny(Chelonoidis denticulata) oraz żółw Chaco*(Chelonoidis petersi).

Bibliografia:

-https://en.wikipedia.org/wiki/Gal%C3%A1pagos_tortoise

-http://www.iucnredlist.org/details/9011/0

-http://www.arkive.org/galapagos-giant-tortoise/chelonoidis-nigra/

-http://animaldiversity.org/accounts/Chelonoidis_nigra/

-http://library.sandiegozoo.org/factsheets/galapagos_tortoise/tortoise.htm